به گزارش اکوایران، جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده  در سخنان خداحافظی خود با وزارت امور خارجه ادعا کرد که ایران «ضعیف‌تر از دهه‌های گذشته است».

به نوشته فارن پالیسی، اظهارات بایدن بیانگر ارزیابی‌های کنونی ایالات متحده و اسرائیل درباره ایران است، و نشانه‌های فزاینده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه این رژیم در حال بررسی سوءاستفاده از وضعیت کنونی و القای چنین ارزیابی‌هایی برای حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران است. این در حالی است که چهره‌های تندرو در دولت ایران خواستار اصلاح دکترین هسته‌ای کشور در صورت تهدید وجودی شده‌اند.

پرسش‌های کلیدی پیش روی دولت ترامپ و لحظه دشوار تهران

اما ایران چقدر ضعیف شده است و آیا واقعاً قصد ساخت بمب را دارد؟ اینها سوالات کلیدی پیش روی دولت ترامپ هستند که با شروع شکل‌گیری سیاست خارجی‌اش ناگزیر از در نظر گرفتن آن است.

تقریبا توافقی وجود دارد مبنی بر این‌که 15 ماه گذشته برای به محور مقاومت دردناک بوده است. جنگ چندجانبه وحشیانه‌ای که توسط اسرائیل پس از حمله 7 اکتبر 2023 آغاز شد، به حماس و حزب الله، دو عضو مهم محور ایران به شدت آسیب رسانده است. هر دو گروه شبه‌نظامی که شاهد ترور رهبران دیرینه‌شان در میان درگیری‌ها بودند و در نهایت به آتش‌بس با اسرائیل تن دادند.

گریگوری برو، تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا مدعیست که حماس تا آن‌جا که بتواند امنیت اسرائیل را از غزه تهدید کند، یک دارایی استراتژیک برای ایران محسوب می‌شد، اما اکنون دیگر توانایی ایفای چنین نقشی ندارد. او هم‌چنین معتقدست حزب‌الله به گونه‌ای آسیب دیده یافته است که سال‌ها طول می‌کشد تا به گونه‌ای بازسازی شود تا جایی که بتواند نقش بازدارنده را برای ایران بازی کند.

در همین حال، به ادعای فارن پالیسی حملات اسرائیل در اکتبر گذشته ضربه بزرگی به پدافند هوایی و تولید موشکی ایران وارد کرد و با گذشت ماه‌ها، ایران به تهدیدهای خود برای انتقام‌جویی عمل نکرده است.

ایران اسراییل

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس گفت: «سومین حمله به اسرائیل می‌تواند منجر به حمله متقابل اسرائیل شود که برای ایران خوشایند نیست. ایران که به وضوح در حال تجربه یک لحظه دشوار واقعی و جدی است، سعی خواهد کرد به هر قیمتی از این رویکرد اجتناب کند».

علاوه بر همه اینها، ماه گذشته، تهران هم‌چنین یکی از نزدیکترین متحدان خود در منطقه را با فروپاشی حکومت اسد در سوریه از دست داد. برو گفت که ایران یک سال پیش در موقعیت منطقه‌ای «نسبتاً خوب» قرار داشت، اما اکنون این موقعیت در حال از دست رفتن است.

وکیل گفت، فراتر از پویایی نظامی، اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌های بین‌المللی در کنار سوءمدیریت سیستمی قرار دارد که پیامدهای مواجی در سراسر نظام سیاسی و جامعه کشور داشته است.

با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، اکنون ایران با چشم انداز مشکلات اقتصادی بیشتر و افزایش انزوا مواجه است. مشاوران ترامپ از او خواسته اند که سیاست «فشار حداکثری» را مجدداً برقرار کند. با این همه، رویکرد فشار حداکثری در دوره اول ترامپ موفقیت‌آمیز نبود، چرا که در پی ترور سردار سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال 2020 ، دو کشور تا آستانه جنگ پیش رفتند. برنامه هسته‌ای تهران نیز اکنون نسبت به زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد، بسیار توسعه‌یافته‌تر است. در مجموع، این عوامل ممکن است امکان حملات نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران را برای ترامپ محتمل‌تر کنند.

ارسال پیام «بسیار واضح» 

اما به گفته کارشناسان، نباید در انگاره تضعیف جمهوری اسلامی ایران اغراق کرد. این دولت هنوز هم می‌تواند برای ایالات متحده مشکلاتی ایجاد کند و می‌تواند از خود دفاع کند.

ایران آمریکا اسراییل

به گفته نیسان رفعتی، تحلیلگر ارشد مسائل ایران در گروه بین‌المللی بحران: «حتی اگر بپذیریم ایران به طور قابل توجهی آسیب دیده، اما همچنان از طریق حملات موشکی و متحدان غیردولتی که قادر به آسیب رساندن به منافع و متحدان آمریکا در منطقه هستند، ظرفیت آسیب رساندن به دشمنان خود را دارد. هنوز ظرفیت نظامی وجود دارد. سپاه پاسداران هنوز وجود دارد. و ناوگان موشک‌های بالستیک هنوز وجود دارد. آنها هنوز پهپاد دارند و همچنان در خلیج فارس حضور دارند».

