بحران نظریه‌های نئوکلاسیک پولی / علم اقتصاد راه حلی دارد؟

خسوس هوئرتا دسوتو، اقتصاددان اسپانیایی، در کتاب «پول، اعتبار بانکی و چرخه‌های اقتصادی» نشان می‌دهد که تحلیل نئوکلاسیک‌ها بر پایه فروض نامعقولی استوار است که نقش اعتبار بانکی و اثرات نامطلوب آن را نادیده می‌گیرند. 

دسوتو توضیح می‌دهد که بی‌اهمیت‌ شمردن نقش نتایج نظام بانکی و پول منتشرشده توسط بانک‌های تجاری، عامل اصلی چرخه‌های رونق و رکود است. 

دسوتو می‌نویسد که بخش عمده عرضه پول از طریق خلق اعتبار توسط بانک‌های تجاری صورت می‌گیرد. این بخش از منابع پولی، به‌واسطه تسهیلات اعتباری ایجاد می‌شود. دسوتو تأکید دارد که نظریه‌های نئوکلاسیک پویایی این فرایند را نادیده می‌گیرند.

کتاب «پول، اعتبار بانکی و چرخه‌های اقتصادی» نوشته خسوس هوئرتا دسوتو

نظریه‌های نئوکلاسیک مبتنی بر تساوی پیشینی پس‌انداز و سرمایه‌گذاری از طریق تغییر نرخ بهره هستند و تحقق این تساوی را ممکن می‌دانند. دسوتو اما تحت تأثیر مکتب اقتصاد اتریشی، این ادعا را نقد می‌کند. او توضیح می‌دهد که نرخ بهره، معیاری برای تصمیمات نسل‌های آینده و مشخصه زمانی سرمایه است، نه فقط یک عامل تعدیل‌گر بین پس‌انداز و سرمایه‌گذاری.

از سوی دیگر، نظریه نئوکلاسیک بر این فرض استوار است که بانک مرکزی می‌تواند به وسیله تغییر نرخ بهره و عملیات بازار باز، تورم را کنترل کند و فعالیت اقتصادی را تحریک یا مهار نماید. دسوتو با تأکید بر اثرات جانبی طولانی مدت این سیاست‌ها، این ادعا را به چالش می‌کشد. وی خاطرنشان می‌کند که تزریق پول توسط بانک مرکزی می‌تواند رشد تولید در کوتاه‌مدت را تحریک کند، اما به توسعه نامتوازن ساختار تولید و ایجاد چرخه‌های رونق و رکود در بلندمدت منتهی می‌شود.

خبر مرتبط

کلید درک پویایی اقتصاد کلان

اقتصاد واقعی، یک ساختار زمانی دارد که در آن تولید، مصرف و سرمایه‌گذاری در یک بستر پویا و میان‌دوره‌ای رخ می‌دهند. مدل‌های نئوکلاسیک (جریان اصلی علم اقتصاد) سرمایه را اغلب به عنوان یک کمیت همگن و بدون بُعد زمانی در نظر می‌گیرند. نئوکلاسیک‌ها با ساده‌سازی ساختار تولید به یک «تابع تولید» ایستا، در واقع پیچیدگی‌های واقعی اقتصاد را نادیده می‌گیرند.

نئوکلاسیک‌ها فرض می‌کنند چرخه‌ها تنها واکنشی به شوک‌های بیرونی هستند و بازارها پس از شکست کوتاه‌مدت، به تعادل باز می‌گردند. دسوتو اما، پس از تحلیل تاریخی بحران‌ها، تأکید می‌کند که این چرخه‌ها اغلب نتیجه تزریق اعتبار مصنوعی هستند، نه متأثر از عوامل بازار. او می‌گوید: خلق اعتبار بانک مرکزی ابتدا به‌طور مصنوعی نرخ بهره را پایین می‌آورد، به دنبال آن پروژه‌های طولانی‌مدت و سرمایه‌بر آغاز می‌شود، اما وقتی تزریق متوقف شود، پروژه‌ها غیرقابل‌ادامه هستند و بحران رخ می‌دهد.

این تحلیل، پایه‌ای برای توجیه فقدان کارایی نظریه بازار نئوکلاسیک با فرض نرخ بهره طبیعی است.

در نظریه نئوکلاسیک، نرخ بهره متغیری است که سیاست پولی می‌تواند آن را دستکاری کند تا نرخ تورم را کنترل یا بیکاری را کاهش دهد. اما دسوتو، با استناد به نوشته‌های فون میزس و هایک، بیان می‌کند که «نرخ بهره طبیعی» مختص تمایلات زمانی افراد است و اگر بانک مرکزی آن را دستکاری کند، بازار و روند سرمایه‌گذاری طبیعی مختل می‌شود.

او تأکید دارد که سیاست پولی فعال، هرچند در کوتاه‌مدت مفید جلوه کند، تنها باعث ایجاد بحران‌های آتی می‌شود. در نتیجه، بهترین سیاست، حذف سیستم بانکداری ذخیره کسری و بازگشت به نسبت ذخیرهٔ ۱۰۰٪ (full reserve banking) است.

 دسوتو در فصل هشتم کتاب «پول، اعتبار بانکی و چرخه‌های اقتصادی»، چهار پیشنهاد کلیدی برای اصلاح نظام پولی مطرح می‌کند:

• حذف تمام خط‌ مشی‌های سیاست پولی انبساطی و محدود کردن نقش بانک مرکزی
• اعمال سیستم بانکی ذخیره‌ی کامل در سپرده‌های دیداری
• مجاز نمودن رقابت آزاد پولی
• ایجاد یک چارچوب حقوقی و قانونی برای تضمین پول با ثبات 

نکته کلیدی آن است که دسوتو از امکان «رقابت پولی» دفاع می‌کند که مغایر با انحصار نئوکلاسیک سیاست پولی مرکزی است.

بنابراین از دید دسوتو، سیاست‌گذاری پولی فعلی مبتنی بر سیستم بانکداری ذخیره کسری، ریشه بسیاری از بحران‌هاست. دسوتو، به‌عنوان یک اقتصاددان عضو مکتب اتریش، سیستم‌هایی چون بانکداری صد درصد ذخیره و رقابت پولی را برای اصلاح نظام پیشنهاد می‌کند. 

خبر مرتبط

اقتصاددان نهادسازی که معلم خاویر میلی شد

اکوایران: 23 دسامبر مصادف با سوم دی ماه، تولد 68 سالگی «خسوس هوئرتا د سوتو» اقتصاددان بزرگ اسپانیایی است. مردی که در ایران کمتر شناخته شده است اما مشارکت‌های مهم و اثرگذاری در علم اقتصاد داشته است.

خبر مرتبط

5 درس اصلی برای اقتصاددانان جوان

هر دانشجویی باید با مبانی علم اقتصاد آشنا شود و منظورم آن نوع «اقتصاد» نیست که تبلیغات دولتی و دانشگاه‌های دولتی معرفی می‌کنند. اقتصاد بازار شبکه‌ای از مبادله داوطلبانه و تقسیم کار است. این همکاری صلح آمیز در راستای هدف استفاده بهینه از منابع کمیاب است.