یخ‌هایی که آب نشد؛ قطعنامه ای جدید در راه است؟

به گزارش اکو ایران، دیده بان هسته ای سازمان ملل مدعی شد که ایران ذخایر اورانیوم غنی شده اش را افزایش داده  است. آژانس بین المللی انرژی اتمی در آخرین گزارش فصلی اش که روز پنجشنبه در اختیار کشورهای عضو این نهاد قرار گرفت و نسخه ای از آن در اختیار پولتیکو است مدعی شد که ایران ذخایر اورانیوم غنی شده اش را از آخرین گزارش این نهاد در ماه سپتامبر افزایش داده است.براساس ارزیابی های این نهاد، تا 22 اکتبر، ایران 62.3 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 60 درصدی به ادعای این نهاد شکاف پذیر داشته که در قیاس با ماه سپتامبر به میزان 6.7 کیلوگرم افزایش را تجربه کرده است.

هشدار آژانس درباره عبور تهران از توافق 2015

براساس ارزیابی های آژانس بین المللی انرژی اتمی کل ذخایر اورانیوم غنی شده ایران تا 22 اکتبر به میزان 3673.7 کیلوگرم بوده که در قیاس با آخرین گزارش سه ماهه ارائه شده در ماه سپتامبر 267.2 کیلوگرم کاهش داشته است. به ادعای نشریه پلتیکو اعداد مندرج در گزارش آژانس به شکلی برجسته نشان از آن دارد که ایران از محدودیت های اعمال شده بر توافق هسته ای اولیه سال 2015یا همان برنامه جامع اقدام مشترک پا را فراتر گذاشته است. ایران از سال 2019 در واکنش به خروج ایالات متحده از برجام در سال 2018 و همچنین انفعال تروئیکای اروپایی به تدریج تعهداتش به مفاد مندرج در توافق هسته ای سال 2015 را کنار گذاشت.بر اساس توافق نخست ایرن مجاز است حداکثر 300 کیلوگرم ذخایر داشته باشد و صرفا قادر است اوارنیوم خود را به میزان 3.67 درصد غنی سازی کند و آن را در حوزه های درمانی و تامین سوخت نیروگاه ها به شکلی صلح آمیز مورد استفاده قرار دهد.

پیامد عدم قطعیت ها

آژانس بین المللی انرژی اتمی مدعی شده که به دلیل محدودیت های شدیدی که تهران از فوریه 2021 بر عملکرد بازرسان این نهاد ناظر جهت بازدید از سایت ها اعمال کرده قادر به راست ازمایی میزان دقیق ذخایر اورانیوم غنی شده ایران نیست.تهران همچنین در ژوئن 2022 تصمیم گرفت تا تمام تجهیزات نظارتی نهاد ناظر- در مجموع دوربین هایی را که در سایت های هسته ای برای نظارت برپایبندی تهران به توافق هسته ای 2015 تعریف شده بود -را در واکنش به قطعناممه شورای حکام خاموش کند.در همین راستا آژانس در گزارش اخیر خود مدعی است که حتی اگر به لحاظ تئوری، تمامی تجهیزات این نهاد بار دیکر نصب شوند و بازرسان بار دیگر به سایت ها دسترسی کامل پیدا کنند، نهاد ناظر زمان قابل توجهی را برای ارتباط دوباره با دستگاه ها و فعالت های ایران نیاز دارد چرا که امروز فعالیت های ایران بر مدار نوعی عدم قطعیت در جریان است.

در این گزارش همچنین تاکید شده که هر اندازه عدم دسترسی به سایت ها و فعالیت های هسته ای ایران طولانی تر شود، این عدم اطمینان افزایش خواهد یافت؛ رخدادی که به ادعای نهاد ناظر پیامدهای زیان باری را برای توانایی آژانس در ارائه تضمین درباره ماهیت صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران دارد.

حاشیه های ادعای نهاد ناظر

ایریک بروئر، مدیر ارشد سازمان ابتکار مناقشات هسته ای وضعیت حاکم را تبیین کرد و گفت که این موضوع عمدتا در باب شکاف های دانش مربوط به فعالیت تولید سانترفیوزهای ایران است. او در ادامه گفت، در اصل، نظارت بر تولید سانترفیوژها ایران این اطمینان را تقویت می کند که تهران تاسیسات غنی سازی پنهان ندارد.

