شمارش معکوس مخالفان برای تغییر رژیم؛ روسیه در آستانه انقلاب؟

به گزارش اکوایران، پس از شکست بلایتس کریگ (جنگ رعد آسا) روسیه در اوکراین، پرسش‌هایی در مورد احتمال وقوع بحران سیاسی در روسیه مطرح می شود. جنگ و بسیج نیروهای روس در سال 2022 چالشی اساسی برای جامعه ایجاد کرد و برنامه ها و آرزوهای میلیون ها شهروند را را بر باد داد. نارضایتی ناشی از این رویدادها پتانسیل شکل گیری اعتراض های گسترده را داشت، اما به واسطه برخی گزاره ها چنین تحولی رخ نداد. این مقوله بر این فرضیه تاکید دارد که روس ها ممکن است تا حد زیادی ظرفیت اقدام جمعی را از دست داده باشند. اگر جامعه به چنین محرک‌های غیرمنتظره‌ای پاسخ نمی‌دهد، تردید وجود دارد که نسبت به محرک‌های قابل پیش‌بینی‌تر واکنش نشان دهد.

انفعال جامعه اتمیزه!

به نوشته اقتصادنیوز، به نقل از مدرن دیپلماسی، معمولا در مواقع بحران، نارضایتی ها افزایش می یابد. روسیه چندین بار در آستانه تنش داخلی قرار گرفت: سپتامبر 1998 به واسطه چالش های اقتصادی، فوریه 2009 به دلیل پیامدهای بحران جهانی و ژانویه 2021 به دلیل عواقب قرنطینه. اما امروز حتی حملات مستقیم و منظم به خاک روسیه سطح اضطراب را میان روس ها افزایش نداده، از همین رو هیچ ارتباط روشنی بین سطح اضطراب و چنین حوادثی وجود ندارد. سطح اضطراب در جامعه روسیه به 42 درصد کاهش یافته در حالی که احساس آرامش به میزان 52 درصد افزایش یافته است.

پویایی هولناک احساسات عمومی احتمالا تمایل به تجدید نظر در واکنش‌ها و سناریوهای اساسی برای واکنش به رویدادهای خارق‌العاده را می طلبد. سازگاری جمعیت روسیه با شرایط اضطراری سال گذشته افزایش یافته و به مقام های کرملین آزادی عمل بیشتری داده است. منتقدان براین باورند که اعلام موج دوم بسیج عمومی می تواند زمینه ساز تغیر ساختار سیاسی و قیام شود.به دلیل اتمیزه شدن جامعه مدنی روسیه و تبلیغات فعال بسیج در میان تنش های ژئوپلیتیکی، اعتراضاتی که پس از 24 فوریه 2022 برگزار شد، محلی و فاقد حمایت نهادی بود. بنابراین نارضایتی‌ها و اعتراض‌های اجتماعی چالش‌های مهمی را برای مسئولان ایجاد نکرد و تاثیری ناچیز و غیرمستقیم برجای گذاشت.

پوتین در طول بیست سال موفق شد نارضایتی در حوزه سیاسی را خنثی کند. بنابراین، اعتراض‌ها یا به شکل محلی باقی ماندند یا پراکنده شدند و تاثیر چندانی بر حیات سیاسی-اجتماعی کشور یا نگرش جامعه نگذاشتند. با این همه امروز مقام های روس با تحمیل فشارها بر معترضان بستری دوباره برای طغیان فراهم کردند.از همین رو تحلیلگران براین باورند که روسیه بدون شک در آینده نزدیک با چالش‌های بزرگ‌تری مواجه خواهد شد. از منظر آنها کرملین احتمالا تا پاییز 2023 به بسیج روس‌ها برای تداوم جنگ ادامه خواهد داد. به همین دلیل رژیم سیاسی حاکم که بسیاری مخالفش هستند، ممکن است از هم فروبپاشد.

