به گزارش اکو‌ایران، مصر و ایران در حال ورود به فصل تازه‌ای از روابط خود هستند. در همین راستا اخباری درباره برنامه‌های ادعایی قاهره و تهران جهت مبادله سفرا در اواخر سال جاری در کنار مقدمه ‌چینی برای دیدار رؤسای جمهور دو کشور به گوش می‌رسد.

تهران و قاهره در یک قدمی احیای رابطه

آنگونه که ریسپانسیبل استیت کرفت نوشته، در شرایطی که بی‌اعتمادی و سوء‌ظن کماکان به عنوان بخشی از روابط تهران و قاهره تعریف شده، اما پویایی منطقه‌ای در کنار منافع ملی نشان می‌دهد که نزدیکی ایران و مصر محقق خواهد شد. تریتا پارسی - معاون اجرایی موسسه کوئینسی و کارشناس مسائل ایران - بر این باور است که در گذشته برای عادی‌سازی روابط تهران و قاهره تلاش‌های بسیاری شده، اما همه فعل و انفعال‌ها به گونه‌ای شکست خوردند. این‌بار اما به دلایل تغییرات ژئوپلتیکی منطقه، هزینه حفظ وضعیت غیر‌عادی حاکم بر هر دو طرف بالا رفته، در حالی که خروج از بحران می‌تواند منافع بسیاری را به دنبال داشته باشد.

کاهش تنش‌ها میان عربستان و امارات از یک طرف و ارتباط عربستان با ایران از طرفی دیگر، نزدیکی مصر و ایران را محتمل‌تر می‌کند؛ بویژه اینکه قاهره تا حد زیادی با عربستان و امارات همسو است. «کنت کاتزمن» - عضو ارشد مرکز سوفان - در گفت‌وگو با ریسپانسیبل استیت کرفت بر این مقوله تاکید کرد که تلاش کشورهای خلیج فارس برای تعامل با ایران، مسیر را برای عبدالفتاح السیسی هموارتر کرده است. «خلیل العنانی» - کارشناس ارشد فعال در مرکز عرب - نیز بر این باور است که تنش‌زدایی میان عربستان و ایران در سراسر منطقه طنین‌انداز شده و فضای خوش‌بینی جهت کاهش تنش‌ها را ایجاد کرده است؛ رخدادی که در دهه گذشته دیده نشده بود.

پیروی از نسخه برادر بزرگ‌تر

اگر ریاض بتواند روابطش با تهران را عادی کند، دلیلی وجود ندارد سایر کشو‌های عربی چون مصر از این سیاست پیروی نکنند. احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان، طبیعتا موجب خواهد شد تا السیسی برای احیای روابط خود با ایران با رأی وتوی همتایان عرب خود روبه‌رو نشود.

111111111111111111

البته رئیس‌جمهوری مصر این توان را دارد تا از عادی‌سازی روابط تهران و ریاض به عنوان بهانه‌ای برای توجیه عادی‌سازی روابطش با تهران استفاده کند. علاوه بر این، باید خاطر نشان کرد که تنش بالقوه توسط متغیرهای ژئوپلتیک، مقوله‌هایی چون جنگ در اوکراین و نفوذ فزاینده مسکو و پکن در خاورمیانه تقویت شده است. العنانی، در ادامه خاطرنشان کرد که مصر و ایران روابط قوی با روسیه و چین دارند و به این بهانه چشم‌انداز دستیابی به دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و ژئواستراتژیک گسترده است.

عمان نقش تاریخی‌اش را بازتعریف می‌کند؟

در این میان عمان به عنوان معتدل‌ترین کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای تسهیل نزدیکی مصر و ایران با عراق را کلید زده است. در واقع این اولین باری نیست که عمان نقش پل ارتباطی میان مصر و ایران را ایفا می‌کند. مسقط پیش‌تر در سال 1991 این ماموریت را به سرانجام رسانده بود. عمان رابطه‌ای ثابت با تهران دارد. طبیعتا همین گزاره موجب خواهد شد تا عمان وزنه‌ای داشته باشد تا بتواند برای توافق میان تهران و قاهره بستر‌سازی کند.

با این همه، آن‌گونه که ناظران می‌گویند، مسائل تاریخی نیز با اهمیت است. در ربع پایانی قرن بیستم، عمان به عنوان دوستی قابل اعتماد هم به مصر خدمت کرد و هم ایران؛ آن‌هم درست در شرایطی که بسیاری از کشو‌رهای عربی از این دو بازیگر دوری می‌کردند. پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، سلطان قابوس اقداماتی انجام داد تا اطمینان حاصل کند که روابط دو بازیگر به همان شکل پیشین نزدیک خواهد ماند. در حالی که سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در جنگ ایران و عراق، جانب صدام حسین را نگاه داشتند، عمان بی طرف ماند و حتی میزبانی مذاکرات برای برقراری آتش‌بس میان تهران و بغداد و جهت پایان دادن به این درگیری را عهده‌دار شد.

سلطان قابوس که به همراه ایران مالکیت تنگه هرمز را در اختیار داشت، به خوبی دریافت که داشتن رابطه‌ای نزدیک با همسایه قدرتمندش، یعنی ایران، در راستای منافع امنیتی‌اش است. سفرهای ماه گذشته سلطان هیثم به مصر و ایران، رهبری عمان برای نزدیکی دو بازیگر را برجسته کرد. عمان در طول سال 2023 تلاش داشت تا میان بازیگران دولتی و غیردولتی پل دیپلماتیک تعریف کند. مسقط همچنین همچنین در فرایند تحقق صلح میان ریاض و انصارالله یمن نقش برجسته‌ای داشته است. این کشور به توافق دیپلماتیک ایران و عربستان کمک کرد و همچنین برای میانجیگری میان ایران و بحرین نیز خیزی جدی برداشت.

چرایی تلاش قاهره برای نزدیکی به تهران

مصر امیدوار است که به واسطه عادی سازی روابطش با ایران بتواند حماس و جهاد اسلامی را تحت تاثیر خود قرار دهد. این در حالی است که مصر و قطر برای برقراری آتش‌بس میان حماس و اسرائیل درگیر کنش‌های دیپلماتیک شده‌اند. ایران نیز به نوبه خود این توان را دارد تا روابطش را با کشورهای بیشتری در خاورمیانه بهبود ببخشد. طبیعتا عادی‌سازی روابط تهران و قاهره می‌تواند به ایران کمک کند تا به انزوایش در منطقه پایان دهد.

علاوه بر این، نزدیکی تهران به قاهره به تهران کمک خواهد کرد که تلاش‌های ایالات متحده و اسرائیل جهت تعریف ائتلافی علیه ایران را در هم بشکند. ناظران می‌گویند از زمانی که کشورهای حاشیه خلیج فارس به این نتیجه رسیدند که ایالات متحده دیگر در موقعیتی نیست تا بتواند هژمونی نظامی‌اش بر منطقه را حفظ کند، شاهد شکوفایی دیپلماسی درون منطقه‌ای بودیم؛ بویژه آنکه تداوم درگیری‌ها پرهزینه شد و حل تنش‌ها با توسل به دیپلماسی به عنوان راهکاری آسان عریان گشت. از همین رو شاهد توازن جدیدی در منطقه هستیم.