خیز مدیترانه‌ای اردوغان در شام؛ رویای هاب گازی منطقه تعبیر می‌شود؟

به گزارش اکوایران، سقوط ناگهانی سلطنت ۵۴ ساله اسد در سوریه، امکان ایجاد نظم جدیدی در منطقه را فراهم کرده است. بسیاری از مسائل همچنان نامعلوم است، اما ترکیه که بیشتر پناهندگان سوری را پذیرفته و از طرف برنده حمایت کرده، در موقعیت پیشتازی قرار دارد تا آینده این تغییرات را شکل دهد.

به گزارش چاتم‌هاوس، برآورد می‌شود که هزینه بازسازی سوریه به ۴۰۰ میلیارد دلار برسد و شرکت‌های ترکیه‌ای در موقعیت مناسبی برای به دست آوردن قراردادهای عمده در صورتی که اقتصاد دولتی سوریه به بازار آزاد تبدیل شود، قرار دارند.

از لحاظ دیپلماتیک، آنکارا می‌تواند از حمایت خود از نیروهای مسلح سوری برای مذاکره در مورد توافقات دفاعی مطلوب با دولت جدید دمشق استفاده کند که ممکن است مشابه توافقاتی باشد که با آذربایجان، قطر، سومالی و لیبی دارد. چنین ترتیباتی می‌تواند عمق استراتژیک ترکیه را در مدیترانه شرقی به طور قابل توجهی گسترش دهد.

تعریف مرزهای دریایی فرصت مهم دیگری است. ممکن است دولت جدید سوریه تمایل بیشتری برای به رسمیت شناختن ادعاهای ترکیه در مورد منطقه اقتصادی ویژه (EEZ) در مدیترانه شرقی داشته باشد که این امر موقعیت آنکارا را در اختلافات جاری با یونان و قبرس تقویت خواهد کرد.

این ممکن است شامل ادعاهای ترکیه و همچنین جمهوری ترک قبرس شمالی باشد، دولتی که تنها توسط آنکارا به رسمیت شناخته می‌شود.

فرصتی برای بازسازی معماری انرژی مدیترانه شرقی

این فرصت‌ها در زمانی به وجود آمده‌اند که آنکارا در حال انجام تلاشی دوباره برای تبدیل ترکیه به مرکز اصلی انرژی منطقه است.

این جاه‌طلبی‌ها در یک نشست بزرگ انرژی در استانبول ماه گذشته به وضوح به نمایش گذاشته شد. مقامات ترکیه میزبان وزیران تولیدکنندگان اصلی گاز از جمله آذربایجان، لیبی و ازبکستان، به همراه نمایندگان کشورهای ترانزیتی مانند گرجستان و واردکنندگان اروپای شرقی بودند. چشم‌انداز آنکارا این است که ترکیه به عنوان نقطه کلیدی ترانزیت بین تولیدکنندگان گاز در شرق و جنوب خود و بازارها در غربش عمل کند.

زیرساخت‌های موجود انرژی این کشور، پایه خوبی برای این جاه‌طلبی‌ها فراهم می‌کند. خط لوله گاز ترانس آناتولی که بخشی از کریدور گاز جنوبی است و گاز آذربایجان را به اروپا می‌آورد، قبلاً مناسب بودن ترکیه به عنوان یک کشور ترانزیتی را نشان داده است.

این کشور همچنین دارای هفت خط لوله گاز، پنج ترمینال LNG، سه واحد ذخیره‌سازی شناور و دو تأسیسات ذخیره‌سازی زیرزمینی است، علاوه بر ظرفیت وارداتی اضافی قابل توجهی که می‌تواند برای تجارت مورد استفاده قرار گیرد.

امکان شکل‌گیری یک دولت جدید و پایدار در سوریه فرصتی برای ترکیه فراهم می‌آورد تا از این پتانسیل بهره‌برداری کند. با ایجاد یک خط لوله گاز به غرب سوریه و اتصال آن به شبکه موجود خط لوله گاز عربی (که سوریه، اردن و مصر را به هم متصل می‌کند)، ترکیه می‌تواند به تولیدکنندگان گاز منطقه‌ای مانند اسرائیل و مصر مسیری تجاری‌تر برای صادرات به بازارهای اروپایی نسبت به گزینه‌های ال‌ان‌جی فعلی ارائه دهد.

این امر به طور مؤثر با انجمن گاز شرق مدیترانه (EMGF) که شامل مصر، اسرائیل، یونان، قبرس، فلسطین، اردن، ایتالیا و فرانسه است، به رقابت خواهد پرداخت.

پروژه پرچمدار خط لوله ایست‌مد این انجمن با مشکلات فنی و مالی روبه‌رو شده است و پیشرفت زیادی در اتصال ۱,۹۰۰ کیلومتر خط لوله عمیق زیر آب بین اسرائیل و قبرس به یونان نداشته است. این پروژه همچنین زمانی که ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ از حمایت آن دست کشید، ضربه سنگینی متحمل شد.

