وحید نوبهار، عضو رسمی انجمن بین المللی بیمه گران مهندسی
محسن امیری، عضو هیات علمی دانشگاه
بانک-بیمه (Bancassurance) به عنوان یک الگوی ادغامی خدمات مالی، نقش کلیدی در تسهیل گذار به اقتصاد دانشبنیان ایفا میکند. این الگو با بهرهگیری از کلان داده ها، هوش مصنوعی و فناوریهای هوشمند نه تنها تأمین مالی شرکتهای نوآور را تسهیل مینماید، بلکه مدیریت ریسک را بهبود بخشیده و نوآوری را در بخشهای محروم و کمبرخوردار ترویج میدهد.بانکداری بیمه ای میتواند با شخصیسازی محصولات، کاهش هزینهها و افزایش دسترسی، به توسعه پایدار و دانشمحور اقتصاد کمک کند. اقتصاد دانشبنیان بر پایه نوآوری، فناوری پیشرفته و سرمایه انسانی استوار است و نیازمند ساز و کارهای مالی پیشرفته برای حمایت از رشد پایدار است. بانک-بیمه با ترکیب قابلیتهای توزیع بانکی و محصولات بیمهای میتواند این گذار را تسریع کند. این الگو نه تنها دسترسی به خدمات مالی را افزایش میدهد، بلکه با ادغام فناوریهای نوین به ایجاد زیست بومهای نوآورانه کمک مینماید.
تأمین مالی شرکتهای دانشبنیان
الگوی بانک-بیمه در تأمین مالی شرکتهای دانشبنیان نقش محوری دارد، زیرا بانکهای سنتی اغلب از ریسکهای بالا اجتناب میکنند. این الگو با ارائه تضامین بیمهای تخصصی مانند بیمه محصولات دانشبنیان یا بیمه مسوولیت ریسک سرمایهگذاری را کاهش میدهد و جریان سرمایه را به سمت نوآوری هدایت میکند. در سطح جهانی الگوی بانک-بیمه با استفاده از الگوهای مشارکتی مانند سرمایهگذاری مشترک (joint ventures) امکان تأمین مالی پایدار را فراهم میآورد. مطالعات نشان میدهد که این رویکرد میتواند سودآوری بانکها را افزایش دهد و به شرکتهای دانشبنیان کمک کند تا از مراحل اولیه تحقیق و توسعه تا ورود به بازار، حمایت مالی دریافت کنند. همچنین بانکداری بیمه ای میتواند از طریق ادغام با بازارهای سرمایه مانند انتشار اوراق نوآوری یا بیمه اعتباری برای سرمایهگذاریهای خطرپذیر به تأمین مالی کمک کند. در کشورهای در حال توسعه مانند هند بانک-بیمه با استفاده از شبکه گسترده بانکی، بیمه های خُرد را برای شرکتهای کوچک دانشبنیان ارائه میدهد که این امر نه تنها ریسک را مدیریت میکند، بلکه دسترسی به سرمایه را برای جوامع کم برخوردار افزایش میدهد. این حمایت مالی با تمرکز بر آموزش منابع انسانی و زیرساختهای فناوری اطلاعات، مشارکت جامعه در اقتصاد دانشبنیان را تقویت میکند و فرایند تشکیل سرمایه را تسریع مینماید. نیز این الگو میتواند با کاهش وابستگی به مکانیسمهای مالی غیررسمی به توسعه اقتصادی پایدار در مناطق محروم کمک کند و سهم محصولات دانشبنیان در تولید ناخالص داخلی را افزایش دهد.
