قرارداد آپشن چیست؟ مزایا و انواع قرارداد اختیار معامله

قرارداد آپشن چیست؟

قرارداد آپشن (Option Contract) یک ابزار مالی است که در آن دو طرف معامله توافق می‌کنند که یک ابزار مالی مانند سهام، بخشی از یک صندوق سرمایه‌گذاری، کالا، شاخص، ارز دیجیتال و غیره را در تاریخی مشخص در آینده و با قیمت توافق‌شده معامله کنند. به دارایی مورد معامله در این قراردادها، دارایی پایه یا Underlying Asset گفته می‌شود. Option Contract را نیز در فارسی به اختیار معامله ترجمه کرده‌اند.

قرارداد آپشن انواع مختلفی دارد اما همه آنها از سه مشخصه اصلی زیر برخوردار هستند:

·   قیمت اعمال (Strike Price)؛ قیمت توافق‌شده بین خریدار و فروشنده که در آن قرارداد اجرا می‌شود.

·   تاریخ انقضا (Expiration Date)؛ تاریخی که در آن قرارداد منقضی شده و پس از آن معتبر نخواهد بود.

·   حق بیمه یا پرمیوم (Premium Option)؛ هزینه‌ای که خریدار به فروشنده برای دریافت حق امتیاز قرارداد آپشن می‌پردازد. پرمیوم، منعکس‌کننده ارزش ذاتی قرارداد نسبت به ارزش لحظه‌ای آن است.

نکته مهم این است که در اختیار معامله، مابه‌التفاوت ارزش فعلی دارایی با قیمت اعمال، بین طرفین مبادله می‌شود. به این معنا که خود دارایی مندرج در قرارداد مورد معامله قرار نمی‌گیرد. بلکه فروشنده با اعطای اختیار اجرای قرارداد در طول بازه اعتبار آن، مبلغ پرمیوم یا حق بیمه آن را از خریدار دریافت می‌کند.

مزایای معاملات آپشن

قراردادهای آپشن، مزایای متعددی دارند که در این بخش، مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم.

اختیار معامله؛ ابزاری برای پوشش ریسک

معاملات آپشن، پیش از هرچیز به‌عنوان یکی از اولین روش‌های پوشش ریسک شناخته می‌شوند. چراکه تریدر با خرید یک قرارداد آپشن، خلاف جهت موقعیت‌های خرید یا فروش خود، می‌تواند ضرر ناشی از حرکت بازار در جهت عکس روند پیش‌بینی‌شده‌اش را پوشش دهد. این مزیت به مدد امکان فسخ قرارداد اختیار معامله در طول بازه اعتبار آن محقق شده است.

تنوع بخشی به سبد سرمایه گذاری

از طرف دیگر، دلیل مهم سرمایه‌گذاران و تریدرها برای استفاده از قراردادهای آپشن، تنوعی است که این ابزار مالی به سبد سرمایه‌گذاری آن‌ها می‌دهد. تنوع بخشی به سبد سرمایه‌گذاری خود یکی از استراتژی‌های اصلی پوشش ریسک‌های احتمالی است. به همین دلیل است که در پرتفوی سرمایه‌گذاران نهادی و تریدرهای بزرگ، قطعا این معاملات نیز دیده می‌شوند.

پیش بینی بازار با تحلیل قراردادهای آپشن

کاربرد و مزیت مهم دیگر معاملات آپشن در پیش‌بینی قیمت‌ها است. کارشناسان و تریدرها از روند قیمت‌گذاری این قراردادها به‌منظور سنجش احساسات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و حتی بلندمدت بازار در مورد قیمت دارایی پایه استفاده می‌کنند. درست به همین دلیل است که نقد شدن یا Liquidation قراردادهای آپشن، به‌عنوان یکی از سیگنال‌های کاهش قیمت در نظر گرفته می‌شود. همچنین هرچه به تاریخ سررسید قراردادهای آپشن بزرگ نزدیک شود، انتظار بازار برای افت موقت قیمت دارایی پایه بیشتر خواهد شد.

کسب سود بیشتر با اهرم اختیار معامله

معامله‌گران ریسک‌پذیرتر از گزینه اهرم نیز در قراردادهای آپشن خود استفاده می‌کنند. عملکرد اهرم یا Leverage در اختیار معامله، تفاوتی با عملکرد آن در استراتژی معاملات اهرم معمول ندارد. به‌این‌ترتیب، می‌توان با سرمایه‌گذاری کمتر، قراردادهایی با ارزش بالاتر باز کرد. سود و زیان آنها نیز به همین نسبت افزایش می‌یابد.

با اهرم کردن یک قرارداد اختیار معامله، در صورت حرکت بازار در جهت پیش‌بینی‌شده، سودتان با ضریب اهرم افزایش می‌یابد. عکس این موضوع نیز صادق است. اگر قیمت دارایی پایه، خلاف جهت قیمت پیش‌بینی‌شده در قرارداد حرکت کند، ضرر شما هم به‌صورت تصاعدی و با ضریب اهرم بیشتر می‌شود.

