محمد بیات، کارشناس مسائل منطقه‌ای:  بیانیه پایانی و مشترک چهل‌سومین نشست سران شورای همکاری خلیج فارس و چین سبب ایجاد سوالات و ابهامات زیادی رسانه‌ها و افکار عمومی داخلی شده است. وجود عباراتی همچون عدم «مداخله در امور داخلی کشورهای عضو»، درخواست از ایران برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی»، «تکرار ادعای حمایت ایران از گروه‌های شبه‌نظامی فرقه‌گرا در عراق، لبنان، سوریه و یمن» و «حمایت از پیشنهادات امارات برای رسیدن به راهکار صلح آمیز برای حل مسئله جزایر سه‌گانه» در این بیانیه چینی- عربی شوک بزرگی به تحلیل‌گران حوزه روابط بین‌الملل و چین وارد کرده که گویی این اتفاق قابل پیش بینی نبوده است. این در حالیست که سابقه مناسبات دو طرف خبر از گسترش تدریجی روابط میان چین و جهان عرب در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌دهد.

ریاض؛ متحد نخست چین در خاورمیانه

در همین راستا قریب به یک سال پیش «امین الناصری» مدیر اجرایی شرکت آرامکو در سخنرانی سالانه خود خبر از برنامه این شرکت برای تامین انرژی چین در 50 سال آینده داد. ترسیم چنین چشم‌اندازی نشان از نگاه راهبردی حکام پادشاهی سعودی به روابط میان ریاض- پکن دارد. به گزارش «شرق الاوسط» در ماه آوریل 2022 میزان صادرات نفت سعودی به چین به روزانه 2.7 میلیون بشکه رسیده که در مقایسه با ماه مارس (1.61 میلیون بشکه در روز) رشد 38% را نشان می‌دهد. در سال 2021 حجم تجارت میان عربستان سعودی و چین 87.3 میلیارد دلار (معادل 25 درصد روابط تجاری چین و جهان عرب) بوده است.

علاوه بر این طرح « یک کمربند-یک جاده»، سرمایه گذاری در طرح «چشم انداز توسعه 2030»، مشارکت در طرح‌های زیربنایی (راه‌آهن، بنادر، فناوری اطلاعات، انرژی‌های تجدیدپذیر، ساخت نیروگاه اتمی، آب شیرین کن و ...) از دیگر حوزه‌های فعال در روابط اقتصادی میان دو کشور است. در حوزه نظامی چینی‌ها طی سال‌های اخیر در مورد فروش سامانه‌های موشکی مدرن CSS-6 با برد 373 مایلی، CSS-5 سوخت جامد با برد 1118 و CC-2 با برد 3418 مایلی و پهپادهای CH-4، Wing-Long و Wing-Long 2 با طرف عربستانی به توافق رسیدند. این در حالی است که غربی‌ها برای حفظ برتری رژیم اسرائیل در منطقه و بهانه‌های حقوق بشری از فروش موشک‌های بالستیک و پهپادهای تهاجمی به ریاض خودداری کرده بودند.

امارات؛ بازیگر کلیدی طرح «یک کمربند- یک جاده»

در طرح «یک کمربند- یک جاده» امارات نقش مهمی در حوزه مسیرهای آبی ایفا می‌کند. اماراتی‌ها با تکیه بر ظرفیت بنادر دبی- ابوظبی و توانایی شرکت‌های بخش خصوصی همجون «DP World» چتر کنترل بنادر راهبردی به‌ویژه در حوزه خلیج فارس، خلیج عدن، شاخ آفریقا، دریای سرخ و مدیترانه را به دست گرفتند و تبدیل به یکی از شرکای اصلی پکن در منطقه شدند. در سال 2021 حجم روابط اقتصادی میان پکن- ابوظبی با رشدی 27 درصدی نسبت به سال 2020 به رقم قابل توجه 75.6 میلیارد دلار (معادل 20 درصد روابط تجاری چین و جهان عرب) رسیده است.

با بسته‌تر شدن حلقه رژیم تحریم‌ها علیه ایران، طی سال‌های اخیر حجم روابط اقتصادی میان تهران- پکن از 40 میلیارد دلار (1390 شمسی) به 14.8 میلیارد دلار (1400 شمسی) کاهش یافته است! با مشاهده این اعداد و ارقام می‌توان فهمید که چرا چین سیاست سنتی «بی‌طرفی فعال» را تغییر داده و راضی به درج نام خود بر پای بیانیه‌ای ضد ایرانی شده است. کشورهای عرب منطقه پس از تغییر سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا، جهت نمودار سیاست خارجی خود را به سمت گسترش روابط با قدرت‌های نوظهور روابط بین‌الملل، به‌ویژه چین، روسیه و هند هدایت کردند. تداوم غفلت دستگاه سیاست خارجی در خصوص تغییر نظم جهانی و سیاست کشورهای حوزه خاورمیانه سبب انزواء ایران در نظم آتی منطقه‌- بین‌المللی شده و آسیب جدی به جایگاه تاریخی ایران در منطقه غرب آسیا وارد خواهد نمود.