بریکس؛ سلاح پوتین در برابر غرب

به گزارش اکوایران، در روزهای آینده، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه با چندین رهبر جهان از جمله شی جین پینگ، نارندرا مودی از هند، رجب طیب اردوغان از ترکیه و مسعود پزشکیان از ایران دیدار خواهدکرد. همه آنها از روز سه‌شنبه در شهر کازان روسیه برای نشست بلوک اقتصادهای در حال توسعه بریکس حضور پیدا کرده‌اند.

به گزارش اسوشیتدپرس، این ائتلاف که هدف آن مقابله با نظم جهانی به رهبری غرب است، در ابتدا شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بود، اما در سال جاری به سرعت گسترش یافت. جمهوری اسلامی ایران، مصر، اتیوپی، امارات متحده عربی و عربستان سعودی در ژانویه به آن پیوستند. ترکیه، آذربایجان و مالزی رسماً درخواست دادند و تعدادی دیگر نیز ابراز تمایل کردند که عضو شوند.

مقامات روسی هم اکنون آن را یک موفقیت بزرگ می‌دانند. یوری اوشاکوف، دستیار سیاست خارجی پوتین گفت 32 کشور مشارکت را تایید کردند و بیش از 20 کشور سران خود را اعزام خواهند کرد. اوشاکوف گفت که پوتین حدود 20 نشست دوجانبه برگزار خواهد کرد و این نشست می‌تواند به بزرگترین رویداد سیاست خارجی در خاک روسیه تا به امروز تبدیل شود.

اپتیک و معاملات برای کرملین

تحلیلگران می‌گویند کرملین خواهان شانه به شانه ایستادن با متحدان جهانی خود در بحبوحه ادامه تنش‌ها با غرب و همچنین مذاکره با آنها برای تقویت اقتصاد روسیه و تلاش‌های جنگی آن است.

الکساندر گابویف، مدیر مرکز اوراسیا کارنگی روسیه می گوید: «زیبایی بریکس در این است که تعهدات زیادی را بر دوش شما نمی‌گذارد. در واقع، شروط زیادی برای عضویت در بریکس وجود ندارد. و در عین حال، ممکن است فرصت‌های جالبی در راه شما باشد، از جمله دیدار با همه این رهبران.»

گابویف می‌گوید که برای پوتین، این نشست شخصاً مهم است، زیرا نشان‌دهنده شکست تلاش‌های غرب برای منزوی کردن او است. او می‌گوید این گردهمایی در داخل و خارج نشان خواهد داد که «روسیه واقعاً بازیگر مهمی است که این گروه جدید را رهبری می‌کند که به سلطه غرب پایان می‌دهد. این روایت شخصی اوست.»

کرملین قادر خواهد بود با بازیگران اصلی مانند هند و چین در مورد گسترش تجارت و دور زدن تحریم‌های غرب گفتگو کند. گابویف می‌گوید هند بازار مهمی برای کالاهای روسیه است، در حالی که چین همان جایی است که مسکو امیدوار است کالاهای نظامی دوگانه و مختلف را از آن به دست آورد.

روسیه همچنین می‌خواهد کشورهای بیشتری در پروژه سیستم پرداخت شرکت کنند که جایگزینی برای شبکه جهانی بانکی سوئیفت خواهد بود و به مسکو اجازه می‌دهد بدون نگرانی از تحریم‌ها با شرکای خود تجارت کند.

به گفته او «ایده روسیه این است که اگر پلتفرمی ایجاد کنید که در آن چین، روسیه، هند و برزیل و عربستان سعودی، بسیاری از کشورهایی که شرکای حیاتی برای ایالات متحده هستند، وجود داشته باشد، ایالات متحده نخواهد توانست آن را تحریم کند.»

اهداف تهران و پکن

همچنین انتظار می‌رود روسیه یک معاهده «مشارکت استراتژیک جامع» با جمهوری اسلامی ایران امضا کند که روابط نزدیک بین مسکو و تهران را تقویت کند.

پس از آغاز جنگ اوکراین، همکاری نظامی جمهوری اسلامی ایران و روسیه به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. غرب ایران را متهم به ارسال پهپادهای جنگی و موشک بالستیک به روسیه کرده است -امری که بارها از سوی تهران تکذیب شده است. ایران نیز به نوبه خود خواهان تسلیحات پیشرفته روسی مانند سیستم‌‌های دفاع هوایی دوربرد و جت‌های جنگنده برای مقابله با حمله احتمالی اسرائیل است.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در پاسخ به این سوال که آیا این معاهده شامل کمک‌های نظامی متقابل می‌شود، از اظهار نظر خودداری کرد.

برای چین، بریکس در میان چندین سازمان بین‌المللی، در کنار سازمان همکاری شانگهای متمرکز بر امنیت است که از طریق آن به دنبال ترویج جایگزینی برای نظم جهانی به رهبری ایالات متحده است.

