نشست مجازی عجیب سازمان شانگهای؛ گام‌به گام به سوی جهان چندقطبی

به گزارش اکوایران، سازمان همکاری شانگهای، ایران را به اعضای رسمی خود افزود. 

طبق آنچه در گزارش رسپانسیبل استیت کرفت آمده، سازمان همکاری شانگهای در آخرین اجلاس سران خود که به صورت مجازی برگزار شد، بر چندقطبی بودن جهان و حاکمیت ملل عضو خود تاکید کرد و در آخرین اقدام خود ایران را به اعضای رسمی این سازمان همکاری افزود. اکنون ۹ کشور در این گروه عضویت دارند - مجموعه موسس چین، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، و تاجیکستان و هند و پاکستان که در سال 2017 به آن ملحق شدند. بلاروس نیز در سال آینده به آن ملحق خواهد شد.

این اولین بار بود که هند میزبان اجلاس سازمان همکاری شانگهای بود. اما دهلی‌نو بنا به دلایلی که مبهم باقی ماند تصمیم گرفت این رویداد را به صورت مجازی برگزار کند. به همین دلیل نشستی که معمولاً یک رویداد دو روزه حضوری بود، با تماس تصویری به یک جلسه سه ساعته تبدیل شد.

رهبران در سخنرانی‌های خود برنامه‌های ملی مربوطه خود را مطرح کردند. به عنوان مثال، ولادیمیر پوتین ادعا کرد که پس از شبه‌کودتای اخیر همچنان کنترل خود را حفظ کرده و از رهبران سازمان همکاری شانگهای که در طول ناآرامی ها از او حمایت کردند، تشکر کرد.

جهان چندقطبی؛ مانیفست جدید سازمان شانگهای 

اما در بیانیه مشترک (اعلامیه دهلی نو)، رهبران به نظم جهانی که با «چند قطبی قوی‌تر، افزایش پیوستگی، وابستگی متقابل» توجه نشان دادند و متعهد شدند که «تعهد به ساختن یک نظم جهانی چند قطبی» دارند.

بنابراین، «چندقطبی‌سازی» هم به عنوان یک روند و هم به عنوان یک هدف ترجیحی در این نشست نظر گرفته شد. این کشورها همچنین اصول حاکمیت ملی و عدم مداخله در امور داخلی کشورها را تایید کردند و به دنبال «اجرای پایدار» توافق برجام با ایران بودند؛ توافقی که ایالات متحده در سال 2017 از آن خارج شد.

دولت‌های شرکت‌کننده هم‌چنین سیاستی را تأیید کردند که «رویکردهای بلوکی، ایدئولوژیک و تقابلی برای رسیدگی به مشکلات توسعه بین‌المللی و منطقه‌ای، مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی سنتی و غیرسنتی را به مرور زمان حذف می‌کند». این ممکن است کمی طعنه‌آمیز باشد، با توجه به اینکه روسیه و چین قبلاً مشارکت عمیقی با عناصر امنیتی مضر و خطرناک داشته‌اند.، پاکستان مدت زیادی است که متحد چین در مهار هند بوده است و هند اخیراً به عنوان یک پایگاه امنیت نزدیک به ایالات متحده ظاهر شده است. 

دلارزدایی و مخالفت با تحریم‌های یک‌جانبه نیز در این بیانیه ذکر شده است. دهلی نو با طرح کمربند و جاده چین مخالفت می‌کند، زیرا این طرح به‌طور بحث‌انگیز در بخش مورد ادعای هندی‌ها از کشمیر که پاکستان در حال حاضر کنترل آن را در دست دارد، عبور می‌کند. مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی و افراط‌گرایی، به‌عنوان هدف اساسی سازمان همکاری شانگهای، بیانیه جداگانه خود را داشت.

نادیده گرفتن جنگ اوکراین 

اما بیانیه های مشترک ممکن است گاهی صرفا محلی برای ایراد سخنان جذاب و زیبا باشد. جای تعجب نیست که هیچ اشاره‌ای به «نظم بین المللی مبتنی بر قوانین» یا «هند-اقیانوس آرام آزاد و باز» وجود نداشت - دو عبارتی که در واشنگتن به یک شعار تبدیل شده‌اند و زمانی که ایالات متحده با متحدان آسیایی و شرکای نزدیک خود گرد هم می‌آیند عملاً سخن گفتن از آن‌ها اجباری است.

همچنین هیچ اشاره‌ای به جنگ اوکراین نشد. سکوت در برابر این درگیری بزرگ اروپایی با همه پیامدهای منفی آن برای نظام بین‌الملل برای اعضای سازمان همکاری شانگهای که همگی با قطعنامه‌های کلیدی مورد حمایت ایالات متحده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد جنگ مخالفت کرده‌ یا ممتنع بوده‌اند، آسان بود.

در تحلیل نشست سال گذشته سازمان همکاری شانگهای در سمرقند، ازبکستان، به دو جغرافیای استراتژیک اصلی در نظام بین‌الملل اشاره شده است. - اوراسیا و «هند-اقیانوس آرام». در حالی که اوراسیا برای قرن‌ها یک واقعیت جغرافیایی بوده است، سازمان همکاری شانگهای به دنبال آن است که به آن هویت ژئوپلیتیکی بدهد. «هند-اقیانوس آرام» به وضوح یک اصطلاح جعل شده است، با هدف شامل کردن هند و حذف چین.

هند؛ شریک دزد و رفیق قافله

حضور هند در هر دو گروه سازمان همکاری شانگهای و گفت‌وگوی چهارجانبه امنیتی نشان دهنده واقعیت‌های پیچیده تر است. دهلی نو می خواهد در مورد چین با واشنگتن همسو شود، اما همچنین می خواهد سهام خود را در اوراسیاd در حال ظهور حفظ کند، که حاکمیت و ثبات رژیم را تایید می کند و به دنبال چندقطبی بودن است. همه اینها همچنین اهداف دهلی نو هستند، حتی اگر به طور همزمان به دنبال محدود کردن رشد پکن باشد..

اما آیا خجالتی بودن هند در برگزاری یک رویداد حضوری نشان‌دهنده کاهش اشتیاق برای سازمان همکاری شانگهای است؟ وزیر خارجه هند این موضوع را تکذیب کرد. ممکن است هند صرفاً می خواست از استقبال ولادیمیر پوتین در دهلی به این زودی پس از دیدار پرمخاطب نخست وزیرش از واشنگتن اجتناب کند.

پذیرش ایران گامی طبیعی برای سازمان همکاری شانگهای است و ممکن است به تدریج بخش‌هایی از جنوب آسیا و خاورمیانه را نیز در بر بگیرد و زمینی غول‌پیکر و پیوسته ایجاد کند. با این حال، اینطور تحلیل شده که یکی از وجوه رفع تعارض منافع میان کشورهای سازمان همکاری شانگهای (مانند هند و پاکستان و چین)، سودمندی این گروه برای همه اعضای آن است. این تضمین می‌کند که سازمان همکاری شانگهای ادامه خواهد داشت و حتی در آینده قابل پیش‌بینی به رشد و توسعه خود ادامه می‌دهد.