دیپلماسی چین با تقویت افراد بدگمان به ایالات متحده، محدودیت‌های اتحادیۀ اروپا را می‌آزماید

به گزارش اکویران، وقتی رابرت فیکو به شهری برگشت که در آن از نزدیک به او شلیک شده بود، علاقه‌ای به آشتی نداشت و در عوض، اپوزیسیون و رسانه‌های محلی را سرزنش کرد و گفت مهاجم تحت تأثیر آنها انگیزۀ این کار را به دست آورده است و نسبت به خشونت بیشتر هشدار داد.

به نوشته نوشتۀ دنیل هورناک و آندریا دودیک برای وبگاه بلومبرگ، افزایش خصومت این نخست‌وزیر 60 ساله صرفاً مشکلِ افراد علاقه‌مند به حکومت قانون در اسلواکی نیست. چالشی برای اتحادیۀ اروپا هم هست.

راه رفتن روی لبۀ تیغ فیکو همان جایی است که پوپولیسم شهرهای کوچک به ژئوپلیتیک می‌رسد.

او با هدایت سرخوردگی‌های رأی دهندگان طبقۀ کارگر به قدرت رسید و می‌کوشد با توسل به یک ساختار قدرت جهانی جدید که در آن پول چینی و سوخت‌های فسیلی روسیه از رهبران دوست حمایت می‌کنند، خودش را تثبیت کند. در پایان ماه جاری، او برای به دست آوردن سرمایه‌گذاری راهی پکن می‌شود.

بریگیتا اسگاموتنِروفا، وزیر اقتصاد سابق اسلواکی که مانند فیکو عضو همان خانوادۀ احزاب چپ‌گراست، گفت «او به اتحادیۀ اروپا اعتماد ندارد و از همین رو به دنبال فرصت‌هایی تازه در شرق است.»

طی دهۀ گذشته، دوست و متحد فیکو، ویکتور اوربان در مجارستان، هم همین سناریو را در پیش گرفته است -نزدیکی به پکن و مسکو، حتی با اینکه اعلام می‌کند به اتحادیۀ اروپا و ناتو وفادار است. احتمالاً، سیاستمدار هم‌قطار آنها در جمهوری چک، آندرجِی ببیس، هم در انتخابات سال آیندۀ این کشور از همین شیوه استفاده کند، مشروط بر اینکه معلوم شود نظرسنجی‌ها درست می‌گویند. صربستان، که روابطی قدیمی با مسکو دارد و نامزد عضویت در اتحادیۀ اروپاست، 5/5 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری چینی دریافت کرده است.

نوآ بارکین، از اعضای ارشد صندوق مارشال آلمان در برلین و مشاور گروه رودیوم، شرکتی پژوهشی، می‌گوید «با نشان دادن سرمایه‌گذاری‌ها به کشورهای دوست، شکافی میان اتحادیۀ اروپا ایجاد می‌کند.»

به گفتۀ یکی از مسئولان ارشدی که سال‌ها با فیکو و حلقۀ نزدیکانش کار کرده‌اند، آنها واقعاً باوری به ادبیات سمّی ندارند که طرفدارانشان را با آن تحریک می‌کنند. ترفندی است در خدمت راهبرد سیاسی‌شان.

این مسئول گفت آنها علیرغم ادبیات همجنسگراستیزانه‌شان، مشکلی با همجنسگرایان یا دوجنسگرایان ندارند اما می‌دانند که می‌توانند از آن برای تهییج احساسات رأی دهندگانشان در خارج از پایتخت استفاده کنند.

پیتر وایز، متحد سابقی که در آغاز فعالیت سیاسی آقای فیکو در دهۀ 1990 با او همکاری کرده بود، گفت «او به بردۀ این واقعیت تبدیل شده است که رأی دهندگانش را رادیکال کرده است.»

