دیدار پشت دوربین شی و مودی؛ اتحاد شرق، سراب از آب درآمد؟

به گزارش اکوایران، در نشست مجازی سازمان همکاری شانگهای، رهبران روسیه، چین و هند هر کدام بر مسائل اصلی کشور خود تمرکز کردند.

طبق آنچه در گزارش نیویورک‌تایمز آمده، این رهبران به نمایندگی از سه قدرت بزرگی که برای تغییر شکل نظم جهانی تحت سلطه ایالات متحده تلاش می‌کنند، در نشست مجازی سران در روز سه شنبه گرد هم آمدند؛ سخنان هر یک بر هدف خاص خود متمرکز بود و به نظر می‌رسید که این بار خبری از یک اتحاد معنادار نیست!

برای رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر وی. پوتین، شرکت در این نشست به معنای قدرت‌نمایی پس از شورش ناکام توسط گروه مزدور واگنر و ترمیم بدنامی او در پی بحران جنگ اوکراین بود. 

برای شی جین پینگ، رهبر ارشد چین، این نشست فرصت دیگری برای حمله به ایالات متحده از طریق فراخوان برای پایان دادن به «هژمونیسم» بود.

و برای نخست وزیر هند، نارندرا مودی، میزبان این نشست، این راهی بود برای نشان دادن جایگاه رو به رشد کشورش - و با دعوت از کشورهای دیگر برای متحد شدن در «مبارزه با تروریسم» و ضربه زدن به رقیب اصلی خود، پاکستان. 

نشست سالانه سازمان همکاری شانگهای هیچ بیانیه چشم‌گیری مبنی بر یک چشم‌انداز و اتحاد عملی ارائه نکرد. اما این مجمع - که توسط چین و روسیه در سال 2001 تأسیس شد و شامل پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان می‌شود - نگاهی اجمالی به این موضوع ارائه کرد که چگونه یک باشگاه منطقه‌ای تشکیل‌شده برای مقابله با نفوذ غرب می‌تواند اولویت‌های رقابتی خود را دنبال کند.

همچنین هیچ اشاره‌ای به اصطکاک فزاینده بین پکن و دهلی نو که هند «غیرمتعهد» را به ایالات متحده نزدیک کرده است، وجود نداشت.

پوتین و تلاش برای ترمیم وجهه پس از شورش واگنر

و اگر آقای پوتین امیدوار بود که رهبران همکارش ممکن است برای بهبود وضعیت بغرنج او و دفاع از جنگ روسیه در اوکراین، بیانیه‌های حمایتی قاطعانه‌ای صادر کنند، باید به جای آن به اپتیک عمومی و لحن گرم آن‌ها بسنده می‌کرد.

به نظر می‌رسید که این سه رهبر اعلام کنند که بر مسائل داخلی خود کنترل دارند و آماده هستند تا آنچه را که آقای پوتین آن را «چند قطبی» جدید می‌خواند، آغاز کنند. 

«ایان چونگ»، دانشیار علوم سیاسی در دانشگاه ملی سنگاپور، گفت: «همه آنها انگیزه‌هایی برای کم‌اهمیت جلوه دادن همه چیز دارند و همه چیز را عادی جلوه می‌دهند. آن‌ها نشان دادند که همه چیز تحت کنترل است و با وجود مشکلات روسیه و تمایل هند به بررسی روابط با ایالات متحده، هیچ شکافی وجود ندارد.

هیچ یک از رهبران حاضر در نشست مجازی سازمان همکاری‌های شانگهای در روز سه‌شنبه به اندازه آقای پوتین نیازی به ترمیم تصویر خود نداشت، کسی که ماه گذشته با بزرگترین چالش در برابر حکومت بیش از دو دهه‌ای خود مواجه شد، زمانی که نیروهای مزدور واگنر تلاش کردند رهبری نظامی روسیه را سرنگون کنند.

