با آغاز سال ۱۴۰۴، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تصمیمی اتخاذ کرد که موجی از نگرانی و انتقاد را در میان فعالان کسب‌وکارهای آنلاین برانگیخت. بر اساس بخشنامه‌ای که در آخرین ساعات سال ۱۴۰۳ صادر شد، تسویه‌حساب‌های مالی کسب‌وکارهای آنلاین تا تاریخ ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ با محدودیت‌های شدیدی مواجه شده است.  این اقدام ناگهانی، بدون اطلاع‌رسانی قبلی و بدون فراهم کردن فرصت برای تطبیق کسب‌وکارها، نشان‌دهنده رویکردی است که به جای حمایت از نوآوری، آن را در تنگنا قرار می‌دهد. 

تاریخچه محدودیت‌های بانک مرکزی برای کسب‌وکارهای آنلاین در ایران

در سال‌های اخیر، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران سیاست‌ها و مقرراتی را اعمال کرده که به محدودیت‌هایی برای کسب‌وکارهای آنلاین منجر شده است. این اقدامات، اگرچه ممکن است با نیت‌های نظارتی و کنترلی انجام شده باشند، اما در برخی موارد به عنوان موانعی برای نوآوری و رشد در حوزه فناوری مالی (فین‌تک) تلقی شده‌اند. برخی از این محدودیت‌ها عبارت‌اند از:

 1. محدودیت در ارائه خدمات پرداخت: بانک مرکزی در مقاطعی، ارائه خدمات پرداخت توسط شرکت‌های فین‌تک را محدود کرده و آن‌ها را ملزم به دریافت مجوزهای خاص نموده است. این امر باعث شده تا برخی از استارتاپ‌ها نتوانند به‌موقع خدمات خود را ارائه دهند و در نتیجه از رقبا عقب بمانند.

 2. محدودیت در تسویه‌حساب‌ها: در برخی مواقع، بانک مرکزی محدودیت‌هایی در تسویه‌حساب‌های مالی کسب‌وکارهای آنلاین اعمال کرده است که منجر به مشکلات نقدینگی برای این شرکت‌ها شده است.

 3. محدودیت در استفاده از ارزهای دیجیتال: با توجه به نگرانی‌های مرتبط با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم، بانک مرکزی استفاده از ارزهای دیجیتال را محدود کرده است. این محدودیت‌ها باعث شده تا کسب‌وکارهایی که در حوزه بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند، با موانع جدی مواجه شوند.

تأثیر محدودیت‌ها بر نوآوری

محدودیت‌های مذکور تأثیرات متعددی بر نوآوری در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین داشته است:

 • کاهش انگیزه کارآفرینان: موانع مقرراتی می‌تواند انگیزه کارآفرینان را برای ورود به بازار کاهش دهد و در نتیجه سرعت نوآوری را کند نماید.

 • افزایش هزینه‌های تطبیق: کسب‌وکارها مجبورند منابع مالی و زمانی قابل‌توجهی را برای تطبیق با مقررات صرف کنند که می‌تواند از تمرکز آن‌ها بر توسعه محصولات و خدمات جدید بکاهد.

 • محدودیت در دسترسی به سرمایه: سرمایه‌گذاران ممکن است به دلیل عدم قطعیت‌های مقرراتی، تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فین‌تک داشته باشند که این امر می‌تواند رشد و توسعه این شرکت‌ها را محدود کند.

لزوم استفاده از چارچوب‌های استاندارد برای حمایت از نوآوری

برای حمایت مؤثر از نوآوری و جلوگیری از تبدیل شدن بانک مرکزی به یک گلوگاه سلیقه‌ای برای کسب‌وکارها، پیشنهاد می‌شود اقدامات زیر مدنظر قرار گیرد:

 1. تدوین مقررات شفاف و پایدار: وجود مقررات شفاف و قابل پیش‌بینی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند و از ریسک‌های ناشی از تغییرات ناگهانی در مقررات جلوگیری شود.

 2. تعامل مستمر با ذینفعان: بانک مرکزی می‌تواند با برقراری تعامل مستمر با نمایندگان صنعت فین‌تک، نیازها و چالش‌های آن‌ها را درک کرده و در تدوین مقررات مدنظر قرار دهد.

 3. استفاده از رویکردهای رگولاتوری نوین: به‌کارگیری رویکردهایی مانند «جعبه شنی نظارتی» (Regulatory Sandbox) می‌تواند به کسب‌وکارها اجازه دهد تا در یک محیط کنترل‌شده، نوآوری‌های خود را آزمایش کنند و بانک مرکزی نیز بتواند تأثیرات آن‌ها را ارزیابی نماید.

 4. توجه به استانداردهای بین‌المللی: هم‌راستا شدن با استانداردها و بهترین شیوه‌های بین‌المللی می‌تواند به بهبود اعتماد سرمایه‌گذاران و تسهیل همکاری‌های بین‌المللی منجر شود.

نتیجه‌گیری

بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر بر نظام پولی و بانکی کشور، نقش مهمی در حفظ ثبات مالی دارد. با این حال، برای جلوگیری از تبدیل شدن به یک گلوگاه سلیقه‌ای و حمایت مؤثر از نوآوری، لازم است با تدوین چارچوب‌های استاندارد و شفاف، تعامل مستمر با ذینفعان و بهره‌گیری از رویکردهای نوین نظارتی، زمینه را برای رشد و توسعه کسب‌وکارهای آنلاین فراهم کند.