گزارش اخیر آژانس در حالی رسانه ای شد که رایزنی های غیر مستقیم میان ایران و آمریکا و دیگر کشورهای عضو برجام با هدف احیای توافق هسته ای 2015 متوقف شده است؛ رایزنی هایی که به واسطه آن قرار بر آن بود تا بسیاری از تحریم های بین المللی اعمال شده در ازای محدودیت های تعریف شده بر برنامه هسته ای ایران و همچنین تداوم راست آزمایی آژانس لغو شود. رایزنی ها برای احیای توافق هسته ای آوریل 2021 کلید خورد و 16 ماه با فراز و نشیب های بسیار ادامه یافت تا این که ابتدای ماه سپتامبر متوقف شد. در آن  بازه زمانی ایران خواهان تضمین های بیشتر بود تا یک بار برای همیشه تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره گذشته برنامه هسته ای ایران متوقف شود؛ این خواسته پیش شرطی برای ورود دوباره ایران به توافق بود. با این همه کشورهای غربی عضو توافق اولیه خواست ایران را رد کرده و مدعی شدند که تحقیقات باید توسط آژانس تکمیل شود؛ به ادعای آن‌ها این مسئله یک مقوله فنی است و جدا از توافق هسته ای تعریف شده است.

بعد از آن نهاد ناظر مشخصا بر ذرات ادعایی کشف شده در سه سایت ایران تاکید کرد و از تهران خواست تا به سوال های آژانس در این باره پاسخ دهد. ایران نیز در واکنش به فعل آژانس اعلام کرد که به سوال های نهاد ناظر به شکل دقیق و کامل پاسخ داده است و از همین رو پرونده تحقیات در باب ذرات ادعایی باید بسته شود. ایران خواست آژانس را سیاسی قلمداد کرد.حال آژانس در گزارش دوم خود که روز پنجشنبه منتشر شد، نوشته است که ایران هنوز درباره منشا و مکان ذرات ادعایی هسته ای که از منظر کارشناسان ناظر هسته ای سازمان ملل به لحاظ فنی با اهمیت است، پاسخی نداده است.

یخ هایی که آب نشد!

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در تلاش برای شکستن یخ ها و پیشبرد تحقیقات، در روهای 26 تا 27 سپتامبر با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی ایران دیدار کرد. پس از آن، ایران 7 نوامبر هیئتی از مقام های ارشد خود را برای گفتگوهای بعدی راهی وین کرد؛ رایزنی هایی که بدون دستیابی به پیشرفتی پایان یافت. با این همه ایران اعلام کرد که از مقام های ارشد آژانس قبل از پایان نوامبر برای سفر به تهران جهت ادامه گفتگوها دعوت خواهد شد.

 گزارش دوم نهاد ناظر بین المللی بر این دیدار در هفته پیش رو تاکید کرده و نوشته؛ امیدوار است که در جریان این سفر مقام های ایران به سوال های آژانس پاسخ هایی (به ادعای این نهاد)معتبری دهند.

قطعنامه ای جدید در راه است؟

یکی از دیپلمات های ارشد غربی که اطلاعاتی دقیق از پرونده هسته ای ایران دارد در این باره به پلتیکوگفت که انتظار می رود، مقام های شورای حکام آژانس انرژی اتمی هفته پیش رو در وین جمع شده و با تصویب قطعنامه ای دیگر در انتقاد به موضع تهران، نسبت به عدم همکاری (ادعایی) ایران با آژانس واکنش نشان دهند.

به ادعای این دیپلمات که نخواست نامش فاش شود، زمان زیادی بدون هیچ پیشرفتی در ارتباط با برنامه هسته ای ایران سپری شده، به غیر از صدور قطعنامه، راه دیگری باقی مانده است یا نه؟

با این همه همین دیپلمات اعتراف کرد که هنوز در باب صدور قطعنامه تصمیم رسمی اتخاذ نشده و پیش نویس متن آن نیز منتشر نشده است. همزمان یکی از دیپلمالت های ارشد اروپایی نیز صدور قطعنامه توسط شورای حکام را سناریویی محتمل قلمداد کرد.

گروهی از ناظران بر این باورند که صدور قطعنامه همزمانی دارد با ادعاها در باب فروش پرنده های ایرانی به روس ها جهت استفاده در جنگ علیه اوکراین( ادعایی که ایران به شدت رد کرده) و همچنین ناآرامی داخلی در ایران. طبیعتا صدور قطعنامه در چنین شرایطی می تواند وضعیت حاکم را پیچیده تر کرده و احیای توافق را ناممکن تر.