داستان نفوذ چین به اروپا؛ اژدهای زرد از در پشتی وارد شد

به گزارش اکوایران، ساعت 10 صبح به وقت محلی است و یک قطار فوق سریع ایستگاه جدیدی را که در ساخت آن از شیشه و فولاد استفاده شده، در زمان دقیق ترک می‌کند.

به نوشته بلومبرگ، این قطار 36 دقیقه بعد، وارد شهر «نُوی‌ساد» در شمال صربستان می‌شود. این نخستین بخش تکمیل‌شده از یک خط آهن به طول 350 کیلومتر است که تا شهر بوداپست مجارستان امتداد پیدا می‌کند.

این مسیر، شبیه به نوعی از مدرنیته اروپایی است که صربستان سال‌ها آرزویش را داشت. با این حال، این خط آهن که توسط چین ساخته شده،‌ نمایان‌گر مسئله‌ای است که بیشتر رنگ‌وبوی سیاسی دارد و آن مسئله این است: پکن در حال کمک به متحول شدن گوشه‌ای از اروپا است، آن هم در زمانی که اکثر کشورهای این قاره، چین را به عنوان یک رقیب استراتژیک می‌بینند.

خط آهنی که شهر بلگراد را به بوداپست متصل می‌کند، پایتخت‌های دو کشوری را به یکدیگر مرتبط کرده که استقبالشان از چین را بیشتر کرده‌اند. این اتفاق باعث شده پکن یک درِ پشتی به قاره‌ای پیدا کند که نسبت به تعاملات و قراردادهایش با دومین اقتصاد بزرگ جهان، دچار دودستگی شده است. هزینه تکمیل خط آهنی که میان صربستان و مجارستان ساخته شده، 2/9 میلیارد دلار برآورد شده و این هزینه‌ در حال افزایش است.

از کارخانه‌های تولید باتری خودروهای الکتریکی در مجارستان تا استخراج مس در صربستان، سرمایه‌گذاری‌های مستقیم چین در دو کشور یادشده از مرز 15 میلیارد دلار عبور کرده و این روند در آینده ادامه خواهد داشت.

خط آهن جدیدِ قطارهای فوق سریع، در سفر این هفته شی‌ جین‌پینگ - رئیس‌جمهور چین - به اروپا، برجسته خواهد شد؛ سفری که در آن شی پس از بازدید از پاریس، وارد بلگراد و بوداپست می‌شود.

یک قطار فوق سریع در ایستگاه شهر نُوی‌ساد در می 2023

این ارتباط بر پایه پول -‌در قالب وام، سرمایه‌گذاری، تجارت‌- سیاست و حتی بخش سلامت است. الکساندر ووچیچ -‌رئیس‌جمهور صربستان‌- می‌گوید که خواهان است تا کشورش را وارد اتحادیه اروپا کند، با این حال توازن غرب و شرق کشورش با چین و روسیه را حفظ کرده است. پکن و مسکو از موضع بلگراد مبنی بر به رسمیت نشناختن استقلال کوزوو حمایت می‌کنند. یکی از شروطی که صربستان را وارد اتحادیه اروپا می‌کند، پایان یافتن مخالفت این کشور با استقلال کوزوو است.

در مجارستان که اکنون دو دهه از حضورش در اتحادیه اروپا می‌گذرد، ویکتور اوربان به عنوان نخست‌وزیر این کشور، بر سر حاکمیت قانون و بودجه با این بلوک سیاسی سر جنگ دارد و همواره تهدید می‌کند که کمک‌ها به اوکراین را وتو خواهد کرد.

این موضوع که شی و دولت او روابط نزدیک‌تری با دو کشور اروپایی داشته باشند که از پکن به همراه بروکسل و بلژیک،‌ حرف‌شنوی دارند، یک مزیت سیاسی برای چین محسوب می‌شود. ووچیچ و اوربان هر دو در اکتبر سال 2023 که در چین برای یک مجمع بین‌المللی حضور داشتند، با ولادیمیر پوتین -‌رئیس‌جمهور روسیه‌- دیدار کردند.

یکی از کارشناسان به بلومبرگ اعلام کرده: «پیام به سایر کشورهای اروپای شرقی این است که نگاه کنید چه فرصت ارزنده‌ای را از دست داده‌اید. چینی‌ها با سرمایه‌گذاری‌های خود، مزایای همکاری با پکن را در معرض نمایش قرار داده‌اند.»

این جای پای اقتصادی پکن که همچنان گسترش می‌یابد، در حال پر کردن یک مسیر خالی است که توسط اتحادیه اروپا ایجاد شده است، آن هم در شرایطی که این بلوک همچنان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار منطقه به حساب می‌آید. اتحادیه اروپا در صربستان به عنوان یک رویای دوردست در نظر گرفته می‌شود، در حالیکه در مجارستان، ویکتور اوربان تمدن غربی را رد می‌کند.

