همدستی شی و لولا برای برهم‌ زدن «تعادل ژئوپلیتیک جهانی»

به گزارش اکوایران، رئیس‌جمهور برزیل - لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا - هفته گذشته به همراه ده‌ها نماینده سیاسی و بیش از 200 تن از رهبران تجاری برای دیداری که بر بهبود روابط تجاری و اقتصادی بین بزرگترین کشورهای آسیا و آمریکای جنوبی متمرکز بود، به چین سفر کرد.

دیدار او با شی جین پینگ - رهبر چین - در پکن پس از دیدار فوریه با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید صورت گرفت، در حالی که لولا سعی دارد در ماه‌های ابتدایی دوره ریاست‌جمهوری خود لحن جدیدی در خارج از کشور در پیش بگیرد. در ادامه کارشناسان شورای آتلانتیک به سوالات داغ در مورد آنچه این سفر در مورد دو سنگین وزن جهان جنوب به ما می‌گوید پاسخ می‌دهند.

1. لولا با چه چیزی از پکن بازمی‌گردد؟

به نوشته والنتینا سادر - مدیر بخش برزیل در مرکز آمریکای لاتین شورای آتلانتیک - علاوه بر 15 قرارداد امضا شده بین برزیل و چین، لولا همچنین پکن را پس از ایجاد مسیری برای همکاری بیشتر، حتی فراتر از تجارت، ترک می‌کند. با توجه به این‌که چین شریک تجاری شماره یک برزیل است، این سفر مهر مهمی برای لولا بود و بدین صورت 100 روز اول ریاست جمهوری او با دیدار از سه شریک اقتصادی برتر برزیل یعنی آرژانتین، ایالات متحده و حالا چین به پایان رسید.

اظهارات اخیر فرناندو حداد - وزیر دارایی برزیل - نشان‌دهنده قصد برزیل برای تعمیق روابط اقتصادی با چین و ایالات متحده است. حداد در جریان سفر به چین به خبرنگاران گفت: «برزیل به اندازه کافی بزرگ هست که با چندین طرف توافقات دوجانبه داشته باشد.»

2. در طول این سفر، لولا از کشورهای بریکس خواست تا با ارزهای خود تجارت کنند و به سلطه تجاری دلار پایان دهند. این تهدید چقدر واقعی است؟

به نوشته جرمی مارک، کارشناس ارشد غیر مقیم مرکز ژئواکونومیکس و کارشناس سابق صندوق بین المللی پول و وال‌استریت‌ژورنال آسیا، در پس فراخوان‌های لولا برای پایان دادن به تسلط دلار در تجارت جهانی در طول سفرش به چین، صداهای گسترده‌تری است که برای بین‌المللی سازی رنمینبی (یوان) شنیده می‌شود. طرفداری او از «ارز BRICS» برای جایگزینی دلار در تسویه معاملات تجاری بین کشورهای پیشرو در بازارهای نوظهور (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی گروه غیررسمی بریکس را تشکیل می‌دهند) احتمالاً به نتیجه نخواهد رسید، حداقل در آینده قابل پیش‌بینی.

با این وجود، این موضوع بر فرصت‌های پکن برای افزایش استفاده بین‌المللی از ارز چین تأکید می‌کند. از آن‌جایی که تجارت برزیل با چین در سال گذشته به رکورد 150 میلیارد دلار رسید، یوان به عنوان دومین ارز ذخیره کشور (که 5.37 درصد از دارایی‌های ارز خارجی را به خود اختصاص می‌دهد) تبدیل شد. این نشانه‌ای از روند افزایش تراکنش‌های واقعی به یوان است که احتمالاً در آینده ادامه خواهد یافت، از آن جا که دو کشور چندین توافق‌نامه با هدف گسترش تجارت امضا کرده‌اند. با این حال، واردات و صادرات برزیل همچنان به طور عمده به دلار تسویه می‌شود و ارز ایالات متحده همچنان بیش از سه چهارم ذخایر برزیل را تشکیل می‌دهد.

در پایان ماه مارس، یک بانک برزیلی (که توسط یک شرکت مادر چینی کنترل می‌شود) اولین موسسه مالی در آمریکای لاتین شد که به سیستم پرداخت بین‌بانکی بین‌مرزی چین پیوست که معاملات تجاری را به واحد پول چین انجام می‌دهد. اما اکثر شرکت‌های برزیلی همچنان از سیستم پیام رسانی سوئیفت مبتنی بر دلار استفاده می‌کنند. حتی با دو برابر شدن سهم جهانی یوان از مبادلات تجاری به 4.5 درصد در سال 2022، دلار ارز منتخب 84 درصد از کل معاملات تجاری در سراسر جهان باقی ماند.

