به گزارش اکوایران، کشورهای اروپایی که از پیشرفت‌های اخیر ایران در غنی سازی اورانیوم نگران هستند، دولت بایدن را برای احیای مسیر دیپلماتیک با تهران تحت فشار قرار می‌دهند -مسیری که به پندار آن‌ها، به جلوگیری از ایجاد یک بحران هسته‌ای احتمالی کمک کند.

بنابر گزارش جدید لارنس نورمن در وال‌استریت‌ژورنال، پس از 18 ماه مذاکره، گفت‌وگوها درباره احیای توافق هسته‌ای 2015 با ایران در ماه اوت شکست خورد. به ادعای دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل، ایران اکنون در حال انباشت اورانیوم با غنای 60 درصد است و اخیراً مقدار کمی مواد با خلوص بیش‌تری هم تولید کرده است.

دیپلماسی برای بعد از انتخابات؟

به نوشته نورمن، مقامات اروپایی می‌پندارند که زمان برای رسیدگی دیپلماتیک به برنامه هسته‌ای ایران رو به اتمام است، اما آن‌ها نگران هستند که کاخ سفید رسیدگی به این موضوع را به پس از انتخابات 2024 موکول کرده باشد. در عین حال آ‌ن‌ها ادعا می‌کنند که هرگونه تلاش جدیدی برای محدودیت در برابر پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، ممکن است نتواند مانع از دستیابی این کشور به سلاح شود. [این در حالی است که تهران هر گونه تلاشی برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای را رد کرده است].

احیای توافق هسته‌ای یکی از اهداف اصلی دولت بایدن بود و مقامات ارشد آمریکایی می‌گویند واشنگتن هم‌چنان طرفدار راه حل دیپلماتیک برای چالش هسته‌ای ایران است. اما با نزدیک شدن به رقابت‌های ریاست‌جمهوری، دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند که پس از ماه‌ها بحث، ایالات متحده هیچ ابتکار جدیدی که بتواند به مذاکره بیانجامد، ارائه نکرده است. مقامات آمریکایی می‌گویند که ایده‌های مختلفی در حال بحث است.

ریسک‌های کاخ سفید

برای کاخ سفید، گشایش دیپلماتیک در مورد برنامه هسته‌ای ایران در زمانی که واشنگتن با جنگ اوکراین و تنش با چین بر سر تایوان درگیر است، خطرات سیاسی آشکاری را به همراه دارد. حمایت کنگره از توافق با ایران حتی پیش از ادعای حمایت ایران از روسیه در اوکراین و اعتراضات در داخل کشور، نیز متزلزل بود.

این موضوع باعث نگرانی مقامات اروپایی از این شده است که کاخ سفید ممکن است تصمیم گرفته باشد موضوع هسته‌ای ایران در زمان باقیمانده دوره اول ریاست‌جمهوری بایدن کنار بگذارد، مشروط بر اینکه ایران به طور جدی برنامه هسته‌ای‌اش را گسترش ندهد. اما مقامات آمریکایی اصرار دارند که اینطور نیست.

کنار گذاشتن مسئله ایران و پیشرفت‌های تهران

مایکل سینگ، مدیر عامل مؤسسه واشنگتن و مدیر ارشد سابق امور خاورمیانه در این موسسه، گفت: به نظر می رسد دولت بایدن «فعلاٌ مسأله ایران را کنار گذاشته و امیدوار است که به نقطه جوش نرسد. تهران نیز در عوض با پیشرفت‌های هسته‌ای خود به پیش می‌رود و امیدهای آمریکا را به این که می‌تواند این موضوع را به راحتی به نفع سایر اولویت‌ها مانند اوکراین و تایوان کنار بگذارد، ناامید می‌کند.»

گزینه‌های روی میز

دیپلمات‌ها می‌گویند در حالی که به نظر می‌رسد بازگشت به تلاش‌ها برای احیای توافق 2015 در ایالات متحده و اروپا از روی میز خارج شده، طیف وسیعی از احتمالات دیگر نیز وجود دارد.

یکی از گزینه‌ها نوعی توافق موقت و محدود است که در آن ایران تولید اورانیوم غنی‌شده 60 درصد را متوقف می‌کند و به طور بالقوه ذخایر غنی‌شده خود را برای کاهش بخشی از تحریم‌ها معدوم می‌کند. برخی دیگر از یک توافق طولانی‌تر و نزدیک‌تر به توافق هسته‌ای اصلی حمایت می‌کنند.

