به گزارش اکوایران، جمهوری اسلامی ایران دعوت برای شرکت در اجلاس غزه در شرمالشیخ مصر را رد کرده است. این رویداد که به ریاست مشترک رئوسای جمهور ایالات متحده و مصر برگزار میشود، بیش از دوازده رهبر جهان را گرد هم میآورد. مفسران سیاسی در ایران، از جمله برخی از چهرههای محافظهکار، خواستهاند تا از دولت «فرصتی تاریخی» برای گشودن یک مسیر سیاسی و کاهش بالقوه تنشها با واشنگتن استفاده کند.
تلاش برای آغاز دیپلماسی
منابع آگاه در تهران که نخواستند نامشان فاش شود، به امواج مدیا گفتند که ایده دعوت از مقامات ایرانی برای شرکت در این گردهمایی، چند روز پیش با هدف آغاز دیپلماسی ایران و آمریکا مطرح شده است. ایران تاکید دارد که در حالی که تحت تهدید حملات بیشتر آمریکا قرار دارد، مستقیماً با دولت ترامپ مذاکره نخواهد کرد. با این حال، به نظر میرسد مانع اساسی، فقدان یک پیشنهاد از سوی ایالات متحده است که از سوی تهران عملی تلقی شود.
یک منبع سیاسی عالیرتبه ایرانی به امواج مدیا گفته: «ایران همیشه آماده بررسی هرگونه پیشنهاد منصفانه، متعادل و سودمند متقابل برای ایجاد مسیری رو به جلو در مناقشه بر سر برنامه هستهای صلحآمیز ایران بوده است. اگر چنین ابتکاری ارائه شود، وزیر امور خارجه تعامل خواهد کرد». این منبع از ارائه جزئیات بیشتر در مورد اینکه آیا چنین تعاملی میتواند در ارتباط با اجلاس غزه -در صورت ارائه ابتکار عمل جدید توسط دولت ایالات متحده یا تغییر موضع خود در مورد پیشنهادهای مطرح شده توسط ایران- صورت گیرد، خودداری کرد. یک منبع ارشد دیگر ایرانی به امواج مدیا گفت که «یک کشور بیطرف که هم ایران و هم ایالات متحده با آن رابطه دارند، میتواند محل بالقوهای برای برگزاری جلسه باشد».
نکته قابل توجه این است که مصر به طور غیرمنتظرهای به عنوان یک طرف مذاکره مؤثر ظاهر شده، زیرا ماه گذشته به میانجیگری برای ایجاد یک روند جدید بین ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی کمک کرد. با این حال، پس از فشار اروپا برای اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی از طریق مکانیسم «اسنپ بک»، به نظر میرسد توافقی که توسط مصر تسهیل شده، در هالهای از ابهام قرار دارد.
رد دعوت شرم الشیخ
مصر در ۱۱ اکتبر اعلام کرد که انتظار میرود بیش از ۲۰ رهبر جهانی و منطقهای در شرمالشیخ برای اجلاس صلح به ریاست مشترک عبدالفتاح السیسی و ترامپ حضور یابند.
به گفته رسانههای عربی و آمریکایی، تشکیلات خودگردان فلسطین، حماس و اسرائیل در این اجلاس شرکت نخواهند کرد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در ۱۲ اکتبر اعلام کرد که ایران دعوت از رئیس جمهور مسعود پزشکیان و سپس خود او برای شرکت در این اجلاس را رد کرده است. عراقچی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که اگرچه ایران از مصر به خاطر این دعوت «سپاسگزار» است، اما نه او و نه پزشکیان «نمیتوانند با کسانی که به مردم ایران حمله کردهاند و همچنان ما را تهدید و تحریم میکنند» تعامل کنند. این دیپلمات ارشد ایرانی افزود: «با این اوصاف، ایران از هر ابتکاری که به نسلکشی اسرائیل در غزه پایان دهد و اخراج نیروهای اشغالگر را تضمین کند، استقبال میکند».
سارا معصومی، خبرنگار امور بینالملل خبرگزاری دولتی ایرنا، دو دلیل برای عدم حضور تهران در این گردهمایی ارائه کرد. معصومی به اعمال تحریمهای جدید دولت ترامپ علیه ایران و همچنین محدودیتهایی بر تردد هیئت ایرانی که ماه گذشته برای مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده بود، اشاره کرد.
جدال بر سر حضور
بحث در ایران در مورد شرکت یا عدم شرکت در این اجلاس داغ شده است. امیرعلی ابوالفتح، مفسر سیاسی، استدلال کرد که ایران به اجلاس دعوت نشده، بلکه «جشنی برای اعلام پیروزی مذاکراتی است که قبلاً بدون ایران انجام شده است». با این حال، او افزود که «مخالف پذیرش» این دعوت نیست.
