«کسری تراز عملیاتی» به کمبود درآمدهای دولت نسبت به هزینه‌هایش گفته می‌شود که توسط درآمدهای نفتی، فروش دارایی‌های دیگر یا فروش دارایی‌های مالی و در نهایت خلق پول و از طریق تورم جبران می‌شود.

زمان‌هایی که درآمدهای نفتی افزایش پیدا کرده‌، در بودجه به صورت افزایش مصارف دیده شده و با افزایش سهم درآمدهای نفتی به تبع آن سهم کسری تراز عملیاتی از کل منابع هم رشد داشته است. بر عکس، در زمان کاهش درآمدهای نفتی، این اتفاق با کاهش اندازه کسری عملیاتی خود را نشان داده است.

بهترین کارنامه با توجه به درآمد نفت مربوط به مرحوم محسن نوربخش است.

ارقام سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ با قانون بودجه، سال ۱۴۰۲ با لایحه بودجه و سال‌های ماقبل با تحقق و عملکرد دولت (تفریغ) مورد ارزیابی قرار گرفته است.

در این محاسبات، بازخرید اوراق و سرمایه گذاری های دولتی هم جزو مخارج دولت در نظر گرفته شده است.