شبح ترامپ و پشت پرده یک هشدار؛ چرا 2025 سال سرنوشت‌ساز برای ایران هسته‌ای است؟

به گزارش اکوایران، در شرایطی که هم‌زمان با پیشرفت قابل توجه در برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران، احتمال تنش تهران با قدرت‌های غربی در شورای امنیت در سال میلادی جدید افزایش یافته و چشم‌انداز بازگشت سیاست «فشار حداکثری» در دولت آتی ایالات متحده کاملا محتمل بعه نظر می‌آید، هفته گذشته، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران طی سفرش به پکن اظهار داشت که سال 2025 سالی سرنوشت‌ساز برای پرونده هسته‌ای کشور خواهد بود. 

سال سرنوشت‌ساز

به نوشته شرق‌الاوسط، تلاش‌ برای خروج از بن‌بست هسته‌ای ایران در سال جدید و راه‌های مقابله با کمپین فشار ترامپ، روی میز رایزنی‌های عراقچی با وانگ یی همتای چینی خود در پکن در روز شنبه بود. عراقچی پس از رایزنی‌ها در پکن، طی اظهاراتی که از صدا و سیما پخش شد، بدون توضیح بیش‌تری گفت: «سال 2025 سال مهمی برای موضوع هسته‌ای ایران خواهد بود».

وزیر خارجه چین پس از نشست روز شنبه اعلام کرد پکن قویاً از ایران برای حفظ حقوق و منافع مشروع خود حمایت می‌کند. وانگ یی گفت: «چین با استفاده مکرر از تحریم ها و فشارها مخالف است و قویاً از ایران در حفظ حقوق و منافع مشروع خود حمایت می‌کند». چین در حال حاضر بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و یکی از پنج عضو دائمی شورای امنیت است که بخشی از توافق هسته‌ای سال 2015 است. 

پیش‌بینی می شود با نزدیک شدن به سررسید ضرب‌الاجل قطعنامه 2231 در اکتبر آتی، فشارهای غرب بر تهران به ویژه زیر چتر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، افزایش یابد. از سوی دیگر، ایران دونالد ترامپ را در برابر خود خواهد داشت که ماه آینده کار خود را به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده آغاز خواهد کرد. در عین حال نگاه‌ها به تنش‌ بین اسرائیل و ایران جلب خواهد شد که چند فصل پرنوسان را پشت سر گذاشته است.

هم‌آوردی در سازمان ملل

در اوایل ماه دسامبر، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تائید کرد که ایران غنی‌سازی اورانیوم را تا 60 درصد خلوص، «به‌ شکل قابل‌توجهی» تسریع بخشیده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز در گزارش شش ماهه خود به شورای امنیت در خصوص اجرای قطعنامه 2231 سازمان ملل تاکید کرد که «با توجه به وخامت اوضاع در سراسر خاورمیانه، نیاز فوری به راه‌حل صلح‌آمیز برای موضوع هسته‌ای ایران وجود دارد». 

کشورهای غربی تاکید دارند که هیچ توجیهی برای غنی‌سازی اورانیوم تا این سطح بالای خلوص در چارچوب هیچ برنامه غیرنظامی معتبری وجود ندارد و هیچ کشوری بدون تولید بمب هسته‌ای به این سطح از غنی‌سازی نرسیده است. این در حالی است که ایران تلاش برای داشتن سلاح هسته ای را رد می کند.

ماه گذشته، شورای حکام بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای را تصویب کرد که در آن ایران را به دلیل عدم همکاری با بازرسان بین‌المللی، و به طور به‌ویژه عدم توضیحات کافی در مورد منشا اورانیوم غنی شده در سایت‌های اعلام‌نشده، توبیخ کرد. این قطعنامه از ایران می‌خواهد تا همکاری با آژانس را بهبود بخشیده و از مدیر کل آژانس می‌خواهد که تا مارس آینده، یک گزارش «جامع» منتشر کند. ایران در واکنش به این قطعنامه از سانتریفیوژهای جدیدی رونمایی کرد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ماه گذشته اعلام کرد که ایران دارای 182.3 کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا 60 درصد است که نسبت به آخرین ‌گزارش در ماه اوت 17.6 کیلوگرم افزایش یافته است. بر اساس همین گزارش، ذخایر اورانیوم 20 درصدی ایران حدود 840 کیلوگرم است. طبق استانداردهای آژانس بین المللی، حدود 42 کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا 60 درصد از نظر تئوری برای تولید یک سلاح هسته‌ای در صورت غنی سازی 90 درصد کافی است.

اسنپ بک

در 6 دسامبر، بریتانیا، فرانسه و آلمان به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دادند که در صورت لزوم آماده هستند تا ساز و کار موسوم به «اسنپ بک» یا «مکانیسم ماشه» را فعال کنند و همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را مجدداً اعمال کنند تا به زعم خود از تولید سلاح هسته‌ای از سوی تهران جلوگیری کنند.

