سنت مهر ماه روسای جمهور: مراسم آغاز سال تحصیلی از خاتمی و احمدی‌نژاد تا پزشکیان

به گزارش اکوایران، مراسم آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ صبح امروز در دانشگاه تهران با حضور مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور و مسئولان ارشد آموزش عالی کشور برگزار شد. این مراسم که به‌عنوان یکی از رویدادهای مهم در تقویم دانشگاهی ایران شناخته می‌شود، در ابتدای هر سال تحصیلی با حضور بالاترین مقام اجرایی کشور در یکی از دانشگاه‌های بزرگ برگزار می‌گردد.

فارغ از اهمیت نمادین این رویداد، این گردهمایی فرصتی است برای تبادل نظر و بررسی چالش‌های پیش‌روی نظام آموزشی کشور است؛ چرا که معمولا در این نشست‌ها دغدغه‌ها و انتظارات جامعه دانشگاهی از دولت نیز مطرح می‌شود. 

چالش تندروها در اولین حضور پزشکیان در قامت رییس‌جمهور

مسعود پزشکیان در اولین حضور خود در قامت رئیس جمهور، امروز در جمع دانشجویان حاضر شد. او با وعده‌هایی در حوزه دانشگاه و اصرار بر بازگشت دانشجویان و اساتید اخراجی، در تلاش است تا نشان دهد به مسائل دانشگاهی اهمیت می‌دهد اما حواشی جلسه امروز نشان از آن دارد که در مدیریت مسائل دانشگاه با انتقادات و اعتراضات تندروها مواجه است.

ماجرا از آنجا آغاز شد که از روز گذشته، بسیج دانشجویی و جامعه اسلامی دانشگاه با توییت‌ها و نامه‌ها، خواستار صحبت در حضور رئیس‌جمهور شدند، در حالی که برنامه فقط برای شروع سال تحصیلی بود.

در حین سخنرانی پزشکیان، اعتراضاتی از سوی برخی دانشجویان و یکی از کارمندان دانشگاه به وقوع پیوست. رئیس‌جمهور با دعوت به آرامش و دادن فرصت به معترضان، سعی در مدیریت حاشیه‌ها داشت و نشان داد که می‌تواند فضای جلسه را کنترل کند.

در این راستا، رسانه‌ها نیز به پوشش این حاشیه‌ها پرداختند و برخی خبرگزاری‌های اصولگرا بخش‌هایی از سخنرانی پزشکیان را با عنوان «ناراحتی رئیس‌جمهور» منتشر کردند. این مراسم همچنین با نصب بنری از جانب بسیج دانشجویی همراه بود که جمله‌ای از رهبری را بازتاب می‌داد. واکنش‌ها به این مراسم در فضای مجازی نشان‌دهنده جدال سیاسی بین گروه‌های مختلف است. برخی فعالان سیاسی و رسانه‌ای به این موضوع پرداختند که پزشکیان توانسته به خوبی حاشیه‌ها را مدیریت کند و از این رو رفتار او را با رئیس‌جمهورهای پیشین مقایسه کردند.

خاتمی و فتح باب حضور در میان دانشجویان

پس از پیروزی محمد خاتمی در انتخابات سال ۱۳۷۶ و آغاز دولت اصلاحات، فضای سیاسی و اجتماعی ایران دستخوش تغییرات عمیقی شد. دانشجویان، که یکی از حامیان اصلی خاتمی بودند، نقش پررنگی در حمایت از دولت جدید ایفا کردند. توجه ویژه خاتمی به مسائل دانشگاهی و اهمیت نقش دانشجویان، زمینه‌ساز اولین حضور او در دانشگاه‌ها به عنوان رئیس‌جمهور شد.

نخستین حضور رسمی خاتمی در محیط دانشگاهی، در سال ۱۳۷۷ و در دانشگاه صنعتی شریف اتفاق افتاد، در حالی که فضای سیاسی کشور تحت تأثیر پرونده قتل داریوش فروهر و همسرش بود. این موضوع بر سخنرانی خاتمی سایه افکند و به یکی از محورهای اصلی سخنان او تبدیل شد.

هرچند هاشمی رفسنجانی در دوران ریاست‌جمهوری خود به توسعه آموزش عالی توجه داشت و به‌ویژه از تأسیس و گسترش دانشگاه آزاد اسلامی حمایت کرد، و سال‌های منهی به عمرش در مراسم‌های دانشجویی شرکت کرد اما مراسم رسمی آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها با حضور رئیس‌جمهور، به‌عنوان یک رویداد مشخص، در دوره او برگزار نشد.

این سنت به‌طور رسمی در سال ۱۳۷۷ توسط سید محمد خاتمی در دانشگاه تهران پایه‌گذاری شد و از آن پس به یک آیین سالانه تبدیل شد که تا به امروز ادامه دارد.

گفت‌و‌گوی تمدن‌ها 

خاتمی در ۴ مهر ۱۳۸۰، همزمان با آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش، در سالن دانشگاه تهران در مراسم آغاز سال تحصیلی حضور یافت. او در این سخنرانی بر اهمیت جنبش دانشجویی تأکید کرد و آن را پویا، نقاد، و آزادی‌طلب توصیف نمود.

او همچنین به اجرای ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها اشاره کرد و ابراز امیدواری کرد که این مفهوم جایگزین جنگ تمدن‌ها شود و خرد و اخلاق بر سیاست‌ها حاکم گردد. در این مراسم، از نفرات برتر آزمون سراسری دانشگاه‌ها نیز تقدیر به عمل آمد.

