به گزارش اکوایران، اوایل این ماه، سخنگوی حزب حاکم ترکیه گفت که روند پیوستن این کشور به گروه بازارهای نوظهور بریکس «در حال انجام» است.

به نوشته بیزینس اینسایدر، عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه اردوغان به خبرنگاران در آنکارا گفت: «رئیس‌جمهور ما در زمان‌های مختلف اعلام کرده که می‌خواهیم عضو (بریکس) شویم. درخواست ما در این مورد واضح است. این روند در این چهارچوب در حال انجام بوده، اما پیشرفت مشخصی در این زمینه رخ نداده است».

گروه بریکس که از حروف اول نام برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی گرفته شده، برای به چالش کشیدن قدرت سیاسی و اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته غربی تشکیل شده است. از اولین نشست‌های غیررسمی این گروه در سال ۲۰۰۶، این بلوک اتیوپی، ایران، مصر و امارات متحده عربی را جذب خود کرده است. عربستان سعودی تیز دعوت به عضویت شده، اما یک مقام سعودی در ماه ژانویه گفت که پادشاهی هنوز قصدی برای پیوستن ندارد.

بازی‌ها ژئوپلیتیکی

اگر ترکیه به این بلوک ملحق شود، اولین عضو ناتو و نامزد اتحادیه اروپا خواهد بود که به این گروه می‌پیوندد. چنین اتفاقی می‌تواند روابط آنکارا با غرب را پیچیده کرده و سؤالاتی در مورد تعهد ترکیه به ناتو برانگیزد. روابط آنکارا با ناتو به دلیل روابط مستمرش با مسکو پس از حمله روسیه به اوکراین و همچنین تلاش‌هایش برای بهبود روابط با پکن، تحت فشار قرار گرفته است. به نظر می‌رسد چنین اقداماتی نشان‌دهنده تمایل رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برای استقلال کشورش از طریق تغییر سیاست خارجی است. ظاهراً او اکنون در تلاش بوده تا آنچه را که کارشناسان «رعایت توازن» آنکارا بین روابط با غرب، روسیه و چین می‌نامند، حفظ کند.

اصلی آیدین‌تاشباش، عضو موقت مرکز ایالات متحده و اروپا در مؤسسه بروکینگز به فرانس۲۴ گفت: «ترکیه در جستجوی جایگزین است. نمی‌خواهد عضویت ناتو را ترک کند. نمی‌خواهد اهداف اروپایی خود را کنار بگذارد. اما می‌خواهد مجموعه اتحادهای خود را متنوع سازد. ترکیه دیگر عضویت در ناتو را به عنوان تنها هویت و تنها جهت‌گیری سیاست خارجی خود نمی‌بیند».

او خاطرنشان کرد که اردوغان حضور در اردوگاه‌های مختلف را استراتژی موفق می‌داند و می‌خواهد بتواند از مناسباتش با روسیه و چین به عنوان اهرمی در روابطش با غرب استفاده کند. آیدین‌تاشباش افزود اردوغان در این بازی ژئوپلیتیک ماهر شده اما اذعان داشت که گاهی اوقات «تعادل ژئوپلیتیک» خود را بیش از حد تحت فشار گذاشته است.

یکی از نقاط درخشش خاص این رویکرد زمانی بود که ترکیه در سال ۲۰۱۹، به جای سامانه دفاع هوایی ناتو، سیستم سامانه روسی اس-۴۰۰ را خریداری کرد. در سال ۲۰۲۰، ایالات متحده گفت که بارها به ترکیه روشن کرده که خرید اس-۴۰۰ امنیت فناوری و پرسنل نظامی ایالات متحده را به خطر خواهد انداخت و بودجه قابل توجهی را به بخش دفاعی روسیه و همچنین دسترسی روسیه به نیروهای مسلح و صنعت دفاعی ترکیه خواهد داد. تصمیم ترکیه برای پیشبرد این معامله در نهایت منجر به اخراج آن از برنامه فروش اف-۳۵ ایالات متحده و همچنین اعمال تحریم‌های ایالات متحده شد.

تبدیل تهدید به فرصت

با این وجود، بولنت علیرضا، همکار ارشد برنامه اروپا، روسیه و اوراسیا در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) گفت که فکر نمی‌کند بریکس «با ناتو و سایر روابط غربی ترکیه رقابت کند». او توضیح داد: «از نظر من، پیوستن آنکارا به بریکس ابراز نارضایتی از برخی جنبه‌های رابطه‌اش با غرب است. حتی اگر ترکیه به بریکس بپیوندد، معتقد نیستم که منجر به بازتعریف اساسی رابطه‌اش با غرب شود».

یوسف جان، هماهنگ‌کننده برنامه خاورمیانه در مرکز ویلسون همچنین استدلال کرد: «تنوع‌سازی استراتژیک ترکیه نباید متحدان ناتو را نگران کند». او افزود که آن‌ها «می‌توانند از یک شریک» در چنین محافلی بهره‌مند شوند. جان در مقاله‌ای برای مرکز ویلسون نوشت: «درک و همکاری با دیدگاه ترکیه می‌تواند روابط ایالات متحده و ناتو با این کشور را بدون توجه به تغییرات احتمالی دولت آنکارا بهبود ببخشد».

جان خاطرنشان کرد که تقویت همکاری ایالات متحده و ترکیه همچنین می‌تواند به تأمین امنیت مناطق استراتژیک حیاتی، مانند دریای سیاه که مرکز جنگ روسیه و اوکراین بوده، کمک کند. او افزود: «از نظر اقتصادی، تقویت روابط ایالات متحده و ترکیه می‌تواند با ترویج سرمایه‌گذاری در مسیرهای تجاری جدید به اتحادیه اروپا کمک کند».

علیرضا موافق بود که غرب می‌تواند راهی برای بهره‌مندی از این وضعیت بیابد. او در مورد عضویت احتمالی ترکیه در بریکس گفت: «این لزوماً نباید برای غرب مشکل بیافریند، بلکه در واقع اگر ترکیه و شرکای غربی آن بتوانند گفتگویی باز و صادقانه در مورد نحوه حرکت رو به جلو داشته باشند، می‌تواند به غرب سود برساند». او خاطرنشان کرد: «این کشور همچنان عضو شورای اروپاست. بیشتر تجارت آن همچنان با غرب بوده و از نظر سرمایه‌گذاری نیز اگرچه گمانه‌زنی‌های زیادی وجود داشته که ممکن است سرمایه‌گذاری چینی در ترکیه افزایش یافته باشد، اما بیشتر سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور از غرب آمده است».

پس از انتشار خبر پیشرفت ترکیه در مسیر پیوستن به بریکس، ایالات متحده نسبتاً آرام مانده که به گفته آیدین‌تاشباش، این احتمالاً یک حرکت زیرکانه با هدف جلوگیری از یک اختلاف عمومی بود. او به فرانس۲۴ گفت: «واشنگتن ساکت است. آمریکا نمی‌خواهد وارد یک نزاع عمومی پر سر و صدا با ترکیه شود و می‌داند که اردوغان غیرقابل‌پیش‌بینی است».

قرار است نشست گروه بریکس از ۲۲ تا ۲۴ اکتبر در قازان روسیه برگزار شود.