بهرهگیری از فناوریهای نوین و صنعت ۵.۰
با ورود به عصر صنعت ۵.۰ که بر ادغام هوش مصنوعی، بلاکچین و کاوش داده های کلان تمرکز دارد، بانک-بیمه به سمت الگوهای برخط و شخصیسازیشده حرکت کرده است. هوش مصنوعی امکان پیشبینی نیازهای مشتریان را فراهم میآورد و محصولات بیمهای سفارشی را ارائه میدهد که این امر با اصول اقتصاد دانشبنیان همخوانی دارد. برای نمونه بانکهایی مانند HSBC با استفاده از یادگیری ماشین، نرخ پیشفرض وام را تا ۳۵ درصد کاهش دادهاند که این نوآوریها کارایی اقتصادی را افزایش میدهد. در این الگو، بانک-بیمه از دادههای مشتری برای ایجاد محصولات شخصیسازیشده استفاده میکند، همانند بیمه زندگی بر اساس الگوهای هزینهکرد، که نرخ تبدیل را تا ۴۵ درصد افزایش میدهد. علاوه بر این ادغام AI در بانکداری بیمه ای توزیع را از طریق مجاری برخط مانند همراه بانک و ربات های گفتگو تحول میبخشد. DBS Bank با برنامه "Live Better" رفتارهای سالم مشتریان را پاداش میدهد و خسارات بیمه را تا ۱۲ درصد کاهش میدهد. این رویکرد نه تنها نوآوری را ترویج میدهد بلکه به گذار به اقتصاد فناورانه کمک میکند. در اقتصاد دانشبنیان مولفههایی مانند زیرساختهای فناوری اطلاعات و سیستم نوآوری تأثیر مثبت بر توسعه صنعت بیمه دارند و بانک-بیمه میتواند با استفاده از این مولفهها مشارکت جامعه را افزایش دهد. چالش اصلی در این حوزه یکپارچگی سیستمهای فناوری اطلاعات است اما مزایایی مانند دو برابر شدن نرخ فروش متقابل و افزایش سودآوری تا ۴ درصد، این الگو را به ابزاری کلیدی برای رشد دانشمحور تبدیل میکند. در آینده ترکیب AI با بلاکچین، پرداختهای فوری و بیمههای خودکار را امکانپذیر میسازد که این امر نوآوری را در بخشهای دانشبنیان تقویت میکند.
مدیریت ریسک و پایداری
ریسکهای فناورانه و نوآورانه در اقتصاد دانشبنیان بالا است و الگوی بانک-بیمه با ارائه محصولات بیمهای سفارشی همانند بیمه سایبری یا بیمه تحقیق و توسعه به شرکتها کمک میکند تا بر نوآوری تمرکز کنند. این الگو با مدیریت ریسک از طریق بیمه گروهی و استخرهای باز بیمه ریسکهای غیراستاندارد را توزیع میکند و پایداری مالی را افزایش میدهد. در فرانسه سیستمهای کارشناسی مبتنی بر شاخصهای اقتصادی-اجتماعی برای ارزیابی ریسک استفاده میشود که این امر به کاهش هزینههای عملیاتی کمک میکند. بانکداری بیمه ای همچنین پایداری را از طریق مجاری همهجانبه (omnichannel) تقویت میکند که دسترسی شبانه روزی را فراهم میآورد و به گذار به اقتصاد هوشمند کمک مینماید. این الگو در مناطق روستایی با ارائه بیمه محصولات کشاورزی و سلامت ریسکهای مالی را کاهش میدهد و امنیت اقتصادی را افزایش میدهد. علاوه بر این الگوی بانک-بیمه با تمرکز بر بیمه پارامتریک و اوراق باز بیمه میتواند سرمایهگذاری در شرکتهای دانشبنیان را تسهیل کند و ریسکهای سیستمیک مانند سقوط قیمت املاک را مدیریت نماید. این رویکرد نه تنها پایداری را تضمین میکند بلکه با کاهش وابستگی به سرمایهگذاریهای ریسکگریز مانند سپردههای بانکی به تحول اقتصادی دانشمحور کمک مینماید.
