به گزارش اکوایران، چند روز قبل از حمله روسیه به اوکراین، گمانه‌زنی‌ها مبنی بر توافق بر سر بازگرداندن توافق هسته‌ای ایران مثبت بود.

توقف در نقطه پایان

انریکه مورا، هماهنگ‌کننده مذاکرات هسته‌ای اتحادیه اروپا یک سال پیش در توییتی نوشت: به پایان نزدیک می‌شویم. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه گفت که مذاکرات برای احیای این پیمان مهم در آستانه عبور از خط پایان است.

همان‌طور که مسائل کلیدی مذاکرات ناتمام ماند، اتهامات بر سر ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه فزونی یافت. به همین بهانه ایالات متحده به اعمال تحریم‌های جدیدی روی آورد است. 

هر چه ادعاهای پیرامون پرواز پهپادهای شاهد و مهاجر ایران در آسمان اوکراین [علی‌رغم انکار تهران و مسکو] بیش‌تر می‌شود، احتمال احیای هسته‌ای کم‌تر می‌شود. روز سه‌شنبه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده تائید کرد که تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای این پیمان، در کم‌ترین اولویت قرار دارد. بلینکن در آتن به خبرنگاران گفت: در دیپلماسی همیشه باز است؛ اما خیلی چیزها بستگی به عمل، گفتار و تعامل ایران دارد.

نزدیکی تهران-مسکو و کاهش علاقه به احیای برجام در اروپا

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران به المانیتور گفته که اروپایی‌ها علاقه به تعامل دیپلماتیک با ایران را از دست داده‌اند. به گفته واعظ : «مسئله اوکراین برای اروپایی‌ها آنقدر حیاتی است که همه چیز را تحت الشعاع قرار می‌دهد. سخت است بدون یافتن راهی برای تنش‌زدایی بین ایران و غرب بر سر این موضوع، شانس تعامل سازنده دیپلماتیک در موضوع هسته‌ای وجود داشته باشد».

مذاکرات غیرمستقیم واشنگتن و تهران با هدف بازگرداندن برجام، عمدتا به دلیل مخالفت آمریکا با پیش‌شرط‌های ایران، از سپتامبر ۲۰۲۲ متوقف شد. اتهامات پهپادی بیش از پیش، توافق هسته‌ای را از نظر سیاسی برای آمریکا و اروپایی‌ها با موانعی روبرو کرده است.

نزدیکی ایران به روسیه، بر موضع این کشور در مورد برجام که یکی از امضاکنندگان آن است، تأثیر داشت. به عقیده هانا نوت، محقق ارشد مرکز خلع سلاح و عدم اشاعه، نیاز مسکو به ایران، به این معنی است که روسیه تمایل کم‌تری به انتقاد از برنامه اتمی ایران دارد: «هر وقت ایران اقدامات اتمی خود را تشدید می‌کند، روس‌ها بیش‌تر از قبل از آن دفاع می‌کنند».

نقطه جوش اکتبر؛ آخرین ابزار غرب

رویارویی هسته‌ای ایران با غرب ممکن است در اکتبر امسال، زمانی که تحریم‌های صادرات و فناوری‌های موشکی ایران تمام می‌شود، به اوج برسد. به‌جای اینکه محدودیت‌ها از بین بروند، تروئیکای اروپایی (E3)، شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا می‌توانند با استناد به «مکانیسم ماشه» باعث بازگشت قطعنامه‌های فسخ‌شده سازمان ملل شود. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، که توافق هسته‌ای را تأیید می‌کند، امکان بازگرداندن تحریم‌های قدیمی در صورت وجود عدم اجرای تعهدات برجام را فراهم می‌کند.

به گفته کارشناسان، توجیهات زیادی برای فعال‌سازی این مکانیسم وجود دارد. از زمانی که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، ایران متقابلاً و به طور پیوسته تعهدات خود توافق اولیه را نقض کرده است. هفته گذشته، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کردند که اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۸۴ درصد را کشف کرده‌اند.

اما مکانیسم ماشه آخرین ابزار غربی‌ها است که شانس احیای برجام را از بین می‌برد. ایرانی‌ها تهدید کرده‌اند که در صورت بازگشت تحریم‌ها ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شوند.

ماه‌ها است که ایالات متحده و تروئیکای اروپایی مدعی‌اند که ارسال [ادعایی] پهپادها به روسیه قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض می‌کند. با این وجود، هِنری روم، عضو ارشد موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک به المانیتور گفته که اجرای مکانیسم ماشه در اکتبر قطعی نیست.

به گفته روم: «غربی‌ها هنوز تردید دارند. زیرا ماشه ممکن است باعث تلافی‌جویی ایران شود. با این حال، در صورت تولید اورانیوم غنی‌شده ۹۰ درصد یا تحویل موشک‌های بالستیک به روسیه، نظرشان عوض خواهد شد. آن وقت تنها یک قدم با فعال‌سازی مکانیسم ماشه فاصله داریم».