به گزارش اکوایران، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در زمینه‌های مختلف زندگی روزمره تاثیرگذار هستند و در بطن زندگی انسان‌ها نفوذ کرده‌اند. مردم و به خصوص نسل زد با استفاده از این شبکه‌ها به سرعت به اخبار و اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند، در فضای مجازی با یکدیگر وارد تعامل می‌‎شوند و می‌توانند به اشتغال و درآمدزایی دست پیدا کنند.

هادی ابوی، فعال حوزه کار، با اشاره به تغییر و تحولات بازار و مشاغل جدیدی که در بستر فضای مجازی به وجود آمده است، اظهار دارد: دلیل بیکاری فارغ التحصیلان و نیروهای کار، زمانی فقدان مهارت عنوان می‌شد و کارفرمایان به دنبال نیروی کار ماهر بودند اما در حال حاضر بسیاری از کارخانه‌ها و کارفرمایان در حالی به دنبال نیروی کار هستند  که طبق اعلام مراجع رسمی آماری، نرخ بیکاری کاهش یافته است.

کاهش نرخ بیکاری به کمک کسب و کارهای اینترنتی 

نرخ بیکاری در واقع نسبت تعداد بیکاران به تعداد کل نیروی کار فعال را بدست می‌آید. حال زمانی که نگاهی به گزارش‌های مرکز آمار ایران می‌اندازیم، طی چند سال گذشته، شمار افراد فعال کشور کاهش داشته است؛ این موضوع نشان دهنده آن است که تعداد زیادی از بیکاران از جستجوی شغل ناامید شده و به افراد غیرفعال جامعه بدل شده‌اند. این امر حاکی از آن است که صرفا نباید به روند نزولی کمی این متغیر دل بست!

جدای این امر، اگر بخواهیم صرفا به داده‌های کمی مرکز آمار ایران نیز استناد کنیم، در زمستان 1401 سهم جمعیت شاغل فارغ‌التحصیلان نسبت به کل فارغ‌التحصیلان 27.4 درصد بوده است که این سهم در بهار امسال به 26.5 کاهش یافته است. از طرفی سهم بیکاران فارغ‌التحصیلان از کل جامعه بیکاران در زمستان سال گذشته 37.2 درصد و در بهار امسال به 40.8 درصد افزایش یافته است.

در حقیقت آن دسته از افرادی که برای جستجوی شغل به پلتفرمهای کاریابی مراجعه نمی‌کنند، به نوعی در نرخ بیکاری محاسبه نمی‌شوند. امروزه باتوجه به شرایط معیشتی خانوارها، برخی از جوانان و نیروهای کار انگیزه‌ چندانی برای اشتغال در کارهای با دستمزد حداقلی طبق مصوبه قانون وزارت کار و بهره‌مندی از مزایای مصوب قانونی ندارند و ترجیح‌شان فعالیت در مشاغل اینترنتی است که به نسبت زمانی که صرف آن می‌کنند، بازدهی و درآمد بیشتری دارند.

کرونا و دورکاری

یکی دیگر از عواملی که بر تمایل افراد بر کارهای آنلاین تاثیر گذاشته، پاندمی کرونا بود. در دوران اوجگیری کرونا و به واسطه سیاستهای قرنطینه، بسیاری از کسب‌وکارها در سراسر جهان «از راه دور» و بسیاری از فروشگاه‌ها تعطیل شد. بسیاری از فروشگاه‌ها در داخل کشور که به ورشکستگی رسیده بودند دیگر توان اجاره مغازه و شروع فعالیت خود را نداشتند و از این رو به فکر بازکردن آنلاین‌شاپ افتادند.

با پایان یافتن دوران کرونا، البته برخی از شرکتها هم گزینه «دورکاری» را به انتخاب‌های کارکنانشان اضافه کردند، و آنرا راهی برای کاهش هزینه‌های خود در نظر گرفتند. در آن روی سکه هم برخی افراد هم به این نتیجه رسیدند که در خانه ماندن و کار کردن بازدهی انها را افزایش می‌دهد و بعد از کرونا هم به دنبال مشاغلی رفتند که نیاز به حضور فیزیکی نداشته باشد. آمارهای جسته و گریخته از وبسایتهای کاریابی هم نشان از افزایش آگهی مشاغل «فری‌لنسری» و «دورکاری» دارد. 

