«آن‌ها می‌خواهند ما در خیابان‌ها بمیریم»؛ گزارشی از دل قره‌باغ محاصره شده

به گزارش اکوایران، هویگ آسماریان، یکی از ساکنان قره‌باغ کوهستانی، به گاردین می‌گوید برای هر وعده غذایی سیب زمینی می‌خورند. «ما آن‌ها را سرخ می‌کنیم یا می‌جوشانیم. این یک سبک زندگی سالم برای من و خانواده‌ام است. سبزیجات مصرف می‌کنیم، پیاده راه می‌رویم و با دوچرخه جا به جا می‌شویم. اما همه این‌ها به زور است.»

در شهر زادگاه او، استپانکرت، یک سیستم مبادله کالا به وجود آمده است. «ما یک درخت میوه در باغ داریم. من به همسایه هایم میوه می‌دهم و آنها به ما هویج می‌دهند.»

آسماریان در قره باغ کوهستانی، منطقه ارمنی محصور در قلمرو آذربایجان، در قفقاز جنوبی زندگی می‌کند‌. حدود 120،000 ارمنی در آن‌جا زندگی می‌کنند. محموله‌های مواد غذایی اولیه و دارو با کامیون، از ایروان، پایتخت ارمنستان، در یک سفر پنج ساعته پر از دست انداز در امتداد کریدور کوهستانی و دیدنی لاچین ارسال می‌شدند. برای دیدار با اقوام نیز ساکنان همین مسیر را طی می‌کردند.

به نوشته گاردین، در دسامبر گذشته (آذر ماه)، آذربایجان این جاده را مسدود کرد و در واقع جمعیت محلی ارمنی را در محاصره قرار داد. به وسایل نقلیه صلیب سرخ اجازه عبور داده می‌شد و بیماران اجازه خروج داشتند. اما در ماه آوریل، باکو یک ایست بازرسی جدید ایجاد کرد و در 14 ژوئن نگهبانان آن پس از درگیری با نیروهای ارمنی در پل هاکاری، که از مرز بین المللی می‌گذرد، جاده را به طور کامل مسدود کردند.

در نتیجه قره باغ کوهستانی اکنون با کمبودهای شدید مواجه است. غذا کم است. به گفته کمیته بین المللی صلیب سرخ، داروهای ضروری، محصولات بهداشتی و شیر خشک نوزاد نیز وجود ندارد. سوپرمارکت‌ها خالی هستند، اتوبوس‌های عمومی به دلیل کمبود سوخت متوقف شد‌ه‌اند. شهر دیگر ساعت شلوغی ندارد. بسیاری از مناطق بدون آب و برق هستند.

ساکنان می‌گویند که نقشه باکو روشن است: گرسنگی دادن به آن‌ها و وادار کردن آن‌ها به تسلیم، به طوری که اگر و وقتی جاده باز شد، آن‌ها این منطقه را ترک کنند. ارمنی‌ها می‌گویند این یک نسل کشی در حالت «اسلو موشن» است که از گرسنگی به عنوان یک سلاح کلاسیک استفاده می‌کند. آذربایجان وجود هرگونه محاصره را انکار می‌کند و می‌گوید پس از تخلفات زیست محیطی مجبور به اقدام شده است. وکلای آن ادعاهای ارمنستان را غیرقابل اثبات و نادرست می‌خوانند.

بحران اما واقعی است. و در حال بدتر شدن است. آسماریان گفت که در ماه فوریه رستوران خود را به دلیل تمام شدن آرد و سایر ملزومات تعطیل کرد. او در روستا، باغ سیبی با 3000 درخت دارد. اما بدون بنزین قادر به ‌جمع‌آوری میوه‌ها نیست، و محصولات در حال خراب شدن هستند. او گفت: «این ماجرا 245 روز ادامه داشته است. آنها سعی می‌کنند وضعیت را بدتر و بدتر کنند. ما تسلیم نمی‌شویم.»

پل و ایست بازرسی در جاده‌ای به منطقه قره باغ کوهستانی. عکس: هایک مانوکیان/ AP

زمانی که در استپاناکرت، پایتخت سرزمینی که ارمنی‌ها آن را جمهوری آرتساخ می‌نامند، بودیم دیدیم که سوپرمارکت‌ها بسته بودند و قفسه‌هایشان خالی بود. بازار شهر هم تعطیل بود. یک فروشگاه باز بود. اما قفسه‌های آن خالی شده بود و به جز یک ماشین اسباب بازی، چیزی برای خرید وجود نداشت. آسماریان که راهنمای ما بود گفت: «تا زمانی که ما در خیابان‌ها نمیریم، آن‌ها راضی نخواهند شد.»

لیلیت شاهوردیان، روزنامه‌نگار ارمنی ساکن ایروان که خانواده‌اش در استپاانکرت زندگی می‌کنند، گفت: «مادر و خواهرم وزن کم کرده‌اند. آنها صبحانه نان و خیار می‌خورند. پدرم قبل از بسته شدن جاده مقداری غذا ذخیره کرده بود، اما برای همیشه باقی نمی‌ماند. یک سوال بزرگ وجود دارد که چگونه مردم پس از تابستان زنده خواهند ماد. روحیه‌ها افسرده است. آن‌ها انتظار اتفاقات بدی را دارند اما به بهترین‌ها امیدوارند.»

