خواب و رویاهای زنگزور راه ایران و روسیه را از هم جدا می‌کند؟

به گزارش اکوایران، جمهوری اسلامی ایران روز سه‌شنبه به حامی اصلی ژئوپلیتیک خود، روسیه، نسبت به هرگونه تلاش برای تغییر نقشه ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز جنوبی هشدار داد.

هشدار به متحد بزرگ

بر اساس گزارشی که در سایت رسمی وزارت امور خارجه ایران منتشر شده، این وزارت‌خانه، این پیام را به الکسی ددوف سفیر روسیه در تهران ابلاغ کرده است.  

به نوشته  المانیتور، با این حال، این گزارش این تعامل را به عنوان یک احضار توصیف نکرد، بلکه به عنوان یک «جلسه» که توسط مجتبی دمیرچی‌لو، مدیر امور اوراسیا وزارتخانه رهبری می‌شد، توصیف شده است.  او بر مخالفت شدید تهران با تغییرات در مرزهای شناخته شده بین‌المللی در قفقاز تاکید کرد.  

دمیرچی‌لو در این میان بر «تعهد» ایران به اصول حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و منافع متقابل تاکید کرد که آنها را «ضامن صلح پایدار» در منطقه توصیف کرد.

این پیام دیپلماتیک در تهران دو هفته پس از سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به باکو، جایی که او با همتای آذربایجانی خود، الهام علی‌اف، برای تاکید مجدد بر مشارکت مسکو در تغییر چشم‌انداز ژئوپلیتیک منطقه، از جمله کریدور مناقشه‌برانگیز زنگزور، به گفتگو نشست، منتشر شد. 

هم‌چنین، مهدی سبحانی سفیر ایران در ارمنستان هم گفته: «موضع ما درباره رفع انسداد کاملا مشخص است؛ مخالف رفع انسداد نیستیم، اما تمام رفع انسداد‌ها باید تحت حاکمیت سرزمینی و ملی ارمنستان باشد... خواب‌ها و رویا‌ها در ارتباط با موضوعات مختلفی مثل زنگزور تعبیر نخواهد شد. سبحانی در ادامه اظهار کرد: «تهران طرفدار این است که تمام کنترل‌ها و نظارت‌ها توسط دولت و حاکمیت ارمنستان باشد. ما در قرن بیست‌ویکم هستیم کشور استقلال و حاکمیت دارند و این حاکمیت را اعمال می‌کنند».

خطرات ژئوپلیتیکی و اقتصادی عظیم برای منافع تهران

کریدور راهبردی پیشنهادی، سرزمین اصلی آذربایجان را به منطقه خود، نخجوان، و سپس به ترکیه متصل می‌کند. با این حال، ایران که عمیقاً در مورد این پروژه نگران است، استدلال می‌کند که زنگزور می‌تواند ارتباط مستقیم زمینی با ارمنستان را قطع کند و خطرات ژئوپلیتیکی و اقتصادی عظیمی برای منافع تهران ایجاد کند.

انتقادهای نادر و مستقیم علیه روسیه از سوی تهران نیز حاکی از حیاتی بودن موضوع و نگرانی فزاینده از پیامدهای این پروژه بود. ایران بارها همین نگرانی را مطرح کرده و با هر طرحی که به طور بالقوه می‌تواند وضعیت موجود را مختل کند و پویایی قدرت منطقه‌ای را تغییر دهد، مخالفت کرده است. 

زنگزور توجه سهامداران متعددی را با منافع متضاد جلب کرده است. برای آذربایجان و متحدش ترکیه، این کریدور نشان دهنده یک موهبت اقتصادی منحصر به فرد است که ارتباط و تجارت را تقویت می‌کند. برای روسیه اهمیت بیشتری دارد، زیرا این کشور نیروهای حافظ صلح را در قره‌باغ حفظ می‌کند، همچنین، روسیه قفقاز جنوبی را منطقه‌ای کلیدی برای نفوذ جاه‌طلبانه خود می‌داند.  

تهران در حالی که درباره این پروژه معترض است، روابط خود را با همه بازیگران به دقت دنبال می‌کند و سعی می‌کند ارتباطات تاریخی خود با ارمنستان را در مقابل شراکت‌های پیچیده‌اش با روسیه و آذربایجان متعادل کند. 

آزمون اتحاد

روسیه در دهه‌های اخیر متحد نزدیک ایران بوده است و این مشارکت در چارچوب جنگ جاری در اوکراین به سرعت در حال رشد است. این دو همچنین در یک جبهه مشترک برای مقابله با نفوذ غرب در خاورمیانه ایستاده‌اند. 

با این حال، تحولات حساس قفقاز روابط آنها را در معرض آزمایش قرار داده است. روابط نزدیک مسکو با باکو و تمایل آشکار آن برای ارتقای کریدور اخیراً سؤالاتی را از سوی بدبینان نسبت به روسیه در تهران در مورد نیات واقعی کرملین در روابط خود با جمهوری اسلامی برانگیخته است. 

با تشدید اصطکاک‌ها بر سر کریدور زنگزور، تعاملات دیپلماتیک بین ایران و روسیه شبکه پیچیده اتحادها و رقابت‌ها در قفقاز را برجسته می‌کند. برای ایران، حفظ دسترسی به ارمنستان و مقاومت در برابر هرگونه نقشه‌برداری مجدد یکجانبه یک امر استراتژیک ضروری است. با درگیر شدن شدید قدرت‌های منطقه‌ای مانند روسیه و ترکیه، قفقاز همچنان کانون مانورهای ژئوپلیتیکی است، جایی که منافع بازیگران اصلی تلاقی پیدا می‌کنند و اغلب با هم برخورد می‌کنند. 

هشدار ایران به روسیه، متحد در بسیاری از زمینه‌های ژئوپلیتیکی، نشان دهنده تنش‌های پنهان در روابط آنهاست. همچنین نشان‌دهنده عزم آشکار تهران برای تحت فشار قرار دادن و حفظ منافع خود در صفحه شطرنج منطقه‌ای پیچیده‌تر است، جایی که در سال‌های اخیر به دنبال جای پایی بوده است، جاه‌طلبی که ممکن است مسکو آماده تحمل آن نباشد.