مقرر است اسنپ بک، در 18 اکتبر، هم‌زمام با انقضای قطعنامه 2231 که توافق هسته‌ای را رسمیت بخشید، منقضی شود. تهران بیم آن دارد که سه قدرت اروپایی واقعا دست به چنین اقدامی بزنند.

این سه کشور اعلام کرده‌اند: «ایران باید سرعت برنامه هسته‌ای خود را کاهش دهد تا فضای سیاسی مطلوبی برای دستیابی به پیشرفت ملموس و دستیابی به راه‌حل مذاکره ایجاد کند... ما بر تعهد خود به بهره‌برداری از تمامی ابزارهای دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای، از جمله استفاده از مکانیسم اسنپ یک در صورت لزوم، تاکید می‌کنیم».

در مقابل، ایران از قدرت‌های اروپایی خواست تا «اعتماد لازم برای خروج از بن‌بست فعلی را ایجاد کنند» و «سیاست شکست‌خورده و ناکارآمد فشار و تقابل خود را کنار بگذارند». روسیه هم مخالفت خود را با تهدید اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم اسنپ بک و بازگشت فوری تحریم‌های سازمان ملل اعلام کرد و گفت که قدرت‌های غربی حق استفاده از اسنپ‌بک را ندارند و صحبت در مورد استفاده از آن رفتار غیرمسئولانه از سوی آنها است.

شبح ترامپ

انتخاب مجدد ترامپ بر سر بن‌بست هسته‌ای ایران سایه افکنده و توقف پیشرفت برنامه تهران چالشی را برای دولت جمهوری‌خواه ایجاد می‌کند.

بازگشت ترامپ به کاخ سفید سئوالاتی را در مورد نحوه برخورد او با تهران به وجود آورده است، به ویژه این‌که در ترکیب دولت او تعدادی از مقاماتی که مواضع سختگیرانه‌ای در قبال تهران اتخاذ می کنند،  حضور دارند.

ترامپ در سال 2018 از توافق هسته‌ای خارج شد، توافقی که توسط باراک اوباما در سال 2015 منعقد شد و این عمل ترامپ عملا منجر به فروپاشی آن شد. مشخص نیست که آیا او از مذاکرات با ایران حمایت خواهد کرد یا خیر. او در عوض متعهد شده که رویکرد تقابل‌آمیزتری اتخاذ کند و با اسرائیل، دشمن سرسخت ایران، که با این توافق مخالفت کرده بود، متحد نزدیک‌تر شود. 

هم دولت آینده ترامپ و هم تهران پیام‌های متفاوتی درباره این‌که آیا پس از روی کار آمدن ترامپ در 20 ژانویه به دنبال رویارویی یا نوعی تفاهم دیپلماتیک خواهند بود ارسال کرده‌اند. ترامپ وعده داده که از تولید سلاح هسته‌ای توسط ایران جلوگیری کند. یک مقام دولت بعدی ترامپ می‌گوید که آن‌ها استراتژی «فشار حداکثری» را احیا خواهند کرد و گام‌هایی برای توقف پیشروی هسته‌ای برمی‌دارند.

تنش تهران و تل‌آویو

منابع اسرائیلی در اوایل ماه دسامبر فاش کردند که ترامپ به جای حمله نظامی به دنبال دستیابی به توافق با تهران است. به گفته این منابع، هدف رئیس‌جمهور منتخب آمریکا این است که پیامی روشن به ایرانی‌ها بدهد مبنی بر این‌که گزینه‌های نظامی و دیپلماتیک برای مقابله با تهدید هسته‌ای ایران روی نیز است.

جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، پس از آنکه تهران سطح غنی‌سازی اورانیوم را به 20 درصد و سپس 60 درصد در طول چهار ماه دوره ریاست جمهوری خود افزایش داد و تیم او در مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای به نتیجه خاصی نرسید، تلاش کرده تا بر مسیر ترامپ تاثیر بگذارد. هفته گذشته، دولت بایدن از طریق جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، نگرانی خود رادر مورد برنامه هسته‌ای ایران ابراز کرد و تاکید کرد که او این ارزیابی را به دولت ترامپ اطلاع خواهد داد. 

نگرانی غرب از احتمال تغییر مسیر برنامه هسته ای ایران با تشدید تنش‌ها بین ایران و اسرائیل که در ماه‌های اخیر حملات مستقیمی را علیه یکدیگر انجام داده اند، افزایش یافته است. مقامات ایرانی تهدید کردند که اگر تأسیسات هسته‌ای در معرض حملات اسرائیل قرار گیرد، «دکترین هسته ای» کشور را تغییر خواهند داد.

به ادعای رویترز، نگرانی اصلی در میان مقامات ایران این است که ترامپ به بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل اجازه حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران را بدهد و در عین حال تحریم‌های آمریکا بر صنعت حیاتی نفت ایران را تشدید کند.