یکی از محققان مؤسسه امور بین‌الملل مجارستان‌ می‌گوید:‌‌ «بازدید شی به‌طور قطع یک ژست سیاسی است و نشانه‌ای از حق‌شناسی از مجارستان و صربستان محسوب می‌شود. با ادامه سرمایه‌گذاری‌های جدید، به‌خصوص با چشم‌انداز وام‌های ارزان چین، دولت مجارستان می‌تواند ادعا کند که این اتفاق یک موفقیت چشمگیر است.»

مسیر خط آهن از بوداپست به بلگراد

به غیر از بازدید از روسیه، این نخستین سفر شی به اروپا از سال 2019 است. رئیس‌جمهور چین در بیست‌وپنجمین سالگرد بمباران سفارت چین در بلگراد، در این شهر حضور خواهد داشت. محل بمباران سفارت چین در بلگراد به یک مرکز فرهنگی بسیار بزرگ تبدیل شده و پیش از ورود شی، کارگران مشغول تعمیر جاده‌های اطراف آن هستند.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در کنار شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در مارس 2019

یکی از افراد آشنا با روند آماده‌سازی سفر شی به اروپا که نخواسته نامش فاش شود، به بلومبرگ اعلام کرده:‌ «سفر رئیس‌جمهور چین پیچیدگی‌هایی را برای فرانسه ایجاد کرده است، چراکه پاریس ترجیح می‌داد شی فقط از این کشور بازدید کند زیرا بلگراد و بوداپست منافع متفاوتی دارند.»

مطمئنا این دستور کار در مجارستان که شرکت‌های چینی در این کشور بیش از 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌کنند، به وضوح مشهود است.

شرکت قطعات خودروی چین به نام «کانتمپ» در حال ساخت یک کارخانه عظیم باتری خودرو در نزدیکی شهر «دبرتسن» مجارستان است تا نیاز خودروسازان آلمانی را تأمین کند. شرکت «بی‌وای‌دی» چین که سازنده خودروهای الکتریکی است، یکی از شهرهای جنوبی مجارستان در نزدیکی مرز صربستان را برای افتتاح نخستین کارخانه خود در اروپا انتخاب کرده است.

نخست‌وزیر مجارستان به‌طور مداوم بیانیه‌های انتقادی اتحادیه اروپا نسبت به پکن را وتو کرده است. برای اوربان، ارتباط با چین به عنوان بخشی از برنامه او به نام «فرصت به سوی شرق» است. عضویت مجارستان در اتحادیه اروپا حق وتو را به این کشور اعطا کرده که می‌تواند برخی از مهم‌ترین تصمیمات این بلوک سیاسی را با مشکل مواجه کند. مجارستان همچنین این فرصت را به سرمایه‌گذاران چینی می‌دهد که به بزرگ‌ترین بلوک تجاری جهان دسترسی داشته باشند.

محل ساخت یک کارخانه عظیم باتری خودرو در نزدیکی شهر «دبرتسن» مجارستان توسط شرکت چینی کانتمپ، آگوست 2023

نخست‌وزیر مجارستان در مجمع کمربند و جاده که در اکتبر 2023 در پایتخت چین برگزار شد و به عنوان تنها رهبر از اتحادیه اروپا در این اجلاس حضور داشت، اعلام کرد: «بسیاری در این روزها از جدایی اقتصادی و ریسک‌زدایی صحبت می‌کنند که به معنای منزوی کردن اقتصاد اروپا از چین است. آن‌هایی که مانند مجارستان از اتصال کشورها حمایت می‌کنند، با این سیاست مخالف هستند.»

مجارستان خواهان آن است که در زمینه‌های لجستیک، توسعه زیرساخت و گسترش ایستگاه‌های شارژ خودروهای الکتریکی، پروژ‌ه‌های ابتکار کمربند و جاده چین را افزایش دهد.

یکی از کارشناسان به بلومبرگ اعلام کرده: «این خطر وجود دارد که چین نفوذ بسیار بیشتری بر دولت مجارستان - که هم‌اکنون نیز تابع پکن است - به دست آورد.»

ارتباط مجارستان با چین، فراتر از پول رفته است. این کشور اروپایی محل حضور بزرگ‌ترین اقلیت چینی‌ها در منطقه است و تعداد آن‌ها به حدود 20 هزار نفر می‌رسد. خیابان «جِگِنی» در منطقه 10 بوداپست، مملو از مغازه‌ها،‌ فروشگاه‌ها و رستوران‌های متعلق به چینی‌ها است.

نخستین و بزرگ‌ترین موج از اتباع چینی پس از واقعه میدان تیان‌آن‌من این کشور وارد مجارستان شدند، در حالیکه این کشور اروپایی در حال تغییر از کمونیسم به دموکراسی بود. ده‌ها هزار چینی دیگر نیز از طریق برنامه ویزای طلایی مجارستان وارد این کشور شده‌اند.