آذربایجان - یک کشور تک حزبی به ریاست رئیس جمهور الهام علی اف - پیشنهاد داده است که احتیاجات این منطقه جدا شده را از طریق گذرگاهی در شهر آذربایجانی آغدام تامین کند. شاهوردیان این اقدام را یک حرکت برای بهبود چهره عمومی خود و ترفندی برای «ادغام» قره باغ کوهستانی توصیف کرد. «مردم محلی در سراسر جاده مانع‌هایی ایجاد کردند. آن‌ها نمی‌خواهند از آذربایجان غذا بگیرند. آن‌ها می‌ترسند که مسموم باشد.»

بی اعتمادی در هر دو طرف ریشه‌ای عمیق دارد. پس از فروپاشی امپراتوری روسیه در سال 1917، ارمنستان و آذربایجان هر دو مدعی قره باغ شدند. در اوایل دهه 1990 این منطقه در جنگی از آذربایجان جدا شد. در سال 2020، آذربایجان در جنگ دومی که با میانجیگری روسیه به آتش‌بس ختم شد، قلمروهای داخل و اطراف این منطقه محصور را بازپس گرفت. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، تلاش‌های جدایی‌طلبی ارامنه قره باغ از آذربایجان را رد کرده است، اما گفته که حقوق آنها باید حفظ شود.

توماس دی وال، یکی از اعضای ارشد اندیشکده کارنگی اروپا، این هفته استدلال کرد که پس از پیروزی قاطع نظامی خود، علی اف در فضای مصالحه نیست و «بر این باور است که روی دور افتاده است». دی وال گفت: «علی اف از دیپلماسی و اجبار برای تکمیل برنامه خود در قبال ارامنه استفاده کرده است. او که از قبل اعتماد به نفس دارد، به عنوان یک قدرت غیر متعهد که هم با روسیه و هم با غرب سروکار دارد، از جنگ روسیه در اوکراین تقویت شده است.

توماس دی وال، یکی از اعضای ارشد اندیشکده اروپای کارنگی، این هفته استدلال کرد که پس از پیروزی قاطع نظامی خود، علی اف در حال مصالحه نیست و «با این باور است که در حال شکست است». دی وال گفت: «علی اف از دیپلماسی و اجبار برای تکمیل برنامه خود در قبال ارامنه استفاده کرده است. او که از قبل به عنوان یک قدرت غیر متعهد که هم با روسیه و هم با غرب معامله می‌کند، اعتماد به نفس بالایی داشت، پس از جنگ روسیه در اوکراین به خود مطمئن‌تر شده است.

بر اساس توافقنامه آتش‌بس 2020، روسیه قرار بوده تضمین کند که حمل‌ونقل جاده‌ای بین ارمنستان و قره‌باغ باز باقی می‌ماند و نیروهای حافظ صلح آن در مرز مستقر هستند. آلیسا دی کاربونل، معاون مدیر برنامه اروپا و آسیای مرکزی گروه بین المللی بحران، گفت که شکست مسکو در انجام این کار «نشانه‌ای از ضعف» است. او افزود: « حواس روسیه پرت شده است. این ممکن است یکی از دلایل وقوع جنگ [دوم قره‌باغ] در وهله اول باشد.»

بریتانیا، ایالات متحده و سایر کشورهای غربی می‌گویند که به شدت نگران وخامت اوضاع در قره باغ هستند. آن‌ها از آذربایجان خواسته اند تا کریدور لاچین را بازگشایی کند و اجازه ارسال کمک‌های بشردوستانه را بدهد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در تلاش است میان باکو و ایروان میانجیگری کند. رئیس شورای اروپا، چارلز میشل، که ماه گذشته آخرین دور مذاکرات صلح را در بروکسل بین علی اف و پاشینیان برگزار کرد نیز همین هدف را دارد. روسیه هم مسیر میانجیگری جداگانه خود را دارد.

در حالی که برخی پیشرفت‌های دیپلماتیک حاصل شده است، آذربایجان تاکنون به درخواست‌های بین المللی توجه نکرده است. باکو درگیری بر سر قره باغ را یک موضوع داخلی می‌داند. علی اف در یک سخنرانی در ماه مه به مردم ارمنی پیشنهاد کرد که باید «گردن خود را خم کنند» و جذب شدن درون آذربایجان را بپذیرند. از نظر عملی، این به معنای انحلال دولت آرتساخ است. باکو از گفتگو با قره باغی‌های محلی خودداری می‌کند و آن‌ها را «جدایی‌طلب» می‌داند.

آسماریان گفت که خارجی‌ها واقعاً به وضعیت اسفبار قره باغ اهمیت نمی‌دهند، زیرا این منطقه تحت محاصره منابع طبیعی کمی دارد.

او گفت: «ما طلا نداریم. یا نفت. یا گاز. ما چیزی که به نفع غرب یا شرق باشد نداریم. جهان دوست دارد در مورد حقوق بشر صحبت کند. اما همه این‌ها یک مشت مزخرف است. ببخشید که اینقدر صریح گفتم.» وی افزود: «در نهایت ما نیز انسان هستیم.»