پنل تخصصی «اکوسیستم هم‌آفرین» در اولین همایش ملی کسب‌وکارهای خانوادگی، روز 27 آذر 1403 در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. این رویداد با هدف بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود در کسب‌وکارهای خانوادگی کشور برگزار گردید و تأکید داشت که این کسب‌وکارها، به‌عنوان رکن مهمی از بخش خصوصی، پتانسیل بالایی برای ارتقای تولید ناخالص داخلی دارند.  

آنچه از این پنل آموخته شد، به شش نکته کلیدی قابل تقسیم است.

نخست، تداوم کسب‌وکارهای خانوادگی به چگونگی انتقال بین‌نسلی وابسته است. عدم برنامه‌ریزی برای این انتقال، زمینه‌ساز شکاف‌های مدیریتی و آسیب‌های ساختاری خواهد شد. حفظ ارزش‌ها، تجربیات و دانش نسل‌های گذشته و ترکیب آن با دیدگاه‌های نوین نسل جدید، کلید موفقیت در این انتقال است.  

دوم، مشارکت زنان و جوانان نقشی کلیدی در پویایی و نوآوری این نوع از کسب‌وکارها دارد. ورود این دو گروه به بدنه مدیریتی و اجرایی می‌تواند نه‌تنها تنوع فکری و عملیاتی ایجاد کند، بلکه استمرار و رشد کسب‌وکارها را در شرایط متغیر اقتصادی تضمین نماید.  

سوم، حرفه‌ای‌سازی ساختار مدیریتی در کسب‌وکارهای خانوادگی امری ضروری است. تکیه صرف بر تجربه خانوادگی، هرچند ارزشمند، دیگر پاسخ‌گوی چالش‌های پیچیده امروز نیست. ورود مدیران حرفه‌ای و استفاده از ابزارهای نوین حکمرانی، می‌تواند به ارتقای کارایی و پایداری این کسب‌وکارها کمک شایانی کند.  

چهارمین آموزه به اهمیت حفظ ارزش‌های خانوادگی بازمی‌گردد. ارزش‌ها و فرهنگ درونی خانواده به‌عنوان ستون‌های هویتی این نوع از کسب‌وکارها، نقشی کلیدی در ماندگاری و کاهش تعارضات داخلی دارند. به‌کارگیری علوم ارتباطات و روان‌شناسی خانواده در این حوزه می‌تواند بستری برای تقویت گفت‌وگوهای بین‌نسلی و مدیریت بحران‌های درونی فراهم آورد.  

نکته پنجم، توجه به نوآوری و فناوری به‌عنوان ابزاری برای افزایش بهره‌وری و جذب نسل جدید است. ارتباط مؤثر با مراکز علمی و تحقیقاتی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، نه‌تنها جذابیت کسب‌وکارهای خانوادگی را برای نسل جوان افزایش می‌دهد، بلکه توان رقابت آن‌ها در بازارهای داخلی و بین‌المللی را نیز تقویت می‌کند.  

در نهایت، بهره‌گیری از مشاوران تخصصی و صلاحیت‌دار، ضرورت اجتناب‌ناپذیری است. فرهنگ مشاوره‌پذیری می‌تواند ریسک تصمیم‌گیری‌های نادرست را کاهش دهد و به‌واسطه آن، حکمرانی توسعه‌محور در کسب‌وکارهای خانوادگی استقرار یابد. این رویکرد نه‌تنها به حل مشکلات ساختاری کمک می‌کند، بلکه مسیر رشد و توسعه پایدار را هموار می‌سازد.  

آنچه در این پنل بیش از همه اهمیت داشت، ضرورت اکوسیستم‌سازی در کسب‌وکارهای خانوادگی بود. این ساختارها، به دلیل پیوند عمیق میان هویت خانوادگی و اهداف اقتصادی، نیازمند یک اکوسیستم منسجم و چندوجهی هستند که در آن نهادهای مشاوره‌ای، مراکز علمی، مدیران حرفه‌ای و سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی در کنار هم عمل کنند. اکوسیستم‌سازی، نه‌تنها بستری برای حل چالش‌های درونی این کسب‌وکارها فراهم می‌کند، بلکه به ارتقای سهم آن‌ها در تولید ناخالص داخلی و توسعه اقتصادی کشور نیز کمک خواهد کرد.  

در شرایطی که اقتصاد ایران نیازمند ستون‌های باثبات و پیشرو است، کسب‌وکارهای خانوادگی می‌توانند با تکیه بر این اکوسیستم، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی اقتصاد تثبیت کنند.