در هاندووا، جایی که در ماه مه چهار گلوله به او شلیک شد، فیکو اپوزیسیون و رسانه‌های محلی را بابت تحریک تیرانداز سرزنش کرد و هشدار داد که اگر صحبت علیه او و متحدانش را تمام نکنند، این حملات ادامه خواهد یافت. بازپرس‌ها هنوز مدرکی پیدا نکرده‌اند که این ادعاها را تأیید کند و به دادگاه گفتند مهاجم تنها عمل کرده است. هدف قرار دادن مخالفان با نفرت‌پراکنی بخشی از راهبرد است.

این مسئول گفت «باید دشمن داشته باشید.»

در یک فضای سیاسی متفاوت، چنین عملگرایی نتیجۀ بسیار متفاوتی داشت.

18 سال پیش که فیکو برای اولین بار به قدرت رسید، اسلواکی تازه به اتحادیۀ اروپا پیوسته بود و سرمایه‌های بسیاری را وارد آنجا کرد. خود فیکو در سال 2009 و حین هدایت کشور به بلوک تک ارزی با افراد مخالف اتحادیۀ اروپا جنگیده بود.

اما در آن زمان اقتصاد چین نهایتاً یک سوم اندازۀ فعلی‌اش بود و سیاست خارجی پکن به دنبال پرهیز از درگیری با ایالات متحده و متحدانش است. از زمانی که در سال 2013 شی جین‌پینگ به قدرت رسید، به شکل قاطعانه‌تری از اهرم اقتصادی چین برای گسترش نفوذ چین در دیگر نقاط جهان استفاده کرده است، عمدتاً از طریق ابتکار کمربند و جاده، برنامۀ زیرساختی بسیار عظیمی که قصد دارد نظم جهانی به رهبری ایالات متحده را به چالش بکشد.

این همان عاملی است که انگیزه‌های رهبرانی مانند فیکو را تغییر می‌دهد که علاقه‌ای به خواسته‌های اتحادیۀ اروپا ندارند.

در کشور همسایه، مجارستان، اوربان با جلوگیری از فعالیت مستقل نهادهای دموکراتیک این کشور، میلیاردها یورو اتحادیۀ اروپا را پس زده است. اما دست کم بخشی از آن پول را با سرمایه‌گذاری‌های چینی جایگزین کرد.

به گفتۀ آنتونیو باروسو، از تحلیلگران ارشد بلومبرگ اقتصادی، «اوربان می‌خواهد وسط بماند و از لحاظ راهبردی برایش عقلانی به نظر می‌رسد. اما تأثیر اتحادیۀ اروپا بسیار قوی‌تر از آن است که نادیده گرفته شود. رشدی که این کشورها از عضویت در بازار داخلی به دست می‌آورند خارق العاده است.»

بدون تردید، تأثیر چین از زمان ابتکار معروف به 17+1 این کشور کمتر شده است؛ این چارچوب که هدفش پیوند کشورهای اروپای شرقی است، بلا استفاده مانده است.

اما اوربان هنوز هم می‌تواند مانع سیاست‌گذاری در بروکسل شود. سال گذشته او مانع ارسال بستۀ 50 میلیارد یورویی (55 میلیارد دلاری) اتحادیۀ اروپا به اوکراین شد چرا که می‌خواست آنها را مجبور کند بودجه‌های اختصاص یافته به مجارستان از طرف صندوق بهبود از پاندمی را آزاد کنند. اتحادیۀ اروپا نهایتاً با آزاد کردن 10 میلیارد یورو موافقت کرد اما حدود 20 میلیارد یورو دیگر را مسدود نگه داشت.

بر اساس گزارش رودیوم و انستیتو مطالعات چینی مرکاتور، سرمایه‌گذاری‌های چین در مجارستان اما در سال 2023 دوبرابر شدند و به 3 میلیارد یورو رسیدند و آنجا را به بزرگ‌ترین مقصد سرمایه‌گذاری چین در اتحادیۀ اروپا، 44 درصد از این سرمایه‌گذاری‌ها، تبدیل کرد. اوربان در تلاش است آن رابطه را تقویت کند و حین بازدید شی از بوداپست در ماه مه، مجموعه‌ای از توافقات را با این کشور امضا کرد.

