رخ پنهان تحریم روسیه؛آژیر قرمز برای پوتین

در حالی که همه نگاه ها به تقویت روبل و سیاست های بانک مرکزی روسیه جلب شده است اما نرخ تورم بالاتر از آمریکا برای بسیاری از سرمایه گذاران روس وسوسه کننده است و می تواند پاشنه آشیل پوتین شود.

تحریم‌ها علیه روسیه اقتصاد این کشور را به بزرگترین نزول در دهه‌های اخیر سوق داده است، اما پول این کشور مسیر دیگری را طی کرده است.

دو ماه پس از سقوط ارزش روبل به کمتر از یک پنی آمریکا در میان سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی در تاریخ مدرن، واحد پول روسیه چرخش خیره‌کننده‌ای داشته است.

به طور معمول، کشوری که با تحریم‌های بین‌المللی و درگیری نظامی بزرگ مواجه می‌شود، شاهد فرار سرمایه‌گذاران و خروج مداوم سرمایه است که باعث کاهش ارزش پول آن می‌شود‌. پس روسیه چگونه توانست پول خود را تقویت کند؟

بانک مرکزی روسیه بالافاصله بعد از جنگ، نرخ بهره اصلی خود را دو برابر کرد و به 20 درصد رساند که اساسا به مردم برای نگه داری روبل، پاداش می داد. همزمان با این اقدام محدودیت‌هایی را بر خروج سرمایه از این کشور وضع کرد. این اقدامات باعث شد ارزش روبل روند صعودی به خود بگیرد. 

البته در ادامه این بانک به دنبال افزایش سریع ارزش روبل و رسیدن به بالاترین سطح خود در چهارسال اخیر در برابر دلار آمریکا، با سرعتی بیش از حدانتظار نرخ بهره را از 14درصد به 11 رسانید. این سومین کاهش نرخ بهره بانک مرکزی از زمان افزایش نرخ بهره بود.

کنترل سرمایه یکی دیگرازعوامل اصلی بهبود و تقویت روبل است.

پس از وضع تحریم‌‌‌های غرب علیه روسیه، این کشور جریان خروج سرمایه را به شدت محدود کرد و مقررات خاصی را به اجرا در آورد. 

یکی از این مقررات صادرکنندگان روسی را موظف می‌‌‌کرد 80‌درصد ارز حاصل از صادراتشان-که بعدا به 50 درصد کاهش یافت - را حداکثر طی دو ماه به روبل تبدیل کنند. این اقدام با افزایش تقاضا برای روبل و افزایش عرضه ارزها به وضعیت روبل کمک کرد.

ممنوعیت انتقال سود سهام و اوراق قرضه روسیه  به خارج از کشور توسط سرمایه گذاران خارجی که قبلا منبع بسیار مهمی برای خروج ارز از روسیه بود هم عاملی دیگر برای تقویت روبل شد. 

مانعی دیگر بر سر راه خروج سرمایه در روسیه است محدودیت فروش سهام از سوی شرکت های خارجی است.برای شرکت های خارجی بسیار دشوار است که سرمایه گذاری های روسیه خود را بفروشند و اگرچه خبرها حاکی از آن است که شرکت های غربی روسیه را ترک می کنند، اما اغلب آنها مجبورند سهام خود را به شرکای محلی خود واگذار کنند و چون بهای منصفانه ای برای سهام خود دریافت نمی‌کنند،در واقع مقادیر زیادی ارز از کشور جابه جا نمی شود.  

یکی دیگر از دلایل اصلی بهبود روبل افزایش قیمت کامودیتی هاست. پس از حمله روسیه به اوکراین در 24 فوریه، قیمت های بالای نفت و گاز طبیعی بیش از پیش افزایش یافت. این افزایش قیمت ها باعث درآمدهای ارزی روسیه افزایش قابل‌توجهی را تجربه کند که در کنترل ارزش روبل نقش قابل‌توجهی داشته است.

از طرفی دیگر از اواخر ماه مارس، بسیاری از خریداران خارجی با تقاضای پرداخت انرژی به روبل موافقت کردند و ارزش پول را بالا بردند.همه این عوامل باعث ایجاد تقاضا برای روبل و افزایش ارزش پول شدند.  

آژیر قرمز برای پوتین

با این وجود اما کارشناسان معتقدند در حالی که جهش روبل و قدرت صادرات نفت روسیه به طور موقت اقتصاد را از تحریم ها دور کرده است، بعید است که این وضعیت ادامه داشته باشد. کشورهای اروپایی قول داده اند واردات گاز روسیه را در سال جاری به میزان دو سوم کاهش دهند.

 یکی دیگر از نشانه ها این است که تورم در روسیه بیش از دو برابر نرخ در ایالات متحده است و این باعث ایجاد فشار و  وسوسه برای روس ها برای خروج دارایی‌ها از روسیه و یافتن یافتن راهی برای دور زدن کنترل‌ها خواهد شد.

برخی تحلیلگران استدلال کرده اند که بهبود ارزش پول روسیه از ماه گذشته و کاهش اخیر توسط بانک مرکزی در نرخ های بهره که قبلاً بسیار بالا بود، نشان می دهد که مسکو با رژیم تحریم ها کنار می آید.

یاکوف فیگین اقتصاددان می گوید که افزایش روبل را می توان با سقوط واردات توضیح داد در حالی که صادرات، عمدتاً نفت و گاز، بی وقفه ادامه یافته واردات کاهش داشته است.زمانی که صادرات شما بیشتر از واردات است، ارزش پول شما افزایش می یابد.

واردات در آوریل( اواسط اردیبهشت) 40 درصد کاهش یافته اما در ادامه این روند نزولی متوقف شده است. با این حال فیگین سئوال می کند آیا این این اتفاق واقعاً راهنمای سلامت کشور یا وضعیت مالی آن است؟ پاسخ او خیر است و اعتقاد دارد روبل در حال حاضر واقعا یک ارز نیست و بیشتر شبیه یک پول تقلبی است.

به گفته او تحریم ها با تأثیر بومرنگ آن بر گندم و گاز، محدود کردن محموله ها و افزایش قیمت ها، برای ماه های بیشتر ادامه خواهد داشت.

بلومبرگ نیز در گزارشی نوشته است:مطمئناً، اقتصاد روسیه هنوز با شدیدترین انقباض دست‌کم از سال 2009 تاکنون مواجه است. بسیاری از پیش‌بینی‌کنندگان هشدار می‌دهند که این رکود ممکن است طولانی‌تر از رکودهای گذشته ادامه داشته باشد، زیرا تأثیر محدودیت‌ها بر فناوری‌های کلیدی و سایر محصولات در طول زمان رشد می‌کند. در حال حاضر، صنعت خودرو تماما تعطیل شده است و تولید خودرو در ماه مه 97 درصد کاهش یافته است و در پی کمبود قطعات و خروج تولیدکنندگان بزرگ خارجی است.

شاید به همین دلیل هم باشد که ماکسیم رشتنیکوف وزیر اقتصاد روسیه با اشاره به اینکه خریدها در اواخر ژوئن از سطح قبل از جنگ بیشتر شده است. اعتقاد دارد: صحبت کردن از ثبات هنوز زود است.