انواع قرارداد آپشن

قرارداد اختیار خرید یا Call

یک قرارداد آپشن خرید (Call Option) این اختیار را به دارنده خود می‌دهد که در تاریخ انقضا قرارداد یا پیش از آن، دارایی پایه را به قیمت توافق‌شده، خریداری کند. بنابراین، با افزایش قیمت دارایی پایه، ارزش قرارداد اختیار معامله آن نیز بیشتر می‌شود. تریدرها از خرید یا لانگ کردن قراردادهای کال، برای نظارت بر قیمت دارایی پایه استفاده می‌کنند. حداکثر ضرر خرید یک قرارداد اختیار خرید، قیمت پرمیوم آن است. اما سود احتمالی آن محدودیتی نداشته و به میزان رشد قیمت دارایی پایه بستگی دارد.

همچنین خرید یک قرارداد Call زمانی منطقی است که انتظار دارید قیمت دارایی پایه افزایش یابد. برای کسب سود از یک اختیار معامله کال، باید قیمت اعمال را کمی بیشتر از قیمت مورد انتظار خود برای دارایی پایه در نظر بگیرید. در این صورت، با سرمایه‌گذاری کمتر نیز می‌توانید سود خود را برداشت کنید. اما در صورت حرکت نزولی قیمت دارایی پایه، امکان فروش یا شورت‌-سلینگ (Short-Selling) یک قرارداد اختیار خرید به‌منظور کاهش ریسک نیز وجود دارد. معامله‌گران حرفه‌ای، با خرید یک قرارداد خرید و سپس فروش آن با قیمت بالاتر در دوره‌های اصلاح قیمت نیز سود می‌برند.

قرارداد اختیار فروش یا Put

بر خلاف قرارداد اختیار خرید، یک قرارداد اختیار معامله فروش یا Put Option، به دارنده یا خریدار خود، این امکان را می‌دهد که دارایی را با قیمت اعمال یا Strike در تاریخ انقضا یا پیش از آن بفروشد. خرید یا لانگ کردن چنین موقعیتی، در دوره‌های نزولی بازار می‌تواند سودمند باشد. چرا که با کاهش قیمت دارایی پایه می‌تواند ضرر موقعیت‌های باز تریدر را پوشش دهد. خرید آپشن‌های Put، یکی از استراتژی‌های مهم Hedge-Funding یا پوشش ریسک نزد سرمایه‌گذاران است.

قرارداد اختیار فروش با کاهش قیمت دارایی پایه، ارزشمندتر می‌شود. صاحب آن نیز سود بیشتری از روندهای نزولی می‌برد، اما امکان فروش آن نیز وجود دارد. به این معنی که او باید در زمان فروش، دارایی پایه را با قیمت اعمال بخرد. معمولا زمانی چنین تصمیمی گرفته می‌شود که برخلاف پیش‌بینی‌ها، قیمت دارایی پایه افزایش یابد. باید در نظر داشت که ضرر فروش یا Sell‌ کردن چنین قراردادی، می‌تواند هنگفت باشد؛ چرا که از نظر تئوری، محدودیتی برای رشد قیمت دارایی پایه وجود ندارد.

روش معامله قرارداد آپشن

بسته به بازاری که در آن فعالیت می‌کنید، روش دسترسی به قراردادهای آپشن، متفاوت است. به‌عنوان مثال، در بازار بورس، این کارگزاری هستند که چنین محصولاتی را ارائه می‌دهند. در بازارهای نظارت‌شده، محدودیت‌هایی برای مفاد قراردادهای آپشن توسط نهادهای نظارتی مانند سازمان بورس در نظر گرفته می‌شود.

این در حالی است که در بازار فرابورس، افراد و شرکت‌ها می‌توانند قرارداد آپشن سفارشی‌سازی ‌شده خود را طراحی کرده و در بازار OTC معامله کنند. در بازارهای غیرمتمرکز مانند ارز دیجیتال، هم می‌توان آنها را از طریق خدمات مشتقات صرافی‌ها و پلتفرم‌ها معامله کرد. برای این منظور، معمولا شرایط خاصی نیز در نظر گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال، باید حداقل سرمایه لازم برای وثیقه‌گذاری را در اختیار داشته باشید. ضرورت احراز هویت برای فعالیت در این بازار نیز بیشتر می‌شود.

لازم به ذکر است که در یک قرارداد آپشن استاندارد، مانند معاملات عادی، گزینه‌هایی برای مدیریت ریسک در نظر گرفته می‌شود. حد ضرر (Stop Loss) و حد سود (Take Profit) دو نمونه از آنها هستند.