جهش تورم در کالاها / اثر فصل‌ها بر تورم خدمات

به گزارش اکوایران، گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران مربوط به دی امسال منتشر شده و در بخشی از این گزارش به بررسی تورم گروه‌های مختلف پس از تعدیلات فصلی پرداخته است.

حذف تغییرات فصلی از یک سری زمانی را تعدیل فصلی گویند. بررسی اثرات تعدیل فصلی تورم در دو گروه کالا و خدمات ساختمانی طی دو سال گذشته می‌تواند تحلیل دقیق‌تری از وضعیت تغییر قیمت این دو گروه ارائه دهد. اثر نوسانات فصلی بر روی شاخص قیمت منجر به مخفی شدن مقادیر واقعی این شاخص می‌شود؛ بنابراین، تصمیم‌گیرندگان مسائل اقتصادی تمایل دارند پیش‌بینی‌های بلندمدت اقتصادی و برآورد آن‌ها تفاوت فاحشی با واقعیت نداشته باشد.

به طور کلی عوامل اقتصادی و غیراقتصادی باعث تغییرات قیمت می‌شوند. عوامل اقتصادی شامل تمام مولفه‌های بیان‌شده در نظریه‌های اقتصاد خرد و کلان است. به طور مثال در نظریات اقتصاد کلان اثر نرخ بهره، نرخ ارز، نرخ تورم بر قیمت تاثیر می‌گذارند. عوامل غیراقتصادی نیز مولفه‌هایی مانند زمان، آب و هوا و ... را شامل می‌شود.

علت تعدیل فصلی این است که قیمت برخی کالاها و خدمات در مقاطع خاصی از سال با تغییرات مقطعی مانند تغییرات آب‌وهوا یا تعطیلات مواجه می‌شود. به‌ عنوان نمونه، در ابتدای تابستان هر سال به دلیل نوبرانه بودن میوه‌ها قیمت آنها به شدت افزایش می‌یابد، اما پس از مدتی با افزایش عرضه، این قیمت‌ها تعدیل می‌شود. بنابراین تغییر قیمت میوه‌ها در ابتدای فصل به دلیل عامل زمانی بوده و علت اقتصادی نداشته است. این اثر فصلی، مقایسه شاخص تورم را با سایر ماه‌های سال دچار مشکل می‌کند. به همین دلیل و برای مقایسه بهتر، اثر فصلی را از داده‌های جمع‌آوری شده تعدیل می‌کنند.

بررسی تعدیلات فصلی در روند تورم خدمات ساختمانی 

مقایسه‌ روند تورم ماهانه خدمات ساختمانی پیش از حذف نوسانات فصلی و پس از حذف نوسانات فصلی طی فرودین 1400 تا دی ماه امسال حکایت از آن دارد که مولفه‌های فصلی  و سایر عوامل غیر اقتصادی به طور کلی روی تغییرات قیمت ماهانه خدمات ساختمان به شدت اثرگذار بوده است. 

در مهر امسال تورم ماهانه خدمات ساختمان پیش از حذف نوسانات فصلی 3.1 درصد اعلام شده بود، اما پس از حذف نوسانات فصلی رقم این شاخص 2.1 درصد ثبت شده است. به بیان ساده‌تر قیمت خدمات ساختمانی در مهرماه نسبت به شهریور 2.1 درصد افزایش یافته که راوی مقدار واقعی تورم رخ‌داده در این مقطع زمانی به دلایل اقتصادی است و نه به دلیل اثرات آب و هوا و سایر مولفه های غیراقتصادی. 

از بررسی روند ماهانه تورم پس از تعدیلات فصلی طی مدت مورد مطالعه، مشاهده می‌شود که در بهمن و اردیبهشت امسال اختلاف بین تورم اعلام‌شده پس از تعدیلات فصلی به بیش از 1 واحد درصد رسیده است. این اتفاق خود گواهی بر شدت اثرگذاری نوسانات فصلی بر تغییرات قیمت در این دو مقطع زمانی بوده است.

بررسی روند کلی تورم ماهانه در این بخش، نشان از دو نکته مهم دارد؛ نخست آنکه از ابتدای فروردین امسال، همواره اثر فصلی بر تورم کمتر از اثر اقتصادی بوده اما در آغاز زمستان، این روند معکوس شده و اثرات فصلی در بخش خدمات بر تاثیر اقتصادی آن پیشی گرفته است.

اثر شدید نوسانات فصلی بر تورم کالا در آذر 1401

بررسی روند تورم گروه کالا پس از بیرون کشیدن نوسانات فصلی طی دو سال گذشته حاکی از آن است که در برخی ماه‌ها تورم واقعی کالاها (تحت تاثیر عوامل اقتصادی) تفاوت معناداری با تورم پیش از حذف نوسانات فصلی داشته است. برآیند این مطالعه نتایج مشابهی همانند بررسی این فرایند در تورم گروه ساختمان ارائه می‌دهد. با این حال شدت اثرگذاری نوسانات فصلی در تورم گروه ساختمان بیشتر از گروه کالا بوده است. 

در آذر امسال تورم گروه کالا پس از حذف نوسانات فصلی به 0.6 درصد کاهش یافته است. اختلاف 1.8 واحد درصدی تورم پس از تعدیل فصلی به این اشاره دارد که درصد تغییرات قیمت پس از تعدیل فصلی تفاوت فاحشی پیدا کرده است.

داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در دی‌ماه 1401، تورم کالاها پس از حذف اثر فصلی برابر با 7.3 درصد بوده و روندی صعودی به خود گرفته است.