همچنین چند اقدام بحث‌برانگیز نیز انجام شده است. سه سال پیش، هزاران مجارستانی در اعتراض به استفاده از پول مالیات‌دهندگان برای تأمین مالی پردیس خصوصی دانشگاه فودان چین در بوداپست، اعتراض کردند. مجارستان همچنین به افسران پلیس چین اجازه گشت‌زنی در خیابان‌های این کشور را داده است تا ظاهرا به همتایان مجارستانی در ارتباط با جامعه کمک کنند.

در صربستان نیز ارتباط با چین، فراتر از پول رفته است. چین در زمان همه‌گیری کووید-19 که واکسن‌های سینافورم خود را به صربستان ارسال کرد، توانست در میان شهروندان این کشور یک رضایت عمومی به دست آورد؛ اتفاقی که در مجارستان نیز تکرار شد. پکن به سرمایه‌گذاری 5/5 میلیارد دلاری در صربستان پرداخته که عمده آن در زمینه استخراج مس و یک کارخانه فرآوری فولاد بوده و تأثیرات این سرمایه‌گذاری کاملا مشهود است.

تزریق واکسن کووید-19 سینوفارم چین در بلگراد، فوریه 2021

یکی از این موارد، قطب معدن صربستان به نام «بُر» است. این منطقه، زمانی یک نقطه بایر در کشوری بود که تحت تحریم‌های بین‌المللی که پس از جنگ‌های بالکان در دهه 1990 رخ داده بود، قرار داشت. حتی پس از پایان انزوا در سال 2000 نیز شرکت دولتی معدن بُر همچنان با چالش همراه بود چراکه با بدهی بالا دست‌وپنجه نرم می‌کرد و نمی‌توانست تأسیسات خود را که باعث ایجاد باران‌های اسیدی می‌شدند،‌ تعمیر کند.

اما سرنوشت این شرکت در سال 2018 تغییر کرد، یعنی زمانی که شرکت معدن چینی موسوم به «زیجین»، عمده سهام شرکت معدن بُر را خریداری کرد و متعهد شد دست‌کم 1/5 میلیارد دلار سرمایه‌ به این شرکت تزریق کند. با گذشت شش سال بعد، چهره این شرکت مجارستان به کلی تغییر کرده و اکنون بیش از 6 هزار نفر در آن مشغول به کار هستند و متوسط پرداختی خالص آن‌ها به هزار و 300 دلار در هر ماه می‌رسد که بیش از 50 درصد بالاتر از متوسط ملی در مجارستان است.

از زمانی که شرکت چینی یادشده، شرکت معدن بُر مجارستان را خریداری کرد، قیمت املاک و مستغلات در آن منطقه حدودا سه برابر بیشتر شده است و برای نخستین‌بار در یک دهه اخیر، میزان گرد‌ و غبار و آلودگی اکسید گوگرد در آن به حدی کاهش یافته که حتی به پایین‌تر از محدوده قانونی این آلودگی‌ها رسیده است. رئیس شرکت زیجین چین در اواخر آوریل اعلام کرد که قصد دارد این تأسیسات مجارستان را تا سال 2030 به بزرگ‌ترین تولیدکننده مس در اروپا تبدیل کند.

ورود کارگران به مجتمع معدنی زیجین صربستان در آگوست

با در نظر گرفتن دور شدن احتمال عضویت صربستان در اتحادیه اروپا، چرخش بلگراد به سوی چین نشان‌دهنده نیاز آن به سرمایه‌گذاری است. پس از آلمان، چین بزرگ‌ترین شریک تجاری صربستان است و ارزش صادرات و واردات دو کشور طی 2023 در مجموع به 6/2 میلیارد دلار رسید.

با این حال، رئیس‌جمهور صربستان در سال گذشته میلادی اعلام کرد: «توافقات تجاری دوطرفه در زمانی که بلگراد به اتحادیه اروپا بپیوندد، پایان خواهد یافت اما تا آن زمان، ما به دنبال گزینه‌های دیگری هستیم و باید زندگی کنیم.»

راه‌آهن شمال بلگراد نشان می‌دهد این کشور چگونه این کار را انجام می‌دهد: در مسیر شهر نُوی‌ساد، قطار سریع‌السیر از روی پلی عبور می‌کند که با بودجه اتحادیه اروپا بازسازی شده و جایگزین پلی شده است که توسط ناتو در سال 1999 ویران شد.

«بویان استانیچ» - دستیار مدیر تحلیل استراتژیک و داده‌های اتاق بازرگانی صربستان - گفته: «شما می‌توانید با چین همکاری کنید و همچنان استقلال و ارزش‌های اروپایی خود را حفظ کنید.»