محمد آقازاده، روزنامهنگار میانهرو، گمانهزنی کرد که ایالات متحده از ایران خواسته که «با علم به اینکه ایران شرکت نخواهد کرد»، در این اجلاس حضور یابد. او چنین اقدامی را «تبلیغات هوشمندانه» توصیف کرد: دراز کردن شاخه زیتون به ایران و متهم کردن ایران به رد آن». آقازاده همچنین از دستگاه دیپلماسی ایران انتقاد کرد و گفت که «نمیداند در چنین موقعیتهایی چه باید بکند».
برخی - عمدتاً میانهروها و چهرههای طرفدار اصلاحات - اصرار داشتند که شرکت در این اجلاس بدیهی است. مصطفی فقیهی، روزنامهنگار اصلاحطلب، مدعی شد که «مثل روز روشن است که ایران باید» این دعوت را بپذیرد، اما «به راحتی میتوان حدس زد که چرا» این کار را نخواهد کرد. فقیهی در توضیح بیشتر گفت که پذیرش این دعوت مستلزم رعایت چندین معیار است، از جمله «رضایت تندروهای بانفوذ» و افرادی که «از وضع موجود سود میبرند». امیرحسین مصلی، خبرنگار طرفدار اصلاحات، هم گفت که عدم شرکت در این اجلاس «بدون شک خیانت به منافع ملی ایران» است، به ویژه در فضای سیاسی فعلی علیه ایران.
صادق زیباکلام، مفسر اصلاحطلب، از پزشکیان خواست تا از این فرصت «برای رفاه نسلهای آینده و آینده ایران» استفاده کند. او از رئیسجمهور ایران خواست که این «گام تاریخی» را بردارد و استدلال کرد که سیاست خارجی ایران باید از ایدئولوژی دست بردارد و در عوض منافع ملی را در اولویت قرار دهد.
در یک مقاله مشترک هم، محمد مهاجری، مفسر محافظهکار و محمد قوچانی، روزنامهنگار اصلاحطلب، از پزشکیان خواستند که «این فرصت تاریخی را از دست ندهد». آنها استدلال کردند که ایران میتواند از حضور در این اجلاس به عنوان یک فرصت استراتژیک برای محکوم کردن قانونی اسرائیل بدون تضعیف «مقاومت فلسطین»، که آنها آن را یک جنبش استقلالطلبانه واقعی توصیف کردند، استفاده کند. این نویسندگان اظهار داشتند که این رویکرد میتواند به از بین بردن اتهام کلیدی اسرائیل علیه ایران - مبنی بر اینکه برنامه هستهای ایران موجودیت اسرائیل را تهدید میکند، - کمک کند. این مقاله خواستار تبدیل چنین تلاش حقوقی و دیپلماتیک به یک کارزار علیه اسرائیل و تلاش برای ایجاد یک کشور فلسطینی سکولار و چند مذهبی در فلسطین تاریخی بدون به رسمیت شناختن اسرائیل شد.
احتیاط پس از جنگ
پس از سکوت اولیه در مورد طرح صلح ترامپ برای غزه، ایران در ۶ اکتبر با احتیاط از پایان جنگ استقبال کرد - که باعث تعجب بسیاری از ناظران شد.
وزارت امور خارجه ایران در بیانیهای بر حمایت مداوم ایران از «هرگونه ابتکاری برای توقف پاکسازی قومی، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت در غزه» تأکید کرد، در حالی که از حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین حمایت میکند. این وزارتخانه تأکید کرد که هرگونه تصمیمگیری در این مورد باید به عهده مردم فلسطین و نیروهای «مقاومت» باشد. این بیانیه از اقداماتی برای توقف «نسلکشی فلسطینیان، تضمین خروج ارتش اشغالگر صهیونیستی از غزه، اجازه ورود کمکهای بشردوستانه و ترویج بازسازی غزه» استقبال کرد.
این موضع توسط ترامپ نیز تأیید شد و او به دریافت سیگنال مثبت «بسیار بسیار قوی» از ایران مبنی بر تمایل به حل و فصل مناقشه اشاره کرد.
بعید است ایران در اجلاس غزه شرکت کند، زیرا شرکت در این اجلاس میتواند به عنوان مشروعیت بخشیدن به روند صلحی تلقی شود که توسط ایالات متحده -که به اسرائیل در بمباران سایتهای هستهای ایران در ماه ژوئن کمک کرد- طراحی و رهبری شده است.
به نظر میرسد ایران این گردهمایی را بخشی از تلاش به رهبری آمریکا برای حذف حماس از آینده غزه میداند. بنابراین، شرکت در این اجلاس میتواند نشاندهندهی تمایل ایران به خلع سلاح و انحلال حماس باشد. ایران نیروهای «مقاومت» را کلید نفوذ منطقهای خود میداند. پیوستن به توافقی که ممکن است محدودیتها یا شرایطی را که نامطلوب تلقی میشوند، اعمال کند، میتواند موقعیت استراتژیک و آزادی عملیاتی جمهوری اسلامی را تضعیف کند.