آقای پوتین در اولین مجمع بین‌المللی خود پس از شورش، از کشورهای عضو به خاطر حمایت آن‌ها پس از شورشی که به گفته او هیچ حمایت مردمی در روسیه نداشت، تشکر کرد.

آقای پوتین گفت: «محافل سیاسی روسیه و همه جامعه با مسئولیت عمیق در قبال سرنوشت سرزمین مادری، یک جبهه متحد در برابر شورش مسلحانه تشکیل دادند. او همچنین به دنبال این بود که این اجلاس را نشانه‌ای از حمایت بین المللی از تهاجم خود به اوکراین جلوه دهد.

اما مهم‌تر از هر چیز برای روسیه، حمایت چین است؛ تنها کشور بزرگی که پوشش دیپلماتیک و اقتصادی روسیه را فراهم می‌کند. چین این کار را به این دلیل انجام داده است که روی آقای پوتین به عنوان شریکی ضروری برای به چالش کشیدن ایالات متحده شرط‌بندی کرده است.

جاه‌طلبی جهانی چین

با این حال، با تلاش پکن برای بهبود روابط با شرکای کلیدی اقتصادی در اروپا، این شرط بهای زیادی را به همراه خواهد داشت. امتناع چین از محکوم کردن جنگ در اوکراین همچنین توجه جهانی را به موضع تهاجمی پکن در قبال تایوان جلب کرده است.

این نشست مجازی به آقای شی این فرصت را داد تا هدف چین را برای خلع نفوذ از ایالات متحده پیش ببرد. او سازمان همکاری شانگهای را به عنوان راهی برای «بهبود حکومت جهانی» و ترویج «مدرن سازی به سبک چینی» معرفی کرد - زبان رمزگذاری شده‌ای که بیان‌گر دیدگاهی از جهان است که در آن پکن و شرکای آن در قوانین و هنجارهای بین المللی حرف بیشتری برای به کرسی نشاندن دارند.

موازنهٔ مثبت هند

هند، بزرگترین رقیب راهبردی نوظهور چین که در سال 2017 به سازمان همکاری شانگهای پیوست، این مجمع را راهی برای متعادل کردن روابط خود با کشورهای غربی و روابطش با چین و روسیه می‌داند.

هند پس از خودداری از محکوم کردن تهاجم به اوکراین، روابط عمدتا اقتصادی خود را با روسیه پایدار نگه داشته است. اما روابط این کشور با چین به دلیل اختلافات مرزی و عضویت هند در ائتلاف امنیتی متمرکز با ایالات متحده به نام Quad (گفتگوهای چهارجانبهٔ امنیتی) بدتر شده است. پکن عضویت هند در گفتگوهای چهارجانبه را ابزاری برای مهار چین می‌داند.

سفر ماه گذشته آقای مودی به واشنگتن باعث تشدید ظن چینی‌ها مبنی بر نزدیک شدن هند به ایالات متحده برای کاهش قدرت چین شده است.

علیرغم این تنش ها، هند منافع خاصی در این انجمن دارد. این کشور برای تامین انرژی و حفظ نفوذ در افغانستان به کشورهای آسیای میانه متکی است.

آقای مودی از این مجمع به عنوان «سکوی مهم» برای توسعهٔ صلح و رفاه یاد کرد، اما از این گروه خواست تا کشورهایی را که «از تروریسم به عنوان ابزار سیاست خود استفاده می‌کنند» محکوم کند. این اظهارات اشاره‌ای به پاکستان بود که هند آن را به حمایت از شبه‌نظامیان در منطقه مورد مناقشهٔ کشمیر متهم می کند.

«سریرام چاولیا»، رئیس دانشکده روابط بین‌الملل در دانشگاه دهلی نو گفت: «هند سازمان همکاری شانگهای را رها نمی‌کند و از آن خارج نمی‌شود، زیرا این امر باعث می‌شود جای پای او در آسیای مرکزی سلب شود و منطقه اوراسیا به دشمن اصلی هند یعنی چین واگذار شود.