بریکس اهرم فشار غرب علیه تهران و مسکو را خنثی می‌کند؟

به گزارش اکوایران، گروه‌ بریکس مدت‌هاست که با شکست مداوم در برآورده کردن پتانسیل خود شناخته می‌شود. تناقضات داخلی در این گروه، نتایج فلج‌کننده‌ای داشته است. منافع متفاوت میان اعضای بریکس، پیشبرد سیاست‌های مشترک در این گروه را دشوار کرده است. برزیل، روسیه و آفریقای جنوبی، صادرکننده کامودیتی به حساب می‌آیند و هند و چین جزء واردکنندگان بزرگ هستند. برزیل، هند و آفریقای جنوبی دارای دموکراسی هستند، در حالیکه روسیه و چین تنها تظاهر می‌کنند که این موضوع برای آن‌ها صادق است. و این‌ها در حالی است که هند و چین - همانطور که همه می‌دانند - در موضوعات مختلفی اختلاف نظر دارند.

گسترش تفاوت‌های بلوک

به نوشته بلومبرگ، در سال 2024 این بلوک سیاسی تصمیم گرفت تفاوت‌های درونی خود را چند برابر کند؛ اتفاقی که با پذیرش پنج عضو جدید به این گروه رقم خورده است؛ اتیوپی، مصر، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، اعضای تازه‌وارد بریکس هستند. البته آرژانتین نیز قرار بود در این جمع حضور پیدا کند، اما رئیس‌جمهور جدید این کشور از نهایی شدن این اتفاق جلوگیری کرد و به شیوه خود گفت «قصد ندارد با کمونیست‌ها ائتلاف کند». بریکس جای آرژانتین را با انتخاب چهار کشور از خاورمیانه و کشور آفریقایی اتیوپی که حدود یک سال از جنگ داخلی ویرانگرش می‌گذرد،‌ جبران کرد.

مهم‌تر از همه، در حالیکه امارات و عربستان سعودی شرکای یکدیگر محسوب می‌شوند و به نظر می‌رسد ریاض از اعطای میلیاردها دلار به قاهره در جهت حفظ روابط خوبش با دولت مصر خوشحال است، عربستان سعودی و ایران در دهه‌های اخیر، رقابت شدیدی برای نفوذ بیشتر در منطقه داشته‌اند. ایران در حالی از حوثی‌ها حمایت می‌کند که یک جنگ طولانی و بی‌نتیجه میان عربستان سعودی و این گروه شکل گرفته بود. و خشم در اتیوپی نسبت به سکوت دولت این کشور در قبال سال‌ها آزار (و ادعای قتل عام) که گروه‌های حقوق بشری می‌گویند مرزبانان سعودی به مهاجران اتیوپیایی تحمیل کرده‌اند، وجود دارد.

تاثیرگذاری غیرمنتظره

مسئله‌ای که درباره گروه بریکس دشوار به نظر می‌رسد این موضوع است: این گروه که همواره در انجام کارهای بزرگ با چالش روبه‌رو بوده، چگونه می‌تواند در انجام یک اقدام اساسی موفق باشد،‌ در حالیکه اعضای گروه یکدیگر را نمی‌پسندند؟

با این حال،‌ با اضافه شدن اعضای جدید، می‌توان چند حوزه را مورد بررسی قرار داد. در واقع، این احتمال وجود دارد که در این حوزه‌های بسیار خاص، بریکس پلاس بتواند به شکل غیرمعمولی موثر باشد.

بانک توسعه جدید شانگهای 

یکی از این حوزه‌ها، تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی است. تنها موسسه‌ای که گروه بریکس توانسته ایجاد کند، «بانک توسعه جدید» واقع در شهر شانگهای چین است. بانک توسعه جدید که به بانک بریکس نیز شهرت دارد، توسط «دیلما روسف» - رئیس‌جمهور پیشین برزیل - مدیریت می‌شود و مأموریت دارد تأمین مالی دسته‌ای از پروژه‌های زیرساخت را بر عهده بگیرد که عموما از سوی سایر موسسات بین‌المللی تأمین مالی نمی‌شوند.