احمدی‌نژاد رئیس جمهور غایب 

محمود احمدی‌نژاد برای نخستین‌بار در سال ۱۳۸۴ و با تأخیری چند روزه در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها حاضر شد. او که به دلیل سفر به سازمان ملل نتوانسته بود در ۹ مهر به دانشگاه تهران برود، سرانجام در ۱۶ مهرماه در این مراسم حضور یافت.

احمدی‌نژاد در این سخنرانی بر اهمیت پیشرفت‌های علمی و نقش دانشجویان در توسعه علمی کشور تأکید کرد. اما این مراسم بدون حاشیه نبود؛ اعتراضاتی از سوی برخی دانشجویان نسبت به سیاست‌های دولت تازه‌کار او و فضای دانشگاهی مطرح شد.

ابهام در مورد حضور احمدی نژاد 

در سال ۱۳۸۸ و پس از اعلام نتایج انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، حضور احمدی‌نژاد در مراسم آغاز سال تحصیلی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت. آن سال نتایج انتخابات مورد مناقشه قرار گرفت و یکی از کانون‌های اعتراض هم دانشگاه بود. 

با این حال روابط عمومی دانشگاه تهران اعلام کرده بود که مراسم در ۶ مهرماه برگزار می‌شود، اما دفتر احمدی نژاد نسبت به دعوت به عمل آمده، پاسخی نداده بود. 

در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد این روال هر ساله اجرا نشد و احمدی نژاد تنها دو سال در این مراسم شرکت کرد و از سالهای بعد دفتر ریاست جمهوری هیچ ابلاغیه‌ای به دانشگاه تهران مبنی بر حضور وی در این مراسم نداد.

از این رو در سال‌هایی که احمدی نژاد در مراسم آغاز سال تحصیلی حضور نداشت، آیین بازگشایی تنها با حضور وزرای علوم و بهداشت و یا معاون رئیس جمهور برگزار می‌شد. حتی در یک سال این مراسم با حضور کامران دانشجو وزیر علوم وقت در دانشگاه غیرانتفاعی امام رضا (ع) برگزار شد.

روحانی و اعتراض از هر دو جناح 

حسن روحانی اولین‌بار در ۲۲ مهر ۱۳۹۲ به عنوان رئیس‌جمهور در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه تهران حاضر شد. همزمان با سخنرانی او، تجمعاتی اعتراضی از سوی دانشجویان برگزار شد که به موضوعاتی چون محکومیت دانشجویان به احکام سنگین قضایی، روند پولی شدن دانشگاه‌ها، و وعده‌های انتخاباتی تحقق‌نیافته در خصوص کاهش فضای امنیتی اعتراض داشتند.

برخی اعضای بسیج دانشجویی نیز به نشانه اعتراض جلسه را ترک کردند، زیرا معتقد بودند نمایندگانی که پیش از رئیس‌جمهور سخنرانی کردند، نمایندگان واقعی دانشجویان نبوده‌اند.

روحانی در ۹۶

در سال ۱۳۹۶، روحانی با تأخیری ۱۵ روزه دوباره در دانشگاه تهران زنگ آغاز سال تحصیلی را به صدا درآورد. این تأخیر نیز باعث انتقادات برخی گروه‌های دانشجویی شد. از نکات قابل‌توجه این مراسم، عدم اجازه به نمایندگان تشکل‌های دانشجویی برای سخنرانی بود که موجب اعتراضاتی شد.

روحانی در سخنانش بر تعامل با جهان و پیشرفت علمی تأکید کرد، اما بسیاری از دانشجویان معتقد بودند که او از پرداختن به مسائل حیاتی دانشگاه‌ها و وعده‌های تحقق‌نیافته در خصوص فضای دانشگاهی خودداری کرده است.

به‌رغم وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی مبنی بر بهبود شرایط دانشگاه‌ها، بسیاری از دانشجویان و استادان احساس می‌کردند که شرایط ایده‌آل برای آنان فراهم نشده است. هرچند روحانی تأکید داشت که دولتش  تلاش کرده‌ تا دانشگاه‌ها از فضای امنیتی فاصله بگیرند و افراد کنار گذاشته شده را به محیط دانشگاه بازگرداند اما موضوعاتی مانند استیضاح رضا فرجی دانا و عدم رای اعتماد به محمود نیلی منفرد و فخرالدین احمدی دانش آشتیانی برای تصدی وزارت علوم کار برای روحانی بسیار سخت کرده بود.

رئیسی: دانشگاه اتاق فکر دولت باشد

ابراهیم رئیسی در اولین حضور خود در مراسم آغاز سال تحصیلی در سال ۱۴۰۰-۱۴۰۱، از دانشگاهیان خواست تا با رویکرد مسئله‌محور به دولت کمک کنند و دانشگاه را به اتاق فکر دولت تبدیل کنند.

او بر تقویت کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی تأکید کرد. اما این حضور نیز بدون انتقاد نبود؛ برخی دانشجویان به وضعیت اقتصادی و حقوق بشر اعتراض داشتند و خواستار شفافیت بیشتر در سیاست‌های دولت شدند. منتقدان، رئیسی را به کم‌توجهی به مشکلات خاص دانشجویان متهم کردند و بر ضرورت توجه بیشتر به دغدغه‌های روزمره جوانان تأکید داشتند.