آیا روش قیمت‌گذاری بنزین باید تغییر کند؟

دولت ایران در حال حاضر بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌کند که سهم قابل‌توجهی از آن برای حامل‌های انرژی همچون گازوئیل و بنزین است. در کنار پرداخت این یارانه، قاچاق گسترده سوخت، آلودگی هوا، ترافیک، سوانح جاده‌ای و... ازجمله پیامدهای آن هستند. با این وجود آیا قیمت سوخت باید افزایش پیدا کند؟ اگر قرار به افزایش قیمت باشد، قیمت سوخت چه مقدار باید افزایش یابد؟ اصلاً آیا در بقیه کشورها هم قیمت بنزین مانند ایران است؟

آیا مقایسه قیمت بنزین در ایران با سایر کشورها، کار درستی است؟ وقتی این سؤالات مطرح می‌شود محمد جعفری، پژوهشگر و مدرس دانشگاه  پاسخ متفاوتی می‌دهد.  به نظر او نمی‌توان تناسب درآمد با هزینه را از بین ببریم و بعد بیاییم بر اساس درآمد نداشته مردم، برای آن‌ها هزینه بتراشیم و بگوییم که این هزینه باید از مردم گرفته شود. قدرت خرید موضوعی است که دولت‌ها موظف هستند آن را کنترل کنند و به همین دلیل است که قیمت سوخت در ایران قابل‌مقایسه با دیگر کشورها نیست.

جعفری توضیح می‌دهد که باید قیمت‌هایی را بر اساس درآمد سرانه هر مردم هر کشور در نظر بگیریم و بعد از آن باید تصمیم بگیریم که قیمت سوخت در ایران گران است یا ارزان. او همچنین می‌گوید که در ایران قدرت خرید سرانه برای هر لیتر بنزین با درآمد متوسط یک سال ۸۸۹۴ لیتر است اما در آمریکا این رقم ۸ برابر است.

به اعتقاد بهرنگ کمالی  در ایران بازار رقابتی بنزین وجود ندارد و بازار انحصاری است و ترافیک و سوانح رانندگی و مسائلی از این دست به علت پایین بودن قیمت بنزین در کشورمان رخ می دهند و باید روش قیمت‌گذاری بنزین تغییر پیدا کند. در مقابل اما جعفری این موضوع را مطرح می‌کند که بنزین را کالایی رفاهی برای مردم در نظر گرفته‌اند و حمل‌ونقل عمومی را هم حتی ارتباط داده‌اند به بنزین. او حتی گریزی هم به خودروهای مورد استفاده عموم مردم در کشور می‌زند و می‌گوید که مردم به خاطر اجبار باید خودروهای خاصی را که دو تا سه برابر میانگین جهانی سوخت مصرف می‌کنند را در اختیار داشته باشند و نتیجه می‌گیرد که مصرف مردم دست خودشان نیست و توسط عملکردهای بازار تعیین نشده است. جعفری معتقد است که در مصرف سوخت کشور بهینه‌سازی صورت گرفته چراکه دولت در نوع مصرف دخالت کرده است و حتی حمل‌ونقل عمومی را هم به گونه‌ای ایجاد نکرده که مردم به سمت آن بروند و سوخت مصرف نکنند و مقصر مجموع این شرایط را دولت می‌داند که به اعتقاد او مداخله‌گر بازار سوخت شده است.

راه‌حل قیمتی بنزین؛ اقدامی مثبت یا منفی؟

«منابع خدادادی به شکلی بد و ناکارا تقسیم شده است. اینکه بگوییم مردم در این مقطع عمومی رفاهی داشته باشند کار عجیبی است.» این بخشی از صحبت‌های بهرنگ کمالی است.  او علت حوادث رانندگی را قیمت بنزین معرفی می‌کند و می‌گوید که اگر قیمت بنزین بالا باشد در نتیجه نرخ حوادث رانندگی، ترافیک، آلودگی هوا و دیگر معضلات در این حوزه پایین می‌آید. کمالی همچنین می‌گوید دلیل اینکه خودروی پراید در جامعه ایران طرفدار دارد، پایین بودن قیمت بنزین است.اما در مقابل جعفری راه‌حل قیمتی بنزین را آسان‌ترین و بدترین راه معرفی می‌کند و می‌گوید که راهکار رسیدن به شهری بدون ترافیک و آلودگی هوا و ... افزایش قیمت بنزین نیست بلکه باید بهینه‌سازی مصرف انرژی را با ساختار جامعه تطبیق دهیم.  به نظر جعفری افزایش قیمت بنزین به قشر ضعیف جامعه ضربه می‌زند چراکه این قشر بیشتر مصرف‌کننده خودروهایی با مصرف سوخت بالا است. در نهایت به اعتقاد  او دولت ایران خودش را موظف کرده تا توزیع درآمد داشته باشد، چراکه ساختار اقتصاد کشورمان رانتی بوده است.