«قبلاً تلفن شما را میدزدیدند ــحالا برای آن دستتان را میبرند»، این را نور فریده، یک جوان شیلیایی در سانتیاگو، پایتخت شیلی، میگوید. جرم و خشونت مهمترین نگرانی هموطنان اوست، بهطوری که 63 درصد آنها میگویند نگران این مسئله هستند. این رقم به معنی کسب رتبۀ دوم «نگرانی از جرم و جنایت» در میان ۳۰ کشوری است که توسط موسسهٔ نظرسنجی ایپسوس بررسی شدهاند و حتی از مناطقی با نرخ بالای قتل مانند مکزیک، آفریقای جنوبی و کلمبیا بالاتر است. بسیاری، مهاجران اخیر را مسئول جرائم خشونتبار و بیکاری میدانند. یک شوخی رایج میگوید: «لانسای (جیببُرهای) شیلیایی شغلشان را به باندهای ونزوئلایی باختهاند.»
شیلیاییها در ۱۶ نوامبر در اولین دور انتخابات ریاستجمهوری شرکت میکنند. آنها همچنین نمایندگان جدیدی برای تمام کرسیهای مجلس نمایندگان و نیمی از مجلس سنا انتخاب خواهند کرد. امنیت و مهاجرت، محور اصلی کارزار انتخاباتی بوده است. نامزدهای راستگرا تلاش میکنند سختگیر و قاطع به نظر برسند. قانون اساسی اجازهٔ یک دورهٔ متوالی دیگر را به گابریل بوریچ، رئیسجمهور جوان چپگرا، نمیدهد. جناح چپ، که در ژوئن انتخابات مقدماتی داشت، اکنون با ژانت خارا از حزب کمونیست نمایندگی میشود. بهعنوان تنها نامزد چپگرا، به نظر میرسد خانم خارا دور اول را ببرد. با این حال، او احتمالاً 50 درصد آرای لازم برای پیروزی قطعی را کسب نمیکند و در دور دوم، ۱۴ دسامبر، احتمالاً رقابت دشواری با محبوبترین راستگرا داشته باشد.
این وضعیت تغییر چشمگیری نسبت به سال ۲۰۲۱ است، زمانی که بوریچ پس از اعتراضات گسترده علیه نابرابری و نهادهای حاکم، با وعدهٔ اصلاحات رادیکال پیروز شد. اما روند تغییرات قانون اساسی ناکام ماند، اکنون، اعتراضات با هرجومرج به یاد آورده میشوند و از آن زمان تا کنون، رشد سالانۀ اقتصاد کمتر از 2 درصد بوده است. خانم خارا، برای گسترش محبوبیت خود، هم دورهٔ وزارتش در دولت نامحبوب بوریچ و هم ارتباطش با حزب کمونیست را کمرنگ جلوه داده است. برنامهٔ او که بر افزایش تولید لیتیوم و بالا بردن حداقل دستمزد متمرکز است، کاملاً کمونیستی نیست. او امیدوار است دور اول را به راحتی ببرد و از این موج بهرهبرداری کند.
رقیب محتمل او در دور دوم، خوزه آنتونیو کاست، نمایندهٔ سابق کنگره و محافظهکار افراطی است که در دور دوم سال ۲۰۲۱ به بوریچ باخت. کاست که 9 فرزند دارد، سالها با سقط جنین حتی در موارد تجاوز مخالف بوده و با ازدواج همجنسگرایان مخالف است. با این حال، در این کارزار، اعتقادات اجتماعی خود را کمرنگ کرده و بر امنیت و مهاجرت تمرکز کرده است و آنها را مقصر جرم و جنایت در شیلی میداند. از جمعیت ۲۰ میلیونی شیلی، تقریباً ۲ میلیون نفر خارج از کشور متولد شدهاند. شاید ۳۴۰ هزار نفر از این مهاجران بدون مدرک باشند؛ تقریباً همهٔ آنها پس از سال ۲۰۱۸ آمدهاند، بسیاریشان از فاجعهٔ اقتصادی ونزوئلا گریختهاند.
کاست وعدهٔ «دولت اضطراری» داده است. او میگوید مرز را با کانال، دیوار و پهپاد بر روی مهاجرت غیرقانونی خواهد بست. مهاجران بدون مدرک بازداشت، در مراکز ویژه نگهداری و اخراج خواهند شد. دیوید، یک مهاجر بولیویایی که اکنون مدارک دارد و میتواند در شیلی رأی دهد، میگوید: «کاست مهاجران را دوست ندارد، اما من به او رأی میدهم.» او نگران کمونیستی شدن کشور است.
