به گزارش اکوایران، در شرایط تحریمی شدید که آمارهای رسمی درباره حجم و قیمت فروش نفت ایران به شکل شفاف منتشر نمیشود، خبرگزاریهای خارجی گمانهزنیهایی درباره نحوه فروش نفت ایران مطرح کردهاند. یکی از این ادعاها این است که ایران نفت خود را با قیمت تخفیفی به چین میفروشد، اما این فروش بیشتر به پالایشگاههای معمولی چین صورت نمیگیرد. بهجای آن، «تیپات»های چینی - پالایشگاههای کوچک و مستقل که عمدتاً با دورزدن تحریمها فعالیت میکنند - مشتریان اصلی نفت ایران شدهاند.
رکوردشکنی صادرات نفت ایران به چین
آمارهای دقیق و مستند از نهادهای بینالمللی و شرکتهای ردیابی نفتکش نشان میدهد که صادرات نفت ایران به چین در سال ۲۰۲۵ به رکوردهای تاریخی رسیده است. در مارس ۲۰۲۵، واردات نفت چین از ایران به بیش از ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسید که معادل حدود ۱۶ درصد کل واردات نفت دریایی چین است. در ژوئن ۲۰۲۵ این رقم همچنان بالا باقی ماند و حتی در برخی دورهها میانگین واردات روزانه نفت ایران به چین تا ۱.۹ میلیون بشکه در روز افزایش یافت. عمده این خریدها توسط پالایشگاههای مستقل چینی (تیپاتها) انجام میشود که از تخفیفهای قابلملاحظه نفت ایران نسبت به نفت برنت بهرهمند شدهاند و به ذخیرهسازی نفت برای فصل تابستان هم میپردازند.
نقش تیپاتها در افزایش صادرات نفت ایران
تیپاتها با فراهمآوردن یک مسیر جایگزین برای فروش نفت، به ایران اجازه دادهاند در شرایط تحریم، بخشی از صادرات نفت خود را حفظ کرده و حتی افزایش دهند. این پالایشگاهها که اغلب در استان شاندونگ و دیگر نقاط چین فعالیت میکنند، نفت ایران را با تخفیفهایی معادل ۷ تا ۸ دلار به ازای هر بشکه نسبت به نفت برنت خریداری میکنند که به دلیل مقرونبهصرفه بودن، خریدهای نفتی آنها روبهافزایش است. این موضوع باعث شده تا ایران بتواند وابستگی خود به خریداران محدودی را حفظ کند و اقتصاد نفتی خود را در شرایط دشوار تحریمی تا حدی تقویت کند.
پیچیدگیهای اقتصادی و سیاسی صادرات نفت ایران
اگرچه صادرات نفت ایران به چین کمک مهمی به اقتصاد کشور کرده است، اما وابستگی زیاد به یک بازار واحد و مشتریان خاص، ریسکهای جدی نیز به همراه دارد. این وابستگی به چین، بهویژه پالایشگاههای تیپات، ایران را با چالشهای متعددی مانند رقابت با روسیه در بازار نفت آسیا و همچنین تأثیرپذیری از نوسانات سیاسی و تحریمهای احتمالی چین مواجه کرده است. علاوه بر این، تنشهای منطقهای و تحولات ژئوپلیتیکی باعث افزایش عدم قطعیت در بازار خاکستری نفت ایران شدهاند که آینده این بازار را با پرسشهایی جدی روبرو میسازد.
چشمانداز آینده بازار نفت ایران
باوجود رکوردهای صادرات نفت ایران به چین در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، برخی گزارشها از کاهش صادرات در ماههای میانهسال حکایت دارد که علت آن فشارهای تحریمی بیشتر و تغییرات سیاستهای وارداتی چین است. این موضوع نشان میدهد که حفظ و افزایش سطوح بالای صادرات نفت تحتتأثیر عوامل مختلفی از جمله سیاستهای بینالمللی، تحولات منطقهای و رقابتهای جهانی است؛ بنابراین آینده صادرات نفت ایران همچنان با عدم قطعیتهای فراوانی همراه است.
