جدال بر سر لاشه شام؛ اردوغان و بی‌بی از مرزهای سوریه چه باقی می‌گذارند؟

به گزارش اکوایران، اسرائیل و ترکیه در حال شکل دادن به مرزهای جدید سوریه هستند.

به نوشته بلومبرگ، مسئله رهبری سیاسی تنها جنبه‌ای از سوریه نیست که در نتیجه سرنگونی بشار اسد دچار تغییر شد. به نظر می‌رسد محو کردن مرزهای کشور نیز در جریان است -از اسرائیل تا جنوب غربی و ترکیه تا شمال.

ارتش اسرائیل پس از سرنگونی اسد توسط شورشیان به رهبری اسلام‌گرایان در دو هفته پیش، با حرکت نیروهایش به سمت شرق به سمت منطقه حائل -که پس از آتش‌بس بین دو طرف در 50 سال پیش ایجاد شد- زمان را برای پیشروی در سوریه تلف نکرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پس از بیش از یک سال مبارزه با گروه‌های حماس و حزب‌الله، نگران تهدید جدیدی است.

دفتر نتانیاهو هفته گذشته گفت: «اسرائیل به گروه‌های جهادی اجازه نمی‌دهد این خلاء را پر کرده و جوامع اسرائیلی را تهدید کنند». این بیانیه مدعی بود که این استقرار موقتی است و زمانی که دولت جدید سوریه -که فعلا توسط هیات تحریر الشام، یکی از شاخه‌های سابق القاعده مدیرت می‌شود - به توافق 1974 متعهد شود.

ترکیه در اعمال نفوذ خود بر بخش بزرگ‌تری از سوریه فوریت مشابهی نشان داده است. و این در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، این کشور را بازیگری کلیدی در شکل دادن به چشم انداز سیاسی پس از اسد خوانده است.

یکی از اولویت‌های کلیدی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور، عقب راندن گروه‌های کرد شمال سوریه است که ادعای می‌شود در پیوند با گروه پ‌ک‌ک است -سازمانی که مدت‌ها برای ایجاد یک منطقه کردی خودمختار در داخل ترکیه می‌جنگد.

ارتش ملی سوریه -گروهی که توسط آنکارا حمایت مالی و مشاوره داده می‌شود- از اواخر ماه نوامبر دو شهر شمال غربی را از کنترل نیروهای دموکراتیک سوری -متحدان کرد ایالات متحده در نبرد علیه داعش- خارج کرده است. مقامات آگاه ترکیه‌ای گفته‌اند که آن‌ها احتمالاً سعی خواهد کرد مناطق بیشتری را از کنترل گروه‌های کرد خارج کنند.

هدف نهایی اردوغان ایجاد یک منطقه حائل در امتداد کل مرز 900 کیلومتری  سوریه و ترکیه است، هرچند به نظر می رسد رسیدن به این هدف در کل سخت باشد. ترکیه می‌گوید تحریرالشام از انحلال نیروهای کرد حمایت می کند، اگرچه آن‌ها هنوز علناً اظهار نظری  در این رابطه نداشته‌اند.

پیشروی اسرائیل کنترل این رژیم بر بلندی‌های جولان را گسترش داده است -منطقه‌ای مرتفع که از زمانی که اسرائیل آن را طی جنگ سال 1967 با سوریه تصرف کرد، کانون اختلافات جهانی بوده است.

قبل از سقوط اسد، اسرائیل حدود دو سوم این قلمرو را تحت کنترل داشت و به ارتش خود موقعیتی در جنوب سوریه بین مرز و پایتخت، دمشق، در فاصله 60 کیلومتری، ایجاد می‌کرد و این امکان را به آن می‌داد تا تحرکات نیروها را زیر نظر داشته باشد. جولان زمین‌های حاصلخیزی دارد -اسرائیلی‌ها در آن‌جا انگور و سیب می‌کارند- و منبع مهم آب است.

در حالی که ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود در سال 2019 به طور رسمی حاکمیت اسرائیل بر جولان خود را به رسمیت شناخت، سازمان ملل همچنان آن را از نظر قانونی بخشی از سوریه می‌داند.

هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه روز چهارشنبه گفت که «آخرین چیزی» که می‌خواهد این است که به عنوان قدرت منطقه‌ای که کنترل نهایی سوریه را در دست دارد، دیده شود. فیدان گفت: «ما دولت فعلی، دولت جدید، را به عنوان یک شریک قانونی برای ترکیه و طرف‌های بین‌المللی می‌شناسیم. من فکر می‌کنم تحریرالشام گام‌های بزرگی برای جدا کردن خود از القاعده و داعش و دیگر عناصر رادیکال برداشته است».

آنکارا انگیزه‌ای قوی برای تضمین نفوذ بر نحوه مدیریت در نهایت سوریه دارد. ترکیه میزبان بیش از 3 میلیون پناهنده از همسایه جنوبی خود است -میراث یک جنگ بیش از 13 ساله- در حالی که شرکت‌های ترکیه در صورت شروع بازسازی پس از جنگ، ذی‌نفعان اصلی خواهند بود.

تحلیلگران گروه اوراسیا از جمله امره پکر نوشتند: آنکارا به دنبال شکل دادن به چشم انداز سیاسی و اقتصادی در سوریه برای گسترش منافع ترکیه خواهد بود. یک نتیجه خوب در سوریه برای ترکیه به اردوغان کمک می کند تا خود را به عنوان یک رهبر جهانی با نفوذ نشان دهد و محبوبیت رو به زوال او را افزایش دهد.