چالشها و پیشنهادها
اگرچه بانک–بیمه بهعنوان یکی از ابزارهای کلیدی همگرایی نظام مالی و بیمهای میتواند بستر مناسبی برای توسعه اقتصاد دانشبنیان فراهم سازد اما این فرآیند با مجموعهای از چالشهای ساختاری، فناورانه، نهادی و فرهنگی روبهروست که بدون درک عمیق و راهکارهای هدفمند، امکان بهرهگیری کامل از ظرفیتهای آن وجود نخواهد داشت. هزینههای سنگین پیادهسازی زیرساختهای فناوری اطلاعات، توسعه بسترهای دادهمحور و بهکارگیری فناوریهای نوپدید همچون هوش مصنوعی، بلاکچین و اینترنت اشیا از جمله موانع جدی محسوب میشود. بسیاری از بانکها و شرکتهای بیمه گر در کشور و سایر کشورهای در حال توسعه هنوز در مرحله گذار از سیستمهای سنتی به سامانههای هوشمند هستند و این موضوع مستلزم سرمایهگذاری کلان و مدیریت ریسک فناورانه است. به علاوه چالشهای مربوط به حفاظت از دادهها (Data Privacy) و الزامات امنیت سایبری (Cybersecurity Requirements) باعث میشود حساسیت مشتریان نسبت به استفاده از خدمات هوشمند افزایش یابد. از بعد فرهنگی و اجتماعی مقاومت در برابر تغییرات سازمانی و نگرشهای سنتی در بخشهای مختلف بانک و بیمه مانع پذیرش الگوهای هوشمند میشود. بسیاری از کارکنان و حتی مشتریان تمایل دارند در چارچوبهای سنتی فعالیت کنند و این موضوع نیازمند تغییر رویکرد از طریق آموزش، توانمندسازی منابع انسانی و ترویج فرهنگ فناوری است. فروش نادرست محصولات بیمهای (Mis-Selling) نیز چالش دیگری است که میتواند اعتماد همگانی به الگوی بانک–بیمه را تضعیف کند؛ بهویژه در شرایطی که محصولات پیچیده دانشبنیان طراحی میشوند و نیازمند شفافیت و توضیح دقیق برای مشتریان هستند.
برای مواجهه با چالشهای یادشده چند محور سیاستی و اجرایی قابل طرح است: نخست، تدوین و اجرای مقررات حمایتی و استانداردهای نظارتی کارآمد که شفافیت، مسوولیتپذیری و حقوق مشتری را تضمین کند. الگوبرداری از تجربههای بینالمللی همچون دستورالعمل توزیع بیمه اتحادیه اروپا (Insurance Distribution Directive - IDD) میتواند راهگشا باشد زیرا این دستورالعمل بر ارتقای شفافیت، افزایش اطلاعات مشتری و جلوگیری از تضاد منافع تأکید دارد.. از سوی دیگر تقویت همکاری میان بانکها، شرکتهای بیمه گر و شرکتهای دانشبنیان برای توسعه الگوهای نوین InsurTech و FinTech ضروری است. این همگرایی میتواند علاوه بر خلق محصولات مالی–بیمهای نوآورانه به ارتقای تجربه مشتری و افزایش کارایی نظام مالی کمک کند. ایجاد صندوقهای مشترک تضمین و نهادهای حمایتی میانبخشی نیز در کشور میتواند به کاهش ریسک سرمایهگذاریهای فناورانه و افزایش اعتماد فعالان بازار کمک کند. علاوه بر آن تمرکز بر توسعه سرمایه انسانی متخصص در حوزههای میانرشتهای همچون علوم داده، مدیریت ریسک فناورانه، بازاریابی فناورانه و حقوق بیمهای است. بدون ارتقای توانمندی نیروی انسانی، گذار به بانک–بیمه دانشبنیان بیشتر در سطح سختافزار و فناوری باقی خواهد ماند و به تحولی پایدار منجر نخواهد شد. میتوان گفت که بانک–بیمه دانشبنیان نه فقط یک نوآوری نهادی، بلکه یک «پارادایم جدید» در همگرایی مالی و بیمهای است که نیازمند تغییرات ساختاری، اصلاحات مقرراتی، تحول فرهنگی و سرمایهگذاری فناورانه است. تنها از رهگذر این تغییرات اساسی است که میتوان بانکداری بیمه ای را به ابزاری مؤثر در تحقق اقتصاد دانشبنیان در کشور و سایر کشورها تبدیل کرد.
سخن پایانی
الگوی بانک-بیمه ابزاری قدرتمند برای گذار به اقتصاد دانشبنیان است که با تأمین مالی، بهرهگیری از فناوری و مدیریت ریسک، نوآوری و پایداری را تقویت میکند. این الگو میتواند با شخصیسازی و هوشمندسازی دسترسی را افزایش دهد و به توسعه اقتصادی کمک نماید. تحقیقات آینده باید بر مطالعات تجربی در کشورهای در حال توسعه تمرکز کنند تا نقش عملی آن بررسی شود.
