روایت یک‌ساله از کیک اقتصاد ایران؛ نفت پر رنگ‌تر از همیشه

به گزارش اکوایران، رشد اقتصادی شاخصی است که نشان می‌دهد حجم تولیدات اقتصاد در هر فصل چند درصد نسبت به فصل مشابه در سال قبل تغییر کرده است. منفی‌بودن این شاخص نشان‌دهنده کمتر شدن حجم تولیدات و مثبت بودن آن نشانگر بیشتر شدن تولیدات است. همچنین، اگر رشد اقتصادی در یک فصل مثبت باشد اما در سطح پایین‌تری نسبت به فصل قبل قرار گرفته باشد نشان می‌دهد که از سرعت افزایش رشد کاسته شده است.

داده‌های تازه مرکز آمار شاهد یک بروزرسانی بوده و در آن سال پایه به 1400 تغییر کرده است. طبق آمارهای جدید، رشد اقتصادی با احتساب نفت در بهار 1403 نسبت به بهار 1402 در سطح بالاتری قرار گرفته است. اتفاق مشابهی برای رشد اقتصادی بدون نفت نیز رخ داده است. در میان اجزای اقتصاد،‌ بالاترین رشد ارزش‌افزوده در این بازه زمانی همواره مربوط به «گروه صنایع و معادن»‌بوده است. در مقابل، کمترین سطح رشد مربوط به «گروه کشاورزی» است. رشد اقتصادی گروه کشاورزی از محدوده منفی در ابتدای سال 1402، سرانجام به نرخ‌های مثبت رسیده است.

روند یکساله رشد اقتصادی

از بهار 1402 تا بهار 1403 نوسانات متعددی در رشد اقتصادی دیده شده است. رشد اقتصادی با احتساب نفت در بهار سال گذشته 4.3 درصد بوده و تا پاییز آن سال یک روند افزایشی داشته به طوری که به 5.5 درصد هم می‌رسد. با این حال، این رقم همچنان فاصله زیادی با هدفگذاری 8 درصدی برنامه هفتم توسعه دارد. رشد اقتصادی با احتساب نفت از زمستان سال گذشته رو به کاهش گذاشته و تا 4 درصد اُفت کرده اما آمارهای جدید نشان می‌دهد که در بهار 1403 دوباره با افزایش جزئی روبرو بوده و به 4.6 درصد رسیده است. رشد اقتصادی بدون نفت نیز تقریبا رفتار مشابهی داشته است. این شاخص در بهار سال گذشته 1.3 درصد بوده اما در فصل تابستان با یک اُفت شدید به 0.2 درصد رسیده است.

بنابراین،‌ به نظر می‌‌رسد علت اصلی رشد 4.4 درصدی کل اقتصاد در تابستان سال گذشته، افزایش تولیدات نفتی بوده و اگر این تولیدات از محاسبه خارج شود رشد اقتصادی تنها 0.2 درصد برآورد می‌شود. این نرخ در پاییز افزایش یافته و به 3.3 درصد رسیده اما بعد از شروع روند نزولی خود، همچنان تا بهار امسال نتوانسته به بالای 3 درصد برگردد و در نهای به 2.8 درصد رسیده است.

تغییرات اجزای اقتصاد در طول یک سال گذشته

در محاسبات رشد اقتصادی، کل اقتصاد به چند گروه اصلی تقسیم می‌شود. این گروه‌ها شامل «کشاورزی»، «صنایع و معادن»، «صنایع و معادن بدون نفت» و «خدمات»‌ می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طول یک سال گذشته،‌ یعنی از بهار 1402 تا بهار 1403، بالاترین رشد اقتصادی مربوط به گروه «صنایع و معادن»‌ بوده است. این نرخ در بهار سال قبل 5.5 درصد بوده است. بالاترین سطح این نرخ 7.8 درصد بوده که مربوط به پاییز سال گذشته است. این نرخ سر انجام در بهار امسال به 5.8 درصد افزایش یافته است.

با این حال، اگر «نفت» را از «صنایع و معادن» خارج کنیم، رشد اقتصادی «صنایع و معادن بدون نفت» کاهش چشم‌گیری پیدا می‌کند و حتی در برخی فصل‌ها منفی می‌شود. برای مثال، در حالی که در تابستان سال گذشته رشد گروه صنعت و معدن بالای 6 درصد بوده، رشد همین گروه بدون احتساب نفت منفی 3 درصد بوده است. بالاترین رشدی که «صنعت و معدن بدون نفت»‌ در طول یک سال گذشته تجربه کرده 4.5 درصد بوده که مربوط به پاییز سال گذشته می‌شود. در بهار امسال، این نرخ به 2.4 درصد اُفت کرده است. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد بخش خدمات،‌ به عنوان بزرگ‌ترین بخش اقتصاد ایران نیز در مقایسه با میانه‌های سال 1402 کاهش یافته است.

یکی دیگر از رخدادهای شاخص در یک سال گذشته رشد اقتصادی، خروج گروه «کشاورزی» از محدوده منفی است. رشد بخش کشاورزی در دو سال گذشته و در اغلب فصل‌ها منفی بوده است. برای مثال، این نرخ در بهار و تابستان سال گذشته به ترتیب منفی 4.6 درصد و منفی 4.7 درصد بوده است. این نرخ از پاییز سال گذشته افزایش یافته است. در آن فصل، این شاخص به 0.8 درصد افزایش یافته و از محدوده منفی فاصله گرفته است. آخرین آمارها نیز حکایت از آن دارد که در بهار امسال رشد بخش کشاورزی به 2.3 درصد رسیده است.