اسلواکی 364 میلیون یورو از چین به دست آورد که بخش بزرگی از آن راهی کارخانه‌های باتری‌سازی شد. این بخش بسیار کوچکی از 30 میلیارد یورویی است که این کشور طی 20 سال عضویت در اتحادیه اروپا به دست آورده است اما فیکو به دنبال دریافت سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در سفر آینده‌اش است.

سفارت اسلواکی در پکن به تازگی میزبان پخش فیلمی برای گرامی‌داشت مقاومت در برابر اشغالگران نازی طی جنگ جهانی دوم بود. از جملۀ شرکت کنندگان، دانشجویان چینی بودند که زبان اسلواکی می‌خواندند و امیدوار بودند بتوانند در شرکت‌های چینی فعال در این کشور مشغول به کار شوند.

کوی هونگ‌جیان، دیپلمات چینی سابقی که حالا در دانشگاه مطالعات خارجی پکن تدریس می‌کند، ادعا می‌کند که رهبرانی مثل فیکو و اوربان به این دلیل سراغ پکن آمده‌اند که «اتحادیۀ اروپا یا بعضی از کشورهای بزرگ اروپایی نیازهای آن کشورها را برآورده نکرده‌اند.» او افزود شیوۀ برخورد اتحادیۀ اروپا با برگزیت باعث شده است بعضی از رهبران اروپای شرقی نگرانی‌هایی نسبت به بروکسل داشته باشند.

او گفت «چین بز بلاگردان مناسبی است.»

در پکن، فیکو به دنبال سرمایه‌گذاری چینی برای به روز رسانی شبکۀ راه‌آهن اسلواکی، ساخت یک نیروگاه برق‌آبی و تعمیر حدود 500 پل خواهد بود. در همین ماه و پیش از آن سفر، در حالی  که اتحادیۀ اروپا در تلاش است از تولید کنندگان اتوموبیل‌های الکتریکی اروپایی در برابر چیزی دفاع کند که آن را یارانه‌های غیرمنصفانۀ چین می‌خواند، اسلواکی علیه وضع تعرفه علیه تولید کنندگان چینی اتوموبیل‌های الکتریکی رأی داد.

اما این بازی برای فیکو خطرناک هم هست چرا که می‌خواهد چین و اتحادیۀ اروپا را علیه هم بازی دهد -در 8 اکتبر، چین گفت برای تلافی اقدامات اروپایی‌ها به فکر افزایش تعرفه بر اتوموبیل‌های با موتورهای بزرگ است، حرکتی که بیش از همه به آلمان و اسلواکی ضربه خواهد زد.

اما موفقیت او، تأثیری منفی بر نهادهای اسلواکی هم می‌گذارد.

او دادستان‌ها و افسرهای پلیسی را جایگزین کرده است که دربارۀ پرونده‌های معروف فساد تحقیق کرده‌اند، برای جلوگیری از تحقیق دربارۀ امور شخصی‌اش قانون را تغییر داده و محدودیت‌هایی را بر رسانه‌ها وضع کرده است. حتی بعضی از متحدان کنونی فیکو هم به صورت خصوصی می‌گویند به یاد نمی‌آورند چه زمانی این کشور این قدر دو پاره بود.

یک قانونگذار 31 سالۀ نزدیک به فیکو، نخست‌وزیر سابقی را بابت ایجاد اختلال در تجمع حزب با مشت زد. لوبوس بلاها، معاون حزب و یک قانونگذار اروپایی، بابت نفرت‌پراکنی، آزار، قلدری و تشویق به خشونت با ممنوعیت حضور در فیسبوک مواجه شد. اما هنوز هم پیام‌هایش در حمایت از روسیه در تلگرام ده‌ها هزار دنبال کننده دارند.

وایز گفت فیکو «دیگر نمی‌تواند از آن قطار پیاده شود. اگر دیگر این سیاست، سیاست نفرت، مقابله به مثل و وحشت را دنبال نکند، کسانی که به او رأی می‌دهند دورش را خالی خواهند کرد.»