مقامات ایالات متحده می‌گویند که هنوز پیشنهادی را تدوین نکرده‌اند، زیرا اتفاق نظر در مورد اینکه چه نوع طرحی را می‌تواند به تهران بقبولاند و از نظر سیاسی در داخل کشور نیز قابل اجرا باشد، وجود ندارد. این باعث ناامیدی در اروپا شده است.

مقامات اروپایی می‌گویند بدون پیشنهاد یا ایده‌ای از سوی واشنگتن، تعامل با ایران و هر نوع بحث معناداری در مورد اینکه تهران ممکن است به چه چیزهایی راضی شود و خطوط قرمز آن کجاست، غیرممکن است. اروپا همواره نقش واسطه را در مذاکرات بازی کرده، زیرا تهران به مقامات خود اجازه مذاکره مستقیم با واشنگتن را نمی‌دهد.

رد توافق موقت

ایران به طور علنی گفته که هر نوع توافق موقت را رد خواهد کرد. در ایران نگرانی‌هایی در مورد لغو هرگونه توافقی توسط رئیس‌جمهور بعدی آمریکا در سال 2025 وجود دارد. با این حال، حداقل، یک ترتیب موقت می‌تواند به تهران اجازه دسترسی به ده‌ها میلیارد دلار درآمد حاصل از صادرات نفتی را که به دلیل تحریم‌های آمریکا در خارج از کشور مانده است، بدهد.

مقامات ایرانی می‌گویند که همچنان از بازگشت به توافق 2015 حمایت می‌کنند، اگرچه تابستان گذشته آنها خواستار تضمین‌های بیشتری برای ماندگاری این توافق پس از دوره اول ریاست جمهوری بایدن شدند و احیای این پیمان به توقف تحقیقات آژانس اتمی سازمان ملل، در مورد مواد هسته‌ای اعلام نشده کشف شده در ایران مشروط کردند. دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی می‌گویند که ایران در هفته های اخیر تا حدودی همکاری خود را با آژانس اتمی سازمان ملل که بر کار تهران نظارت دارد، بهبود بخشیده است.

گزینه همیشگی تل‌آویو

مقامات اسرائیلی هم مدت‌هاست که با توافق موقت به عنوان بدترین گزینه - پاداش دادن به ایران برای تبدیل شدن به یک کشور در آستانه گریز هسته‌ای - مخالفت کرده‌اند. برخی از مقامات اسرائیلی با تکرار ادعاهای خود مدعی شده‌اند که با توجه به پیشرفت برنامه ایران، اکنون احتمالاً تنها نیروی نظامی می‌تواند ایران را از تولید سلاح هسته‌ای باز دارد.

دولت بایدن، مانند دولت‌های قبلی خود، بارها ادعا کرده که به ایران اجازه تولید سلاح هسته‌ای را نمی‌دهد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید هفته گذشته گفت که رئیس جمهور «اقداماتی را که برای پایبندی به این گفته لازم است، از جمله با به رسمیت شناختن آزادی عمل اسرائیل، انجام خواهد داد.»

تلاش اروپایی برای زنده نگه داشتن مسیر دیپلماتیک

در همین حال، فرانسه، بریتانیا و آلمان به دنبال زنده نگه داشتن مسیر دیپلماتیک با ایران هستند. در ماه مارس، مقامات ارشد اروپایی در اسلو با علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران دیدار کردند. کشورهای اروپایی به طور علنی گفتند که این یک جلسه مذاکره نیست، اما افراد درگیر در این گفتگو گفتند که بررسی کرده‌اند که چگونه می‌توان راه دیپلماسی هسته‌ای را باز کرد.

آقای باقری کنی پس از آن در توییتر خود نوشت: «ما از هیچ فرصتی برای شفاف‌سازی دیدگاه‌هایمان و هشدار نسبت به برخی اشتباهات محاسباتی دریغ نمی‌کنیم».

کشورهای اروپایی همچنین به دنبال ایجاد یک بازدارندگی معتبر در برابر هرگونه اقدام هسته‌ای ایران هستند. مقامات اسرائیلی در مواردی ادعا کرده‌اند که در صورت عبور ایران از این محدوده، می‌توانند اقدام نظامی انجام دهند.

ماه گذشته، سه کشور اروپایی 10 عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل را گرد هم آوردند تا به آنها در مورد ترتیباتی تحت توافق سال 2015، با عنوان بند اسنپ‌بک (موسوم به مکانیزم ماشه) توضیح دهند،‌ بندی که امکان اعمال مجدد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را فراهم می‌کند.