به گزارش اکوایران، در اواخر سال گذشته، دو ماهواره نظامی، یکی آمریکایی و دیگری فرانسوی، برای اجرای یک مانور مداری حساس آماده میشدند. آنها قرار بود عملیاتی موسوم به «دیدار و نزدیکی» (RPO) را انجام دهند؛ عملیاتی که در آن یک یا چند ماهواره، در نزدیکی یک ماهواره دشمن، به ماهوارهای دیگر نزدیک میشوند تا آن را بازرسی یا دستکاری کنند. مقامات نگفتهاند این ماهواره دشمن کدام بوده، اما حدس زدنش دشوار نیست.
ژنرال استیفن وایتینگ، در مقر فرماندهی فضایی ایالات متحده در کلرادو اسپرینگز، گفت: «فرانسویها در سالهای گذشته بارها درباره مانورهای روسیه [در نزدیکی ماهوارههای فرانسوی] صحبت کردهاند. و بنابراین… ما نشان دادیم که میتوانیم هم ماهوارههایمان را در نزدیکی یکدیگر و هم در نزدیکی ماهوارههای کشورهای دیگر حرکت دهیم، بهگونهای که توانایی ما در همکاری مؤثر را نشان دهد.»
او میگوید این تمرین آنقدر موفقیتآمیز بود که برنامهریزی برای تکرار آن در اواخر امسال در جریان است. این عملیات از این جهت یک نقطه عطف بهشمار میرود که نخستین باری است که آمریکا چنین عملیاتی را با کشوری خارج از ائتلاف اطلاعاتی «5 چشم» انجام میدهد (پیمان اطلاعاتی میان آمریکا، بریتانیا، کانادا، استرالیا و نیوزیلند)، آن هم به عنوان عملیاتی از پیش طراحیشده، نه واکنشی به یک رویداد خاص.
به نوشته اکونومیست، این اقدام همچنین تجلی رویکرد جدید و تهاجمیتر آمریکا در عرصه فضاست. فرماندهی فضایی ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ و در نخستین دوره ریاستجمهوری دونالد ترامپ دوباره شروع به کار کرد. در سالهای اخیر تمرکز آن بر ساخت زیرساختها و توسعه نیروی انسانی بود. اما حالا، به گفته ژنرال وایتینگ، «ما یک فرماندهی رزمی داریم که تمرکز آن بر جنگ در فضاست.»
تشدید رقابت فضایی
به گفته یکی از مقامات، دو عامل محرک این تحول هستند. نخست اینکه وابستگی نیروهای مسلح آمریکا به ماهوارهها «بهطور نمایی افزایش یافته است». او به حمله هوایی آمریکا علیه ایران در ماه ژوئن اشاره میکند و میگوید: «بیشتر این عملیات به کمک فضا تسهیل شد». عامل دوم، تغییری است که دولت آمریکا در ماهیت تهدید احساس میکند. از سال ۲۰۱۵، پرتاب ماهوارهها توسط چین هشت برابر شده است. این مقام رسمی میگوید: ارتش آزادیبخش خلق چین تواناییهای خود در عرصه فضایی را بهشدت ارتقا داده، از جمله توانایی در جنگ الکترونیک مداری، و اکنون از روسیه پیشی گرفته است. چین، روسیه و هند بهترتیب در سالهای ۲۰۰۷، ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ سلاحهای ضدماهواره مخربی را آزمایش کردهاند. آمریکا همچنین روسیه را متهم میکند که در حال توسعه یک سلاح هستهای مداری است که میتواند هزاران ماهواره در مدار پایین زمین (LEO) را بهطور همزمان نابود کند.
چند سال پیش، فرماندهی فضایی آمریکا از صحبت درباره توانمندیهای تهاجمی خود پرهیز میکرد. اما اکنون با اشتیاق این کار را انجام میدهد. ژنرال استیفن وایتینگ در ماه آوریل گفت: «زمان آن رسیده که صراحتاً بگوییم ما به آتشِ فضاییمان نیاز داریم، به سامانههای تسلیحاتی نیاز داریم. ما به رهگیرهای مداری نیاز داریم. و اسم اینها چیست؟ سلاح.»
او به طرح «گنبد طلایی» دونالد ترامپ برای ایجاد یک سپر دفاع موشکی اشاره میکند؛ طرحی که شامل استقرار سامانههای رهگیری در فضا برای انهدام موشکهای دشمن میشود. در تئوری، همین سلاحها میتوانند ماهوارههای دشمن را نیز هدف قرار دهند. یکی از مقامات میگوید: «عملیات از فضا به فضا، از فضا به زمین و از زمین به فضا، همگی در رسیدن به آن سطح از کشندگی که برای ایجاد بازدارندگی ضروری است نقشی خواهند داشت.»
