سیگنال متفاوت ترامپ برای تهران؛ در انتظار چرخش بزرگ؟

به گزارش اکوایران، آخرین‌بار که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور بود، برای ایران فاجعه‌بار تمام شد. او از توافق هسته‌ای برجام بیرون آمد، اقتصاد این کشور را با تحریم‌ها مختل ساخت و سردار قاسم سلیمانی را ترور کرد.

سیگنال متفاوت

به نوشته بلومبرگ، اما این‌بار، سیگنال‌ها از طرف اردوگاه ترامپ متفاوت‌تر است. رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده اعلام کرده که می‌خواهد روابط را تثبیت کند، اما به طور هم‌زمان او و برخی از نامزدهای تصدی پست کابینه‌اش همچنین خواستار بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران توسط اسرائیل و بازگشت به سیاست «فشار حداکثری» دوره اول خود شده‌اند.

روز پنج‌شنبه، نیویورک‌تایمز گزارش داد که ایلان ماسک، میلیاردر آمریکایی و یکی از نزدیکان ترامپ که حداقل در یکی از تماس‌های تلفنی رئیس‌جمهور منتخب با مقامات خارجی حضور داشته، با امیر سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل دیدار کرده تا درباره کاهش تنش‌ها میان واشنگتن و تهران گفتگو کند.

اگرچه دفتر ایروانی در نیویورک از اظهار نظر در این مورد خودداری کرده و این گزارش در رسانه‌های دولتی ایران نیز منتشر شده، اما در نهایت به فاصله دو روز پس از انتشار این گزارش، وزارت خارجه این کشور آن را تکذیب کرده است.

به نظر می‌رسد در نگاه اول، موضوعی برای گفت‌وگو بین آمریکا و ایران باقی نمانده است. در دوران ترامپ، آمریکا سردار قاسم سلیمانی را ترور کرد. هم‌چنین ماه گذشته، وزارت دادگستری آمریکا مدعی دست‌داشتن تهران در نقشه ترور ترامپ شد.

چرخش در قبال تهران؟

با این حال، این دیدار می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که ترامپ یا اطرافیان او حداقل تمایل به گفتگو داشته و احتمالاً نگاه نرم‌تری به مسائل دارند. این همچنین نشان می‌دهد که شاید تهران تمایل ندارد که شامل یک رویارویی بزرگ دیگر با یک دشمن دیرینه خود باشد. جمهوری اسلامی در حال دست‌وپنجه نرم‌کردن با چالش‌های اقتصادی ناشی از سال‌ها تحریم است، در حالی که گروه‌های مقاومت متحد آن در جنگی طولانی و خسته‌کننده با اسرائیل درگیر هستند.

نیسان رفعتی، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بین‌المللی بحران درباره روابط آمریکا و ایران گفت که فعلاً تهران در حال سبک‌وسنگین‌کردن فضا و استراتژی واشنگتن است.

از زمان وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357، ایران روابط دیپلماتیک رسمی با آمریکا ندارد. از آن زمان، دو کشور در یک جنگ سرد به سر برده‌اند که گهگاه خطر تبدیل‌شدن آن به درگیری آشکار افزایش یافته است.

در هسته سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی، خصومت و مخالفت بی‌وقفه با اسرائیل قرار دارد؛ خصومتی که پس از حملات ۷ اکتبر حماس و آغاز جنگ غزه بیشتر شده است. از آن زمان، اسرائیل جنگ را گسترش داده و حزب‌الله لبنان را نیز هدف قرار داده است. هم حماس و هم حزب‌الله از سوی آمریکا به عنوان گروه‌های تروریستی شناخته می‌شوند.

دشمنی ایران و آمریکا تنها در دوره‌های کوتاهی متوقف شده که یکی از این دوره‌ها، فاصله انعقاد برجام تا خروج ترامپ از این توافق بود. رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از برجام بیرون آورد و تحریم‌های سخت‌تری وضع کرد.

واشنگتن مدعی شده که ایران در حال برنامه‌ریزی ترور مقامات دولت اول ترامپ است که در سیاست‌های آمریکا در قبال تهران نقش داشتند. اما ایران با رد این ادعاها، اطمینان داده قصد ندارد ترامپ را ترور کند.

کاهش تنش 

تاکنون در اظهارات رسمی مقامات ایرانی در خصوص پیروزی ترامپ، چندان به سردار سلیمانی اشاره نشده است. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه این کشور در روز چهارشنبه گفت: «ما باید هزینه‌ها و تنش‌ها را کاهش دهیم».

در همین حال، مقامات جمهوری اسلامی در تلاش برای درک معنی سیاست‌های ترامپ و نامزدهای کابینه‌اش هستند. از یک سو، خود ترامپ گفته که به دنبال یک توافق جدید با ایران بوده، مشروط بر اینکه ایران به گذر از آستانه هسته‌ای نباشد. او در روز پس از انتخابات گفت: «ما نمی‌خواهیم به ایران آسیب بزنیم، اما آن‌ها نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند».

با این حال، پیش از برگزاری انتخابات ۵ نوامبر، ترامپ گفته بود که جو بایدن اشتباه کرده که از اسرائیل خواسته تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار ندهد. وقتی از او در این مورد پرسیده شد، پاسخ داد: «اول تأسیسات هسته‌ای را بزنید و بعد نگران بقیه چیزها باشید».

همچنین ترامپ چهره‌هایی را برای کابینه‌اش معرفی کرده که خواستار بازگشت به سیاست «فشار حداکثری» بوده و حتی گفته‌اند که باید دست اسرائیل برای بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران باز گذاشته شود. از جمله این افراد می‌توان به مارکو روبیو برای وزارت امور خارجه، پیت هِگزِت برای وزارت دفاع و الیس استفانیک برای نمایندگی دائم آمریکا در سازمان ملل اشاره کرد.

پس از حمله ۱ اکتبر ایران به اسرائیل، روبیو در پستی نوشت: «اسرائیل باید به ایران همانطور پاسخ دهد که آمریکا در صورت پرتاب ۱۸۰ موشک به سمت خود پاسخ می‌داد».

دیدار ماسک با ایروانی، یک دیپلمات باسابقه ایرانی که در دفتر رهبر انقلاب نیز فعالیت داشته، همزمان با صدور بیانیه‌ای توسط تهران گزارش شد که صراحتاً ایده گذر از آستانه هسته‌ای در ایران را رد می‌کرد.

مسعود پزشکیان گفته که ایران خواهان رفع «ابهامات و شبهات احتمالی در مورد فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان» است. این سخنان پس از دیدار او با رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیان شد که برای اولین‌بار از زمان آغاز دولت پزشیکان به تهران سفر کرد. این سفر شامل حضوری نادر و عمومی در تأسیسات هسته‌ای فوردو بود که اسرائیل تهدید کرده به آن حمله می‌کند.

سعید لیلاز، اقتصاددان و مشاور پیشین محمد خاتمی گفت که احساس می‌شود رویکرد به آمریکا احتمالا نرم‌تر شده باشد. او همچنین اذعان داشت که کشور با برخی چالش‌های داخلی و اقتصادی جدی روبه‌روست و باید مردم را برای آن‌ها آماده کرد.