به گزارش اکو ایران، در سری گزارش‌های مربوط به بررسی روند کل‌های پولی در سال 1402 در این گزارش آمار این متغیرها در اردیبهشت ماه این سال مورد بررسی قرار می‌گیرد. منظور از کل‌های پولی پایه پولی، نقدینگی و اجزای آن‌هاست که اثری اساسی بر سایر متغیرهای اقتصاد کلان دارند. پایه پولی توسط بانک مرکزی خلق می‌شود و با ورود به چرخه گردش پول در شبکه بانکی می‌تواند به چندین برابر پول بیشتر تبدیل شود که همان نقدینگی است.

در این گزارش تحولات متغیرهای پولی در دومین ماه سال گذشته بررسی شده است. این بررسی نشان می‌دهد رشد نقطه به نقطه پایه پولی در این ماه پس از 10 ماه نزولی شد. همچنین نقدینگی نیز به روند نزولی رشد خود ادامه داد. بررسی ضریب فزاینده پولی نیز حاکی از ادامه کاهش سرعت تبدیل پایه پولی به نقدینگی در این ماه همچون ماه قبل است. همچنین ادامه افزایش رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و 2 برابر شدن سهم آن‌ها از پایه پولی نسبت به سال قبل و کاهش سهم دارایی‌های خارجی همچون فروردین را می‌توان از دیگر رخدادهای مهم این ماه برشمرد.

کاهش رشد پایه پولی پس از 9 ماه رشد متوالی

 در اردیبهشت 1402 رشد نقطه به نقطه پایه پولی یعنی تغییرات آن نسبت به ماه مشابه سال گذشته که در 9 ماه پیش از آن روندی صعودی داشت و در فروردین ماه به اوج رسیده بود رو به کاهش گذاشت و برابر با 41 درصد به ثبت رسید.

 البته این رشد همچنان نسبت به اردیبهشت سال قبل 11 درصد بیشتر بود. در اردیبهشت 1402 رشد نقطه به نقطه پایه پولی برابر با 30 درصد به ثبت رسیده بود و بنابراین در این یک سال سرعت رشد پایه پولی تندتر شده بود. حجم این متغیر پولی نیز در این ماه بالغ بر 907 هزار میلیارد تومان به ثبت رسید.

 با این حال بانک مرکزی با ادامه اقدامات کنترلی خود که در چند ماه گذشته آغاز کرده بود، سبب شد تبدیل پایه پولی به نقدینگی با سرعت کمتری صورت گیرد.

ضریب فزاینده پولی در کمترین سطح از تیر 1399

ضریب فزاینده سرعت تبدیل پایه پولی به نقدینگی است. به عقیده برخی اقتصاددانان اگر بتوان حجم نقدینگی موجود در جامعه را کنترل کرد تورم نیز مهار خواهد شد. بانک مرکزی با همین فرمان سعی کرد به خصوص با افزایش نرخ سپرده قانونی بانک‌ها سرعت خلق نقدینگی را کاهش دهد.

 مطابق آمار در اردیبهشت 1402 ضریب فزاینده پولی برابر با 7.13 واحد ثبت شد که نسبت به ماه مشابه سال قبل 0.55 واحد کاهش یافته بود و کمترین مقدار آن از تیر 1399 به ثبت رساند.

 کاهش ضریب فزاینده کاهش رشد نقدینگی را نیز در پی داشت.

021226

ادامه کاهش رشد نقدینگی و افزایش سهم پول

حجم نقدینگی در نیمه بهار 1402 به 6 هزار و 470 میلیارد تومان رسید. رشد نقطه به نقطه این متغیر پولی نیز در این ماه برابر با 30.1 درصد ثبت شد که نسبت به اردیبهشت سال گذشته 6.4 درصد کم شده بود. این در ادامه افت سرعت رشد این متغیر پولی بود که از سال 1400 آغاز شده بود.

 با این حال آمار نشان می‌دهد سهم پول از نقدینگی در این ماه‌ها در حال افزایش یافت. به طوری که در دو ماه نخست 1402 به بیشترین سطح خود از ابتدای دهه 1390 برابر با 26 درصد در فروردین و پس از آن 25.8 درصد در اردیبهشت ماه رسید.

 نقدینگی از دو جزء پول و شبه‌پول تشکیل شده که سیالیت پول بیشتر است و قابلیت خلق تورم بیشتری دارد. زیرا پول بر خلاف شبه‌پول که در سپرده‌های بلندمدت بانکی حبس می‌شود، در جریان معاملات روزمره جامعه دست به دست می‌شود. 

 رخداد مهم دیگر در این ماه در سمت اجزای پایه پولی بود. بررسی اجزای این متغیر پولی حاکی از افزایش بیش از 2 برابری سهم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در پایه پولی است.

دو برابر شدن سهم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی

 ترازنامه بانک مرکزی از دو سمت منابع و مصارف تشکیل شده که مجموع مقادیر منابع یا مصارف حجم پایه پولی را نشان می‌دهد. سمت منابع پایه پولی چهار جزء اصلی دارد که یک جزء آن خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی است.

 مطابق آمار در اردیبهشت 1402 بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به حجم 402 هزار میلیارد تومان رسیده که 44.3 درصد از پایه پولی را تشکیل می‌داده است. بررسی‌ها حاکی از این است که این سهم نسبت به سال قبل بیش از 2 برابر شده است. سهم بدهی شبکه بانکی کشور به بانک مرکزی در اردیبهشت 1401 برابر با 21.4 درصد از پایه پولی بود.

 به علاوه همچون ماه فروردین در اردیبهشت نیز رشد بدهی شبکه بانکی عامل اصلی رشد پایه پولی بود. سهم این جزء در رشد نقطه به نقطه پایه پولی در این ماه برابر با 41.2 درصد بوده است.

 اتفاق مهم دیگر نیز در سمت پایه پولی ادامه کاهش سهم دارایی‌های خارجی بانک مرکزی بوده است.

ادامه کاهش سهم دارایی خارجی در پایه پولی

 بررسی‌ها نشان می‌دهد همچون فروردین ماه روند کاهشی سهم دارایی‌های خارجی بانک مرکزی از پایه پولی در اردیبهشت ماه نیز ادامه یافت. منظور از دارایی‌های خارجی ذخایر طلا و ارزی است که بانک مرکزی از ناحیه درآمدهایش در اختیار دارد.

 سهم دارایی‌های خارجی از کل پایه پولی در اردیبهشت ماه به 66.7 درصد رسید که نسبت به اردیبهشت سال قبل که برابر با 83.6 بود، 16.9 واحد درصد کاسته شده بود.

 همچنین حجم خالص این دارایی‌ها نیز نسبت به دو ماه گذشته کاهش یافت به طوری که از 682 هزار میلیارد تومان در اسفند 1401 به 605 هزار میلیارد تومان در اردیبهشت 1402 رسید. کاهشی که در ماه‌های بعد نیز ادامه‌دار شد و ابهامات زیادی پیرامون ذخایر ارزی بانک مرکزی به وجود آورد.