اینستاگرام، محبوب‌ترین پلتفرم در کسب و کار

از آغاز به کار فروشگاه‌های اینترنتی و تجارت الکترونیک در ایران، بیش از ۱۵ سال می‌گذرد. در طی این سال‌ها با توجه فراگیر شدن اینترنت و راحتی و در دسترس بودن، خرید آنلاین رونق بسیاری پیدا کرده است. با رواج استفاده از شبکه‌های اجتماعی، این پلتفرم‌ها تبدیل به بستری مناسب برای کشف محصولات و خرید‌وفروش شدند. طبق گزارش سالانه تجارت الکترونیکی ایران در سال ۱۴۰۰ ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی در ایران حدود ۵۶درصد بوده است و ۴۸ میلیون کاربر از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کردند.

بر اساس همین گزارش  ۸۰درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی علاوه بر وب‌سایت از شبکه‌های اجتماعی برای ارائه کالا و خدمات خود استفاده می‌کنند که در این میان اینستاگرام با ۸۴درصد بیشترین سهم را در میان شبکه‌های اجتماعی مختلف دارد. 

بسیاری از کسب‌وکارهای خرد و خانگی نیز علاوه بر واحدهای تجارت الکترونیکی، به دلیل سهولت استفاده، هزینه نکردن برای مغازه و همینطور هزینه پایین اینستاگرام برای معرفی و فروش محصولات خود استفاده می‌کنند.

 فیلترینگ عامل افول کسب و کارهای اینترنتی 

اینترنت در تابستان سال ۱۴۰۱، با اختلال گسترده مواجه شد و در انتهای تابستان همان سال، اینستاگرام در ایران به‌طور کامل فیلتر شد. طبق گزارش لایف‌وب، تعداد کاربران فعال اینستاگرام یک ماه پس از فیلترینگ آن ۶۴درصد کاهش پیدا کرده است.

طبق تحقیقات تکراسا در سال ۱۴۰۰، حدود ۴۱۵ هزار فروشگاه در اینستاگرام فعالیت داشتند. بر اساس گزارش سال ۱۴۰۱ پادرو، در شهریور ماه ۱۴۰۱ و پیش از فیلترینگ اینستاگرام، این عدد به ۶۳۰ هزار فروشگاه فعال اینستاگرامی رسیده است. با اعمال فیلترینگ، در آذر ماه ۱۴۰۱ تعداد فروشگاه‌های فعال به ۲۲۰ هزار فروشگاه کاهش یافته است. اکنون پس از گذشت حدود ۹ ماه از فیلترینگ، ۳۳۰ هزار فروشگاه فعال در اینستاگرام وجود دارد. با توجه به این آمار تعداد فروشگاه‌های فعال به نصف تقلیل پیدا کرد.

پس از گذشت چند ماه، بازگشت کسب‌وکارها و خریداران به اینستاگرام باعث شد که تعداد سفارش‌های فروشگاه‌ها به ۵۵۰ هزار سفارش در روز بازگردد و فروش روزانه‌شان نیز در اردیبهشت و خرداد سال ۱۴۰۲، به ۱۳۷ میلیارد تومان برسد. البته با در نظر گرفتن نرخ تورم ۴۶.۵درصد در سال ۱۴۰۱، می‌توان گفت که میزان فروش فروشگاه‌های اینستاگرامی هنوز به زمان پیش از فیلترینگ اینستاگرام نیز نرسیده است.

علاوه‌بر اینستاگرام، مشاغل دیگری نظیر تولید محتوا، بهینه‌سازی سایت (سئو)، ادیت و ویرایش عکس و فیلم و...نیز از جمله فعالیت‌های پرطرفدار در بین جوانان در بستر فضای مجازی است. تاثیری که اینترنت بر افراد بصورت عام و شبکه‌های اجتماعی مجازی به صورت خاص در نسل زد (اولین نسل اجتماعی که با دسترسی به اینترنت و فناوری دیجیتال از جوانی رشد کرده‌اند) می‌گذارد، این است که آنها کنش‌های اجتماعی، کسب درآمد، تفریحات روزمره خود را از پشت مانیتور و کیبورد خود انجام می‌دهند. این نسل جدای اقتصاد؛ فرهنگ، تفریح و همچنین تاریخ خود را بر صفحه نمایشگر زندگی می‌کنند.