تأمین مالی پروژه‌‌ها

یکی از معدود زمینه‌هایی که اعضای بریکس بر آن توافق دارند این است که اقتصادهای نوظهور نیاز بیشتری به تأمین مالی پروژه‌‌ها دارند. علاوه بر این، آن‌ها می‌خواهند که این تأمین مالی از طریق پولی تأمین شود که با معیارهای داخلی این گروه سازگار باشد، نه آنچه که در جهان غرب به عنوان معیار در نظر گرفته می‌شود.

از دو موسسه مالی که مورد حمایت پکن قرار دارند، «بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا» پول بیشتری در اختیار دارد و بنابراین در زمینه اعطای وام، عملکرد بهتری از بانک توسعه جدید دارد. این موضوع می‌تواند به این دلیل باشد که بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا، چندین شریک غربی را انتخاب کرده که منابع مالی بسیار بیشتری نسبت به اعضای گروه بریکس دارند. همچنین شراکت با بانک‌های توسعه چندجانبه و تحت رهبری غرب توانسته باعث عملکرد بهتر بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا شود. در همین حال، بانک توسعه جدید همیشه موفق به ارائه نرخ‌های رقابتی به وام‌گیرندگان احتمالی نشده است.

مفری برای تحریم‌های غرب

به دنبال حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌های غرب علیه روسیه باعث چالش سایر اعضای بریکس در تعاملات خود با کرملین شده است. از سوی دیگر، بانک توسعه جدید امیدوار است اضافه شدن عربستان سعودی و امارات متحده عربی، باعث تزریق سرمایه فراوان از خزانه‌های این کشورهای نفتی شود.

بانک توسعه جدید می‌تواند به ایران، روسیه، برزیل، عربستان و دیگر اعضای بریکس در موضوعی مشترک میان آن‌ها، کمک‌کننده باشد؛ بیزاری از دلار.

باید صحبت‌های پیرامون دلارزدایی را به فراموشی سپرد زیرا هر کشوری که از روسیه یا ایران نفت می‌خرد، تأیید می‌کند که جهان هنوز فاصله بسیار زیادی با مرحله‌ای دارد که در آن کشورها از تجارت با دلار خودداری کنند. اما یک کاری که بانک توسعه جدید به خوبی انجام می‌دهد، فراهم کردن وام‌های بلندمدت به پول ملی کشورهای در حال توسعه است. تقریبا یک‌چهارم از وام‌های این بانک با ارزهای محلی پرداخت می‎‌شود که مورد ترجیح اعضای بریکس است. با اینکه این اقدام، تهدیدی برای سلطه دلار قلمداد نمی‌شود اما می‌توان آن را به عنوان نخستین گام برای ایجاد منابع جداگانه و کوچک‌تر پول نقد در نظر گرفت که در معرض تحریم‌های آمریکا قرار نمی‌گیرند.

این موضوع برای رئیس کنونی بریکس،‌ یک اولویت بزرگ به حساب می‌آید. روسیه از 1 ژانویه ریاست دوره‌ای بریکس را بر عهده گرفت و باید انتظار داشت که اولویت‌های مسکو به صدر دستورکار گروه گسترش‌یافته بریکس برود. روسیه با عربستان سعودی در قیمت‌های نفت همکاری می‌کند و در حال ساخت یک رآکتور هسته‌ای برای تأمین برق مصر است.

دو برابر شدن تعداد اعضای بریکس این گروه را به تهدیدی منسجم‌تر‌ برای غرب تبدیل نمی‌کند، اما ممکن است اهرم فشار غرب بر کشورهایی مانند روسیه یا ایران کاهش یابد و با ادامه جنگ‌ در غزه و اوکراین، این اتفاق کوچکی محسوب نمی‌شود.