برو با تاکید بر اینکه حضور متحدان ایران در عراق و یمن، گفت: «ایران ناتوان نیست». حوثی‌های تحت حمایت ایران در یمن، که در پاسخ به جنگ غزه بارها به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ حمله کرد، علی‌رغم تعهد برای محدود کردن حملات پس از توافق آتش‌بس اسرائیل و حماس، همچنان یک تهدید است.

در اوایل ژانویه، ایران تمرین‌های نظامی گسترده‌ای را آغاز کرد که به گفته رفعتی «نشان داد هنوز شمشیرهایی وجود دارد که می‌توانند به حرکت در بیایند». یکی از نکات برجسته این رزمایش پدافند هوایی، حمله هوایی شبیه‌سازی شده به تاسیسات هسته‌ای نطنز ایران بود.

برو گفت که این رزمایش‌ها برای ارسال پیام «بسیار واضح» به دشمنان ایران طراحی شده‌اند: «ما ارتش بزرگی داریم. ما کشور بزرگی هستیم. شاید ما پر زرق و برق ترین ادوات را نداشته باشیم، اما چیزهای زیادی داریم. ما نیروهای زیادی داریم. و ما حالت دفاعی می‌گیریم. ما در شهرهای زیرزمینی موشک‌هایی داریم که می‌توانند در برابر بمباران مقاومت کنند. ما یک برنامه هسته‌ای داریم که دفاع هوایی به دور آن حلقه زده است. ما یک قلعه هستیم. و اگر به سوی ما بیایی، عواقبی خواهد داشت.»

ایران همچنین سال گذشته با حملات پهپادی و موشکی خود به اسرائیل توانایی‌های خود را نشان داد. این حملات خسارات قابل توجهی نداشت، اما این تا حد زیادی به لطف کمک ایالات متحده بود. حملات مشابه در آینده می‌تواند چالش‌هایی را برای ایالات متحده و اسرائیل ایجاد کند.

سرنگونی پهپادها و موشک ها بسیار گران است به گفته برو، ایالات متحده و اسرائیل منابع بی‌نهایتی از پدافند هوایی ندارند.

به اعتقاد برو، این امکان وجود دارد که اگر ایران یک حمله موشکی و پهپادی در مقیاس بزرگ دیگر به اسرائیل انجام دهد به دلیل واقعیت مذکور، ایالات متحده و اسرائیل نتوانند همه آن‌ها را ساقط کنند.

رفعتی گفت، اگرچه وضعیت تضعیف شده ایران نگرانی‌هایی را در واشنگتن ایجاد کرده که ممکن است تهران برای احیای بازدارندگی و تقویت موقعیت منطقه‌ای و جهانی خود به دنبال سلاح هسته‌ای برود، اما هنوز هیچ نشانه‌ای مبنی بر این‌که آن‌ها چنین تصمیمی گرفته‌اند، وجود ندارد.

سیگنال مذاکره 

به گفته‌ رفعتی، هم‌چنین سیگنال‌هایی از تهران به گوش می‌رسد مبنی بر اینکه آن‌ها علاقه‌مند به گفتگو با دولت ترامپ هستند.

ایران آمریکا

علاوه بر این، به نظر می‌رسد ایران علاقه‌مند باشد که یک کشور آستانه هسته‌ای باقی بماند. وکیل گفت: «در این لحظه چیزهای بیشتری برای به دست آوردن وجود دارد و چیزهای کمی برای از دست دادن هست. لحظه‌ای که سلاح به دست می‌آید، اهرم مذاکره و توانایی گرفتن امتیاز از جامعه بین‌المللی را از دست می‌رود».

یک اقدام پیشگیرانه برای از بین بردن برنامه هسته‌ی ایران نیز می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. برو گفت: «این نه تنها یک بحران را آغاز می کند، بلکه می‌تواند جنگ را نیز آغاز کند».

برو گفت: «برای این‌که این حمله موثر باشد، باید برنامه ایران را به طور جامع حذف کند تا جایی که ایران هیچ اورانیوم غنی‌شده و واقعاً مبنایی برای بازسازی سریع برنامه تسلیحاتی ندارد.» وی افزود: «منفجر کردن کل برنامه» مستلزم یک «عملیات بزرگ» با «هواپیماهای بسیار گران قیمت» است و احتمالاً مستلزم حذف تمام پدافند هوایی ایران و بیشتر نیروی هوایی این کشور است. برو همچنین تاکید کرد که «یک اجماع کلی وجود دارد که بمباران ایرانی ها آنها را به سمت بمب سوق می دهد».

تهران با وضعیت نظامی و اقتصادی خود در شرایط وخیم، به طور فزاینده‌ای به دنبال حمایت از مسکو است. اگرچه روسیه و ایران هفته گذشته یک معاهده همکاری گسترده امضا کردند، این پیمان حاوی یک ترتیب دفاعی متقابل نیست. اما روابط رو به رشد بین مسکو و تهران، که جنگ اوکراین به آن شتاب داده، عامل دیگری را برای ترامپ - که طی مبارزات انتخاباتی وعده داده «جنگ جدیدی» نمی‌خواهد- در روزهای آینده ارائه می‌کند.

این یک لحظه تاریخی برای ایران است. وکیل همچنین گفت: «این یک لحظه تاریخی برای ورود به دیپلماسی با ایران و استفاده از این شرایط کنونی است».