بانک مرکزی بازار باز را در کانال 250 همت قفل کرده است

به گزارش اکوایران، بر اساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی از عملیات بازار باز تا تاریخ 6 اسفند ماه، بانک‌ها در مجموع اعتباری بالاتر از 290 هزار میلیارد تومان درخواست کرده‌اند و بیش از 80 درصد از این درخواست‌ها مورد تأیید قرار گرفته است. افزایش حجم تقاضا طی چندین حراج اخیر و مراجعه بیشتر بانک‌ها به بازارهای شبانه و بین‌بانکی، گویای کمبود نقدینگی در نظام بانکی است. در این هفته نیز حجم درخواست‌ها نسبت به هفته گذشته تقریبا 6 همت بیشتر بوده است. همچنین، از اواخر تابستان گذشته تاکنون، بانک مرکزی دیگر با تمامی درخواست‌های بانک‌ها برای دریافت اعتبار موافقت نمی‌کند. شماری از کارشناسان بر این باورند که این اقدام ریشه در سیاست پولی بانک مرکزی برای مهار تورم و کنترل رشد نقدینگی دارد.

بانک مرکزی کوتاه نمی‌آید؛ پذیرش درخواست‌ها در حد 250 همت باقی ماند

همان‌گونه که افراد برای اخذ وام به بانک‌ها رجوع می‌کنند، بانک‌ها نیز به‌منظور تأمین مالی و دریافت اعتبار به بانک مرکزی مراجعه دارند. این فرایند در چارچوب عملیات بازار باز انجام می‌شود. در این سازوکار، بانک‌ها اوراق خود را نزد بانک مرکزی به گرو می‌گذارند و میزان اعتبار مورد نیازشان را اعلام می‌کنند. سپس بانک مرکزی مشخص می‌کند چه بخشی از این تقاضا را می‌پذیرد و بانک‌ها با چه نرخ سود و در چه سررسیدی ملزم به بازخرید اوراق خواهند بود.

طبق گزارش جدید بانک مرکزی از عملیات بازار باز منتهی به 6 اسفند ماه، 22 بانک در مجموع 296 هزار و 250 میلیارد تومان اعتبار درخواست کرده‌اند که نسبت به هفته پیشین، حدود 6 همت افزایش نشان می‌دهد. در همین هفته، بانک مرکزی با 250 هزار میلیارد تومان از این سفارش‌ها موافقت کرده که دقیقا برابر با هفته گذشته است؛ این رقم در دو هفته گذشته حدود 230 همت بوده است. همچنین، نسبت قبولی به کل درخواست‌ها که در هفته پیش 86 درصد بود، اکنون به 84 درصد رسیده است. در ماه‌های اخیر، این نسبت غالباً در محدوده 70 درصد قرار داشت و از اواخر تابستان به بعد، بانک مرکزی از تأیید همه درخواست‌های اعتباری بانک‌ها خودداری می‌کرد. با وجود اینکه در دو هفته اخیر این نسبت روندی افزایشی به خود گرفته و تزریق پول به بانک‌ها تا حدی بیشتر شده، همچنان به سطحی نرسیده است که تمامی تقاضاهای ارسالی را پوشش دهد.

برخی تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که علت اصلی این رویکرد بانک مرکزی، کاهش شدت سیاست پولی انبساطی برای مهار نقدینگی و تورم است. هنگامی که بانک‌ها نتوانند به‌طور کامل نیازهای مالی خود را از بانک مرکزی تأمین کنند، به شبکه بانکی رجوع می‌کنند. 

در حراج این هفته، سررسید اعتبارها هفت‌روزه بود و بانک‌های دریافت‌کننده اعتبار می‌بایست طی شش روز بدهی خود را تسویه کنند. این تسویه از طریق بازخرید اوراقی که نزد بانک مرکزی به گرو گذاشته‌اند، با نرخ سود سالانه ۲۳ درصد انجام می‌شود. این فرآیند گروگذاری اوراق و بازخرید آن در نظام بانکی با نام «ریپو» شناخته می‌شود. به بیان دیگر، بانک‌ها در ابتدا اوراق خود را با قیمت و نرخ تعیین‌شده توسط بانک مرکزی به این نهاد می‌فروشند و در مقابل، اعتبار دریافت می‌کنند اما متعهد هستند در پایان هفت روز، این اوراق را با نرخ سالانه ۲۳ درصد دوباره از بانک مرکزی بازخرید کنند.

تا کنون، اوراقی به ارزش 251 هزار و 100 میلیارد تومان که نزد بانک مرکزی به گرو گذاشته شده بود، توسط بانک مرکزی بازخرید شده است. از سوی دیگر، ارزش مانده اعتبارات سررسیدنشده این هفته و هفته‌های قبل به 250 هزار میلیارد تومان رسیده است. در چند ماه اخیر، حجم توافق‌های سررسیدنشده با میزان درخواست پذیرفته‌شده از سوی بانک مرکزی همخوانی داشته است. این وضعیت نشان می‌دهد که بازار باز به نقطه سر‌به‌سر رسیده و توافق‌های بازخریدنشده همان‌هایی هستند که در هفته جاری مورد پذیرش قرار گرفته‌اند.

افزایش فعالیت در بازار شبانه

یکی دیگر از ابزارهای بانک مرکزی برای مدیریت نیاز مالی بانک‌ها، بازار قاعده‌مند یا بازار شبانه است. نرخ بهره در این بازار ۲۴ درصد در نظر گرفته شده و بانک‌ها موظف‌اند اوراق خود را به گرو بگذارند و طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت، آن‌ها را با نرخ سود تعیین‌شده بازخرید کنند.

طی هفت روز منتهی به 6 اسفند ماه، به طور میانگین روزانه حدود 55 همت اعتبارگیری در این بازار صورت گرفته است. به گفته برخی تحلیلگران، این سطح قابل توجه از اعتبارگیری در بازار شبانه، تأییدی بر کسری نقدینگی بانک‌هاست، چرا که بازار شبانه نیز یکی از مسیرهای تأمین مالی بانک‌ها در شبکه بانکی به حساب می‌آید.

در روز 30 بهمن، 10 بانک در مجموع 61 هزار و 690 میلیارد تومان اعتبار قاعده‌مند دریافت کردند و در پایان این روز، سررسید 58 هزار و 20 میلیارد تومان از این اعتبارات فرا رسید. طی روزهای یکم تا ششم اسفند نیز این فرایند ادامه داشته اما سطح آن تا 49 همت نیز در برخی روزها کاهش یافته است. در آخرین روز، 53.13 همت اعتبارگیری قاعده‌مند صورت گرفته و 49.7 همت از اعتبارات قبلی سررسید شده است.