متحدان آمریکا نیز روزبهروز در این زمینه صریحتر صحبت میکنند. بریتانیا امسال در گزارش بازنگری دفاعی خود برای نخستینبار اعلام کرد که به توسعه سلاحهای ضدماهواره، هم روی زمین و هم در مدار، خواهد پرداخت. آمریکا رهبری یک باشگاه کوچک اما منسجم از کشورهای فضانورد را بر عهده دارد. در چارچوب عملیات «مدافع المپیک»، فرماندهی فضایی آمریکا با شش کشور - استرالیا، بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان و نیوزیلند - همکاری میکند تا «در برابر اقدامات خصمانه در فضا بازدارندگی ایجاد کند». این ابتکار در ماه آوریل به «قابلیت عملیاتی اولیه» رسید و هر هفت کشور یک برنامه مشترک عملیاتی را امضا کردند که جزئیات آن قرار است تا تابستان امسال نهایی شود.
دژهایی در فضا
فرماندهی فضایی آمریکا همچنین بر نیازهای تاکتیکی جنگ تمرکز کرده است. ژنرال وایتینگ میگوید در حالی که «همهچیز در فضا در حال حرکت است»، آمریکا ماهوارههای خود را همچون «دژهایی ایستا» تصور میکند که در یک نقطه باقی میمانند. دلیلش این است که جابهجا کردن ماهواره سوخت مصرف میکند و این عمر آن را کوتاه میکند. او سه راهحل برای این مسئله ارائه میدهد. اولی این است که ماهوارهها سوخت بیشتری حمل کنند. راه دوم سوختگیری در مدار است، کاری که چین در ماه ژوئن انجام داد. او میگوید: «این میتواند به آنها یک مزیت نظامی بدهد... پس ما هم به این توانمندی نیاز داریم.»
راهحل سوم، استفاده از تعداد بسیار زیادی ماهواره است که هرکدام را بتوان «قابل قربانی کردن» در نظر گرفت. مقامات آمریکایی سالهاست درباره چنین منظومههای ماهوارهای «پراکندهای» در مدار پایین زمین صحبت میکنند - مانند پروژه استارلینک شرکت اسپیساکس. اکنون این منظومهها در حال اجرایی شدن هستند. دفتر ملی شناسایی آمریکا (NRO) که مسئول ماهوارههای جاسوسی محرمانه است، از سال ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۲۰۰ ماهواره پرتاب کرده و تنها امسال بیش از دوازده مأموریت پرتاب در برنامه دارد. همچنین شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه اسپیساکس پیشتاز ساخت یک منظومه ۴۵۰تایی است که در نهایت دادههای ردیابی موشکها و سایر اطلاعات را از حسگرها به رهگیرها و سامانههای تسلیحاتی منتقل خواهد کرد.
شاید بتوان روش چهارمی را نیز به آن فهرست افزود: هوشمندسازی بیشتر ماهوارهها. ژنرال وایتینگ میگوید که دوست دارد ماهوارهها به هوش مصنوعی مجهز شوند تا بتوانند اشیای «خرابکار» اطراف خود را شناسایی کرده و بدون دخالت انسان از مسیر آنها منحرف شوند. به گفته کریستوفر هوین، افسر نیروی فضایی آمریکا، بهمرور زمان، ماهوارههای مجهز به هوش مصنوعی میتوانند در آرایشی نزدیک بههم پرواز کنند؛ به این معنا که میتوانند بهعنوان «ماهوارههای مدافع» برای محافظت از داراییهای ارزشمند در مدار عمل کنند.
در حال حاضر، هوش مصنوعی بیشتر روی زمین مستقر است. ژنرال وایتینگ میگوید که کارکنان او در چند ماه گذشته یک مدل زبانی بزرگ (LLM) ساختهاند که بر اساس تمام دادههای تهدید و برنامهریزی فرماندهی آموزش دیده است. افسران میتوانند از این مدل هوش مصنوعی که «اسپیسبات» نام دارد، درباره خلأهای اطلاعاتی یا شیوه واکنش به یک حمله ساختگی یا واقعی در فضا سؤال بپرسند. او میگوید: «کاری که پیشتر نیاز به ده نفر و پنج ساعت زمان داشت، حالا میتواند با سرعت ماشین انجام شود، یک دستاورد در عصر فضا.»