ویلی لام، کارشناس ارشد چین در بنیاد جیمزتاون گفت شی برای گسترش بریکس فشار آورد و نشست کازان روابط اقتصادی، فناوری و نظامی را در این بلوک توسعه یافته تحکیم خواهد کرد. لام گفت، پکن و مسکو همچنین می‌خواهند ببینند که آیا یک ارز تجاری بین‌المللی جدید می‌تواند «به اصطلاح هژمونی دلار را به چالش بکشد.»

این نشست به شی و پوتین اجازه می‌دهد تا روابط نزدیک خود را نشان دهند. این دو، که تنها چند هفته قبل از حمله روسیه به اوکراین در سال 2022، شراکت «بدون محدودیت» را اعلام کردند، در سال جاری حداقل دو بار، در پکن در ماه مه و در نشست سازمان همکاری شانگهای در قزاقستان در ماه ژوئیه، ملاقات کرده‌اند.

اگرچه آنها به ارائه یک جبهه متحد ادامه خواهند داد، اما کارشناسان به دنبال نشانه‌های ظریفی از فاصله گرفتن شی از پوتین بر سر جنگ هستند.

اوا سیورت، کارشناس سیاست خارجی و امنیت در موسسه مرکاتور برای مطالعات چین در برلین گفت: «در حالی که پوتین مایل است روابط چین و روسیه مانند همیشه خوب به نظر برسد، شی ممکن است بخواهد به کشورهای غربی و سایرین نشان دهد که پکن رسما در جنگ روسیه در اوکراین «بی‌طرف» باقی می‌ماند و متحد رسمی مسکو نیست. این برای تصویر چین به عنوان یک مروج صلح جدی و مشروع در مناقشه روسیه و اوکراین بسیار مهم خواهد بود.»

اقدامات متعادل کننده برای هند و ترکیه

نشست مورد انتظار مودی و پوتین می‌تواند شاهد ایجاد تعادل مجدد در روابط آنها باشد. دوستان غربی از هند می‌خواهند که در متقاعد کردن مسکو برای پایان دادن به جنگ فعال‌تر باشد. مودی ضمن تاکید بر حل و فصل مسالمت‌آمیز، از محکومیت روسیه اجتناب کرده است.

دهلی نو، مسکو را شریکی از زمان جنگ سرد می‌داند که ، علیرغم روابط نزدیک‌تر روسیه با رقیب اصلی هند، چین، در زمینه دفاع، نفت، انرژی هسته‌ای و فضا با آن همکاری می‌کند.

دیدار آنها دومین دیدار در ماه‌های اخیر خواهد بود. مودی در ماه ژوئیه از روسیه بازدید کرد، ولادیمیر زلنسکی را در ماه اوت در اوکراین دید و در ماه سپتامبر برای دیدار با رئیس جمهور جو بایدن به ایالات متحده سفر کرد.

راجا موهان، استاد مؤسسه مطالعات جنوب آسیا در سنگاپور، گفت: «هند نمی‌تواند به سادگی روسیه را به دلیل روابط عمیق دفاعی، مسئله توازن قوای منطقه‌ای، و منطق چندطرفه بودن رها کند. در عین حال، روابط خود را با ایالات متحده و غرب نیز توسعه می‌دهد، زیرا منطق توسعه اقتصادی عمده و رشد فناوری هند به مشارکت بستگی دارد.»

چیتیگی باجپایی که آسیای جنوبی را در چتم هاوس مطالعه می‌کند، گفت هند و برزیل بریکس را عمدتاً یک دریچه اقتصادی برای ترویج توزیع عادلانه‌تر قدرت در سیستم بین‌المللی می‌بینند، در حالی که «چین و روسیه آن را بیشتر به عنوان یک مجمع ژئوپلیتیک می‌بینند.»

یکی دیگر از شرکت کنندگان کلیدی ترکیه است که درخواست پیوستن به گروه بریکس را داده است. این اتفاق در زمانی می‌افتد که عضو ناتو و نامزد اتحادیه اروپا به طور فزاینده‌ای از غرب ناامید شده است. مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا از سال 2016 به دلیل اختلافات با قبرس و نگرانی در مورد حقوق بشر متوقف شده است.

روابط ترکیه با واشنگتن به دلیل حذف این کشور از برنامه جت‌های جنگنده اف-35 پس از خرید سامانه دفاع موشکی روسیه تیره شده است. اردوغان همچنین ایالات متحده و دیگر متحدان غربی را به «همدستی» در اقدامات نظامی اسرائیل در غزه متهم کرده است.

گونل تول، مدیر برنامه ترکیه موسسه خاورمیانه مستقر در ایالات متحده، گفت عضویت در بریکس به اردوغان کمک می‌کند تا در زمانی که روابط با غرب در سطح پایینی قرار دارد، «قدرت خود را تقویت کند.»

او گفت که قدرت‌های میانی مانند ترکیه «سعی می‌کنند با حضور در میان اردوگاه‌ها، با داشتن یک پا در هر اردوگاه، از هر دو طرف سود ببرند.»