کاست بر «جنگ علیه جرائم سازمانیافته» تأکید میکند و وعدهٔ ساخت زندانهای امنیتی جدید میدهد. سال گذشته او از زندان عظیم جدید نایب بوکله، رئیسجمهور اقتدارگرای السالوادور، بازدید کرد. آرتورو اسکویلا، رئیس حزب جمهوریخواه کاست، که خود نیز از السالوادور بازدید کرده، توضیح داد: «آنچه برای ما اهمیت دارد، یادگیری و فهمیدن این است که آنها چگونه این مدل امنیتی را پیاده کردند.» با توجه به اینکه بیش از 70 درصد شیلیاییها نظر مثبتی دربارهٔ بوکله دارند، این اقدامات بازخورد خوبی دارد.
جرم و جنایت قطعاً مشکل بزرگی است. سال گذشته، آدمرباییها به بالاترین میزان دهۀ اخیر رسید. بین سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، خشونت مرتبط با جرائم سازمانیافته 37 درصد افزایش یافت. شیلیاییهای مرفه از پورتونازوس (سرقت خشونتآمیز خودرو) هنگام ورود به خانههایشان میترسند. نرخ قتل از ۴٫۵ نفر در هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۸ به ۶٫۷ در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. با این حال، این ارقام میتوانند اغراقآمیز باشند. از سال ۲۰۲۲ به این سو، این نرخ در حال کاهش است. سال گذشته ۶٫۰ بود، مشابه آمریکا. امسال پیشبینی میشود حدود ۵٫۰ باشد. مطالعات نشان میدهد کسانی که در خارج متولد شدهاند، بهطور متوسط جرم کمتری نسبت به شیلیاییها مرتکب میشوند، اگرچه در سال ۲۰۲۲، در قتلها نرخ آنها اندکی بالاتر بود. این واقعیتها تأثیری بر رسانهها یا سیاستمداران ندارد. کاست اخیراً وعده داده با «باندهای مواد مخدر که مدارس ما را تصرف کردهاند» مقابله کند، گویی باندهای مواد مخدر بهطور منظم در مدارس پرسه میزنند.
این اولین انتخابات ریاستجمهوری پس از الزامی شدن رأیگیری است و امکان دارد نامزد دیگری شگفتی ایجاد کند. از جمله اِولین ماتِهی، شهردار و سناتور سابق راست میانه که مورد حمایت تجار است. او مدتها پیشتاز نظرسنجیها بود اما اخیراً کاست، که در زمینهٔ برخورد با جرم و جنایت قویتر دیده میشود، او را پشت سر گذاشته است. در زمانهای که بیش از هر زمان دیگری شیلیاییها خود را راستگرا میدانند و رأیدهندگان، افراد رادیکال بیرون حکومت را ترجیح میدهند، او گزینهٔ میانهرو و داخل حکومتی به حساب میآید.
شاید بیشترین شانس شگفتیآفرینی از آن یوهانس کایزر باشد، که حتی از کاست هم راستگرا تر است. او نمایندهٔ کنگره و یوتیوبر سابق است و مسائل جنگ فرهنگی را که کاست از آنها اجتناب کرده، دنبال میکند. او میخواهد حکم اعدام را بازگرداند و گفته اگر شیلی به اندازهٔ دههٔ ۱۹۷۰، زمان کودتای پینوشه، سوسیالیستی شود، از یک کودتای دیگر حمایت خواهد کرد. او پیشنهاد کرده بسیاری از کسانی را که تحت دیکتاتوری پینوشه مخالفان سیاسی را شکنجه کردهاند هم آزاد کند. او و کاست وعدۀ کاهش هزینههای عمومی را دادهاند و میگویند این کار قتصاد را احیا خواهد کرد.
نظرسنجیها نشان میدهند که در دور دوم، آقای کاست یا خانم ماتِهی بهراحتی خانم خارا را شکست خواهند داد. اگر کایزر به دور دوم برسد، هر چیزی ممکن است رخ دهد. برای اولین بار از زمان بازگشت شیلی به دموکراسی در سال ۱۹۹۰، احزاب راستگرا میتوانند در هر دو مجلس، اکثریتِ هرچند متزلزلی داشته باشند. اگر کاست یا هر راستگرای دیگری در دسامبر پیروز شود، ممکن است فرصت داشته باشند شیلی را به مسیر جدیدی ببرند.
منبع: اکونومیست
