سیگنال سفر بن فرحان به تهران از نگاه سی‌ان‌بی‌سی

به گزارش اکوایران، وزیر امور خارجه عربستان سعودی اوایل این هفته سفری پراهمیت به تهران داشت که با پوشش رسانه‌ای گسترده و تمجید از بهبود روابط ایران و عربستان سعودی، دو رقیب دیرینه، دنبال شد.

نقطه عطفی در  دیپلماسی منطقه

به گفته سی‌ان‌بی‌سی، شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، دیپلمات ارشد عربستان سعودی در یک کنفرانس خبری در طول این بازدید گفت: «احترام متقابل، عدم مداخله در امور داخلی دو کشور و تعهد به منشور سازمان ملل متحد، از این پس هسته اصلی روابط دوجانبه خواهد بود.»

حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی وی، برقراری مجدد روابط دیپلماتیک را تحسین کرد و گفت که این امر امنیت منطقه را بهبود می‌بخشد.

این دیدار نتیجه توافق ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارتخانه‌ها در کشورهای یکدیگر، پس از مذاکرات به رهبری چین در ماه مارس بود. این نزدیکی دوباره، نقطه عطفی برای دیپلماسی در منطقه بود.

اهداف ژئوپلیتیکی و مذهبی متفاوتی

اما در حالی که دو قدرت منطقه‌ای همچنان اهداف ژئوپلیتیکی و مذهبی متفاوتی را دنبال می‌کنند، بسیاری از تحلیلگران  معتقدند که برای امیدواری به اعتماد متقابل و ثبات خیلی زود است.

یک نمونه کوچک آن در روز شنبه مشهود بود، زمانی که وزیر خارجه عربستان از برگزاری کنفرانس مطبوعاتی مشترک در مقابل تصویر سردار فقید سپاه پاسداران، قاسم سلیمانی که دهه‌ها برنامه‌های منطقه‌ای ایران را هدایت می‌کرد، خودداری کرد. خبرگزاری‌های منطقه‌ای گزارش دادند میزبانان ایرانی به منظور جلوگیری از وقوع یک حادثه دیپلماتیک، به درخواست وزیر برای تغییر مکان کنفرانس عمل کردند.

توافقی شکننده‌ و اولویت کاهش تنش‌ها

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم‌هاوس، گفت: «این دیدار به ما نشان می‌دهد که علیرغم تأخیرهای جزئی، هر دو طرف کاهش تنش را به عنوان بخشی از یک استراتژی جدید منطقه‌ای با هدف کاهش تهدید تاکتیکی در اولویت قرار داده‌اند». ا

و مدعی‌ست: «علی‌رغم این پیشرفت، هیچ چیزی بین دو پایتخت حل نشده است. آنچه اکنون وجود دارد توافق شکننده‌ای است که تنها با گذشت زمان، ثبات و اعتمادسازی می‌تواند قوی‌تر شود.»

 یک فرآیند بسیار طولانی

مایکل استفانز، عضو موسسه خدمات متحد سلطنتی لندن، با این موضوع موافق است. به گفته او: «فکر می‌کنم دو طرف جدی هستند، اما به نظر من این روند بسیار طولانی‌تر از آن چیزی است که برخی از تفسیرها ارائه می‌دهند. همه چیز تغییر نکرده است و هنوز تنش‌های قابل توجهی در طیف وسیعی از زمینه‌ها وجود دارد.» اشاره او به جنگ در یمن – که تهران و ریاض از طرف‌های مخالف آن حمایت می‌کنند - و همچنین حمایت دو کشور از گروه‌های رقیب در سراسر خاورمیانه است.

ایران و عربستان سعودی مدت‌ها بود که یکدیگر را به بی‌ثبات کردن منطقه متهم می‌کردند و دیگری را یک تهدید امنیتی جدی برمی‌شمرند . آنها اغلب در طرف‌های متقابل رقابت‌های منطقه‌ای مانند یمن، لبنان و سوریه قرار دارند. 

منافع مشترک

با این حال، تلاش دو طرف برای عبور از این مرحله نشان می‌دهد که هر دو کشور منافع مشترکی برای پیگیری دارند و متوجه شده‌اند که در نهایت از تعامل دیپلماتیک بیشتر سود می‌برند.

وکیل گفت: «هم ریاض و هم تهران انگیزه‌های ضروری اقتصادی دارند. شکستن بن‌بست بین آنها می‌تواند تهدیدات موشکی و پهپادی علیه پادشاهی را کاهش دهد –یک اولویت برای موفقیت چشم‌انداز 2030- در حالی که تهران پس از ماه‌ها اعتراض نیاز دارد که از زیر فشار انزوای اقتصادی و تحریم‌ها خارج شود.»

عربستان سعودی همچنین بر اهمیت امنیت دریایی در منطقه خلیج فارس تاکید کرد، که بخش عظیمی از نفت جهان از آن صادر می‌شود، و رویارویی‌هایی که در آن ایران کشتی‌های خارجی را توقیف می‌کند، متداول است.

استفنز گفت علیرغم اختلافات پایدار و درگیری‌های مداوم منطقه‌ای، این دیدار «به وضوح سیگنال بسیار مهمی بود و در سطح مناسبی از مقامات انجام شد. به نظر من، این پروسه دقیقاً باید به همین صورت شکل بگیرد، از طریق یک سری ابتکارات دیپلماتیک که حسن نیت هر دو طرف را نشان می‌دهد.»

شاهزاده فرحان همچنین با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران دیدار کرد و ابراز امیدواری کرد که رئیسی «به زودی به خواست خدا» دعوت پادشاهی را برای سفر به عربستان بپذیرد.

به گفته ناظران منطقه‌ای، این روند آهسته خواهد بود و احتمالاً با اختلالاتی مواجه خواهد شد، اما همچنان باید به مرور زمان از یک گفتگوی پرتنش به گفتگویی سازنده‌تر تبدیل شود.

استفنز گفت: «به طور کلی، آن‌ها باید قبول کنند که شرایط پرتنش است.» وی افزود که هرگونه تغییر در دولت ایالات متحده، به ویژه در مورد توافق هسته‌ای ایران، می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای دو کشور داشته باشد و حتی این روند را مختل کند. به  ادعای او: «اما در نهایت شما با دشمنانتان صلح می‌کنید، نه با دوستانتان. بنابراین آنها باید بپذیرند که هر دو طرف به گونه‌ای کاملا متفاوت به مسائل نگاه می‌کنند.»