3. چین از این دیدار چه سودی برد؟

به نوشته للاند لازاروس، عضو غیرمقیم در مرکز جهانی چین و معاون مدیر امنیت ملی در موسسه سیاست عمومی جک گوردون دانشگاه بین‌المللی فلوریدا، از آن‌چه تاکنون دیده‌ایم، لولا و شی «پیروزی‌های» مهمی از دیدار دوجانبه خود به دست آوردند. دو طرف پانزده موافقت نامه دوجانبه را در همه زمینه‌ها از کشاورزی گرفته تا فناوری امضا کردند که نشان دهنده توسعه بیشتر مشارکت استراتژیک جامع چین و برزیل است. لولا حتی از یک مرکز توسعه فناوری هواوی بازدید کرد و ارائه‌ای در مورد اینکه چگونه فناوری 5G می‌تواند پزشکی از راه دور و آموزش را متحول کند، دریافت کرد. این نشان دهنده تمایل لولا برای تسریع گسترش فناوری 5G چین در برزیل است، علیرغم تلاش‌های آمریکا برای کاهش سرعت پیشرفت 5G چین در منطقه به دلیل نگرانی‌های جاسوسی.

هر دو رهبر همچنین با موفقیت خود را به عنوان قهرمانان جهان جنوب معرفی کردند، تمایل خود را برای بر هم زدن «تعادل ژئوپلیتیک جهانی» ابراز کردند، از کشورهای خود به عنوان میانجی در اوکراین حمایت کردند، و مکانیسم بریکس را به عنوان وزنه تعادلی در برابر سیستم بین‌المللی تحت سلطه ایالات متحده معرفی کردند. با این حال، تحریک‌آمیزترین اظهارات لولا مبنی بر اینکه کشورهای بریکس دلار آمریکا را کنار می‌گذارند و با ارزهای خود معامله می‌کنند احتمالاً تنها یک ادعا بود، به ویژه با توجه به این واقعیت که دلار آمریکا هنوز 60 درصد از ذخایر بانک مرکزی جهانی را تشکیل می‌دهد.

4. دیدارهای لولا از واشنگتن و پکن در مورد رویکرد سیاست خارجی او چه چیزی به ما می‌گوید؟

به نوشته والنتینا سادر عضو شورای آتلانتیک، بر خلاف سفر او به واشنگتن در ماه فوریه، دیدار لولا از پکن هدف مشخص‌تر و واضح‌تری داشت. سفر به واشنگتن با هدف برقراری مجدد روابط و بحث در مورد همکاری در مورد چالش‌های مشترک مانند دموکراسی و آب و هوا انجام شد. سفر به پکن یک عنصر تجاری مهم داشت. هر دو این سفرها در تحکیم اهداف سیاست خارجی لولا مهم بودند.

برزیل به رویکرد سنتی غیر متعهد و غیر مداخله‌گرایانه خود در سیاست خارجی ادامه خواهد داد و به دنبال حفظ روابط دیپلماتیک نزدیک با شرکای استراتژیک خود است که شامل ایالات متحده و چین می‌شود. همزمان، لولا به تلاش برای بازاندیشی نظم جهانی برای بازتاب عصر کنونی ادامه خواهد داد و برای جایگاه بهتر برزیل در چنین نظمی تلاش خواهد کرد. چند نمونه عبارتند از علاقه لولا به رهبری گفتگوهای صلح بین روسیه و اوکراین، میزبانی اجلاس گروه بیست در سال 2024، زیر سوال بردن اتکا به دلار، پیشنهاد تغییرات در شورای امنیت سازمان ملل، و اعزام مشاور ویژه سیاست خارجی. به ونزوئلا برای دیدار با رژیم مادورو و مخالفان آن. سوالی که باقی می‌ماند این است که آیا لولا نبردهای مناسبی را انتخاب می‌کند یا نه - و آیا او از حمایت داخلی و بین‌المللی برای موفقیت برخوردار است یا خیر.

5. چگونه می‌توان دیدار لولا را در چارچوب خیز مجدد شی به سوی جهان جنوب دید؟

به نوشته جیسون مارکزاک مدیر ارشد مرکز آمریکای لاتین آدرین ارشت، سفر لولا به چین و دیدار با شی نشان دهنده تمایل لولا برای قرار گرفتن دوباره - مانند دوره‌های قبلی خود در قدرت- در مرکز صحنه جهانی است. و این دیداری است که دقیقاً در اولویت‌های چین برای تعمیق روابط با برزیل به عنوان بخشی از تلاش آن برای کسب نقش رهبری بیشتر در جنوب جهانی است. چین شریک تجاری شماره یک برزیل است و این سفر یک سیگنال روشن است که این روابط اقتصادی در سال‌های آینده تنها عمیق‌تر خواهد شد.

چیزی که نمی‌توان نادیده گرفت، تفاوت در شکوه و تعداد هیأت همراه در دیدار از چین در مقایسه با سفر دو ماه قبل لولا به واشنگتن است. در حالی که سفر به ایالات متحده یک توقف کوتاه و دو روزه بدون هیأت تجاری بود، سفر به چین دو برابر طولانی‌تر و همراه با هیأت بزرگی از تجار بود که حالا که چین پس از قرنطینه‌های کرونا بازگشایی شده است به دنبال فرصت‌های تجاری جدید هستند. این همچنین در مراسم تحلیف لولا مشهود بود: چین معاون رئیس‌جمهور وانگ کیشان - متحد نزدیک شی - را برای رهبری هیأت خود فرستاد، در حالی که هیأت ایالات متحده توسط دب هالند وزیر کشور رهبری می‌شد.