فرصت سوزی مخالفان

 موقعیت های انقلابی گذرا هستند. زمانی که جامعه گرفتار ترس یا ناامیدی است، تحولات بزرگ بیشتر محتمل است. با این حال، وقتی ترس جای خود را به بی تفاوتی دهد، فرصت ها برای انقلابیون می سوزد. از دید رهبران کرملین این روزنه مدت ها پیش بسته شد. بسیج 2022 فرصت بزرگی برای مخالفان داخلی روسیه فراهم کرد تا دولت را بی ثبات کنند، اما این فرصت محقق نشد و روسیه به شکلی بالقوه به سوی کره شمالی شدن پیش رفت.

با این حال، بیشتر ارزیابی‌ها از سیاست روسیه ریشه در رویکرد و روش‌شناسی علمی غربی دارد و ممکن است پیچیدگی‌های سیاست روسیه را به طور کامل نشان ندهد. اپوزیسیون روسیه متفاوت از غرب عمل می کند. به همین دلیل شاهد باشگاه نخبگان انحصاری با اعضایی هستیم که بیشتر بر گفتمان فکری و حفظ وضعیت موجود متمرکز هستند تا گام‌های فعال برای به چالش کشیدن ساختار قدرت. غرب تحریم بسیاری را بر روسیه اعمال کرده تا به نارضایتی ها دامن بزند و پوتین را سرنگون کنند. اما گروهی می گویند که رنج مردم عادی غالبا نقش کمتری نسبت به آنچه تصور می شود در تحولات بزرگ بازی می کند. گرسنگی مردم به عنوان مشکل خودشان تلقی می شود و به ندرت خطری وجودی برای رژیم ایجاد می کند. خطر واقعی افراد جاه طلب، تحصیل کرده و جوانی هستند که نمی توانند در سیستم موجود جایی برای خود پیدا کنند.

جمعیتی در آستانه طغیان

جمعیت روسیه از منظر سیاسی بالغ نشده‌اند و فاقد پایه‌های جامعه مدنی توسعه‌یافته و آگاهی سیاسی مربوطه هستند. در عین حال، مخالفان روس به دلیل فقدان رهبری موثر و به دلیل تمرکز بر منافع شخصی تا تصاحب قدرت، با مشکل مواجه است.چالش اصلی مخالفان فقدان یک پایگاه حمایتی محکم است. بخش قابل‌توجهی از جمعیت روسیه عمدتا غیرسیاسی، بی‌تفاوت به مسائل سیاسی هستند. این سکون سیاسی را می توان باتلاق سیاسی نامید.از همین رو اپوزیسیون نمی تواند بر اساس ارزش های مشترک شکل بگیرد. تظاهرات از ناکجاآباد آغاز نمی شود: برای اینکه مردم به خیابان بیایند، باید شرایط خاصی رعایت شود. یکی از آنها تعریف پیوندهای افقی قوی در کشور میان جامعه با اتحادیه های کارگری است. پیوندی که پوتین به طرز ماهرانه ای آن را قطع کرده است.

وقتی پوتین درها را می بندد، پنجره ها را باز می گذارد یعنی به اندازه ای  باهوش است که اجازه می دهد ناراضی ها روسیه را ترک کنند و افراد ساده لوح یا بدشانس راهی زندان شوند. ایجاد تغییر مستلزم فعل و انفعال های رادیکال است،  در حال حاضر، چهره های رادیکال در کنار پوتین هستند، زیرا آنها از باخت متنفرند. بنابراین، هر گونه فروپاشی سیستمی می تواند این افراد را به حمایت از رژیم و نه مخالفت با آن سوق دهد. کسانی که رژیم نتوانست آنها را با خود هم صدا کند یا روسیه را ترک کردند و یا در زندان هستند. در ده سال گذشته، ساختار تحت رهبری پوتین در زندگی خصوصی روس ها نفوذ کرده او بسیاری از مسائل را به آنها دیکته کرده است.به همین دلیل تعادل بین دولت و جامعه روسیه به طور قابل توجهی به نفع دولت متمایل شده، این عدم تعادل به عنوان تهدید اصلی برای رژیم پوتین به شمار می رود.چرا که هر تحلیلگر سیاسی می داند که جامعه نمی تواند به شکلی نامحدود در برابر محدودیت ها مقاومت کند. به ناچار شرایط ملت را وادار خواهد کرد که به دنبال راه هایی برای بازگرداندن تعادل بین دولت و مردم باشد. پس ساختار تحت رهبری پوتین جاودانه نیست.