در ماههای اخیر، بهویژه پس از نیمه دوم سال، بسیاری از کارشناسان نسبت به افزایش نرخ ارز در نیمه دوم سال هشدار داده بودند. این هشدارها عمدتاً ریشه در تشدید تحریمها و تداوم رشد بالای نقدینگی داشت؛ بهطوریکه نرخ رشد نقدینگی نقطهبهنقطه در مردادماه ۱۴۰۴ به حدود ۳۶.۶ درصد رسید. بعلاوه در چنین فضایی، فعالان صنعتی بهویژه صادرکنندگان، با افزایش شدید هزینهها مواجه شدند؛ هزینههایی که حتی با وجود برخی حمایتها و یارانههای دولتی نیز بهطور کامل جبران نمیشد. همین موضوع باعث شد مطالبه «واقعیسازی نرخ ارز» بهصورت جدیتری از سوی بخش صادرات مطرح شود.
ماجرای تالار اول و دوم ارزی
در این راستا، تالار اول ارزی بهعنوان جایگزین ارز نیمایی راهاندازی شد؛ تالاری که قرار بود با سازوکار مچینگ، به کشف نرخ واقعیتر ارز کمک کند. با این حال، از ابتدای سال ۱۴۰۴ بهتدریج نرخ ارز در تالار اول نیز به سمت تثبیت حرکت کرد و عملاً رفتاری مشابه ارز نیمایی پیدا کرد. در نتیجه، در حالی که نرخ دلار در بازار غیررسمی (آزاد) تا مرز ۱۰۰ هزار تومان افزایش یافت، نرخ ارز در تالار اول در محدوده ۶۷ تا ۷۰ هزار تومان نوسان داشت. این شکاف فزاینده میان نرخ رسمی و غیررسمی، انگیزه صادرات را بهشدت تضعیف کرد.
تالار دوم از حرف تا عمل
در ادامه و همزمان با آغاز نیمه دوم سال، موضوع راهاندازی «تالار دوم ارزی» مطرح شد؛ تالاری که قرار بود با نرخهای بالاتر، در ابتدا بیش از ۸۴ هزار تومان و سپس تا میانه کانال ۹۰ هزار تومان، تقاضای واقعی صادرکنندگان را پوشش دهد، بدون آنکه فشار تورمی قابلتوجهی به اقتصاد وارد کند. در این مقطع، نرخ دلار آزاد در محدوده ۱۰۸ هزار تومان در نوسان بود و هنوز بحث مشخصی درباره عرضه ارز شرکتهای پتروشیمی و فولادی در تالار دوم مطرح نشده بود. با گذشت زمان، وعده عرضه ارز این شرکتها در تالار دوم نیز بهتدریج مطرح و تقویت شد، هرچند همچنان ابهاماتی درباره راهاندازی رسمی این سامانه وجود داشت.
این ابهام زمانی پررنگتر شد که با وجود طرح موضوع تالار دوم، اطلاعرسانی رسمی و شفاف درباره آغاز بهکار آن صورت نگرفت. در میانههای آذرماه، رئیس بانک مرکزی به افزایش نرخ تالار دوم به سطوحی بالاتر از ۱۰۲ هزار تومان اشاره کرد، اما در فضای رسانهای این پرسش شکل گرفت که چرا با وجود اعلام این نرخها، قیمت رسمی ارز در وبسایتهای مرتبط با تالار ارز منتشر نمیشود.
نرخ ارز در وبسایت رسمی مرکز مبادله به روز شد
سرانجام در روز چهارشنبه ۲۶ آذرماه، قیمتها در وبسایت رسمی زیر نظر بانک مرکزی بهروزرسانی شد. بر این اساس، در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، هر اسکناس دلار آمریکا در محدوده ۱۰۷ هزار و ۵۰۵ تومان، هر یورو ۱۲۶ هزار و ۵۲۶ تومان و هر درهم امارات ۲۹ هزار و ۲۷۳ تومان اعلام شد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این نرخها عملاً همان نرخهای تالار دوم ارزی است، هرچند تاکنون بیانیه یا اعلام رسمی مستقیمی از سوی بانک مرکزی برای تأیید این موضوع منتشر نشده است. بنابراین، برای قطعیت در این زمینه، همچنان باید منتظر تأیید رسمی سیاستگذار پولی بود.
در عین حال، تالار اول ارزی همچنان فعال است و در بخش حواله ارز، نرخ هر دلار آمریکا ۷۴ هزار و ۳۴ تومان، یورو ۸۷ هزار و ۱۳۳ تومان و درهم امارات ۲۰ هزار و ۵۱۲ تومان اعلام شده است؛ موضوعی که نشان میدهد نظام چندنرخی ارز همچنان بهصورت موازی در اقتصاد کشور ادامه دارد.