مسیر زمینی از طریق سوریه به زیرساخت‌های موجود ترکیه، مسیر کوتاه‌تر، فنی‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تری است. این شرایط همچنین می‌تواند فرصتی برای لبنان فراهم کند که اخیراً شروع به اکتشافات دریایی کرده و زیرساخت صادراتی خود را ندارد. لبنان عضو EMGF نیست و ممکن است مسیر ترکیه را به ویژه جذاب بیابد اگر تلاش‌های اکتشافی گاز آن موفقیت‌آمیز باشد.

علاوه بر این، ثبات در سوریه می‌تواند امکان احیای پروژه خط لوله‌ای که مدت‌ها به حالت تعلیق درآمده و گاز طبیعی قطر را از طریق عربستان سعودی، اردن و سوریه به ترکیه متصل می‌کند، فراهم کند. این طرح توسط رژیم اسد رد شده بود تا به گفته‌ برخی، صادرات گاز روسیه به بازارهای اروپایی محافظت شود. وزیر انرژی ترکیه، آلپرصالح بیارتار، تنها دو روز پس از سقوط اسد، به طور عمومی اعلام کرد که برای بازنگری در این طرح آماده است.

فراتر از سوخت‌های فسیلی

قابل توجه است که بیارتار همچنین علاقه‌مندی آنکارا به همکاری با سوریه در زمینه بازسازی انرژی فراتر از سوخت‌های فسیلی را نشان داده است.

ترکیه در گسترش شبکه انرژی‌های تجدیدپذیر خود موفقیت زیادی داشته است، ۴۳ درصد از برق کشور در سال ۲۰۲۳ از ترکیب انرژی‌های بادی، خورشیدی و هیدروالکتریکی تولید شده است، که یک الگوی عملی برای توسعه انرژی سوریه پس از جنگ فراهم می‌کند.

این مدل به ویژه با توجه به منابع فراوان خورشیدی سوریه و نیاز فوری آن به بازسازی ظرفیت تولید برق برای تسریع توسعه اقتصادی، بسیار مرتبط است.

یکپارچگی شبکه برق ترکیه و سوریه به عنوان یک گره حیاتی در شبکه برق در حال ظهور شرق مدیترانه عمل خواهد کرد. چنین زیرساختی به مدیریت ناپایداری انرژی‌های تجدیدپذیر کمک می‌کند و ترکیه را به عنوان لنگر شمالی یک سیستم برق منطقه‌ای در حال رشد قرار می‌دهد.

اجزای دیگر این شبکه – اتصال برق مصر-عربستان سعودی، اتصال بزرگ دریای مدیترانه (اسرائیل-قبرس-یونان)، و اتصال مصر-یونان، به طور جمعی نمایانگر معماری قدرت در حال ظهور است که می‌تواند امنیت انرژی منطقه‌ای را متحول کند و از یکپارچگی انرژی‌های تجدیدپذیر حمایت کند. این مسئله همچنین می‌تواند همکاری اقتصادی را تقویت کرده و از تنش‌های ژئوپولیتیکی از طریق افزایش وابستگی متقابل بکاهد.

چالش‌های ساختاری و فرصت‌های استراتژیک

فرصت‌های استراتژیک ترکیه پس از سقوط اسد، هم فرصت‌ها و هم انتخاب‌های استراتژیک را پیش روی این کشور قرار می‌دهد.

ساختار قدرت منطقه‌ای در حال ظهور، اگرچه امیدوارکننده است، اما با چالش‌های ساختاری و بازاری قابل توجهی مواجه است. تاسیس یک دولت پایدار و به رسمیت شناخته‌شده بین‌المللی در سوریه همچنان نامشخص است.

حتی با یک نتیجه سیاسی مطلوب در سوریه، ترکیه با یک تصمیم حیاتی روبه‌رو است: اینکه آیا باید به دنبال تحقق آرمان‌های خود به عنوان یک هاب گاز سنتی باشد که ممکن است با کاهش بازده مواجه شود، و از طریق سیاست‌های سنتی خطوط لوله به دنبال نفوذ باشد، یا اینکه از این لحظه برای قرار گرفتن در مرکز انتقال انرژی پاک منطقه به نفع خود استفاده کند.

آرزوهای ترکیه برای تبدیل شدن به یک هاب گاز با چالش‌هایی روبه‌رو است. تقاضای اروپا برای گاز پس از سال 2030 کاهش خواهد یافت و سرمایه‌گذاران بین‌المللی تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سوخت فسیلی دارند.

اولویت دادن به انرژی پایدار به جای شبکه‌های گاز سنتی، به نظر می‌رسد بهترین روش برای ترکیه باشد تا مزیت استراتژیک موقت خود را به نفوذ منطقه‌ای پایدار تبدیل کند.

با این حال، انتخاب‌هایی که آنکارا در ماه‌های آینده انجام می‌دهد، برای آینده آن به عنوان یک هاب منطقه‌ای و برای چشم‌انداز کلی انرژی مدیترانه شرقی بسیار مهم خواهد بود.