به گزارش اکوایران- مس که امروز در تقریبا همه وسایل برقی و فناوریهای مدرن مورد استفاده قرار میگیرد، با ظهور هوش مصنوعی و فناوریهای سبز ارزش بیشتری یافته و به یک نیاز اساسی صنایع و اقتصادهای جهان تبدیل شده است. این شرایط همچنین زمینهای برای نقشآفرینی ایران در بازار جهانی مس فراهم کرده است.
افزایش تقاضا و فشار بر عرضه
مس به دلیل نقش کلیدیاش در خودروهای برقی، شبکههای برق، پنلهای خورشیدی و مراکز داده هوش مصنوعی، در سالهای آینده با رشد چشمگیر تقاضا مواجه خواهد شد. اختلالهای اخیربرق و فعالیت های لرزه ای متناوب در معادن شیلی، جاری شدن سیل ووقوع زلزع در معادن جمهوری دموکراتیک کنگو و همچنین سیاستهای تجاری آمریکا، فشار بر عرضه را افزایش داده و قیمتها را به سطوح بیسابقه رسانده است. در بورس لندن، بهای مس در دسامبر از ۱۱هزار و ۷۰۰ دلار در هر تن عبور کرد.
بلومبرگNEF پیشبینی میکند که مصرف جهانی مس تا سال ۲۰۳۵ بیش از یکسوم افزایش خواهد یافت. با این حال، رشد ظرفیت تولید معادن جدید به دلیل کاهش عیار ذخایر، فشارهای زیستمحیطی و طولانی بودن زمان راهاندازی پروژهها محدود شده است. بازیافت مس هرچند در حال افزایش است، اما برای جبران این شکاف کافی نیست.
جایگاه ایران، ذخایر بزرگ، بهرهبرداری محدود
در چنین شرایطی، ایران با وجود قرار گرفتن در میان ۱۰ کشور نخست دارنده ذخایر مس و برخورداری از پهنههای غنی مانند سرچشمه، سونگون، میدوک و چاهفیروزه، هنوز از ظرفیت واقعی خود در بازار جهانی بهرهبرداری نکرده است. نرخ بهرهبرداری فعلی ذخایر مس کشور تنها حدود ۰.۶ درصد است، در حالی که میانگین جهانی ۲.۲ درصد است. این شکاف نتیجه سیاستگذاریهای ناپایدار، کمبود سرمایهگذاری، فرسودگی تجهیزات و نبود راهبرد بلندمدت است. در حالی که شیلی، پرو و اندونزی میلیونها تن مس تولید و صادر میکنند، تولید و صادرات ایران هنوز محدود و پراکنده است. فشار ناشی از بحران انرژی، چالشهای زیستمحیطی و تحریمها نیز بر رقابتپذیری صنعت افزوده است.
نشانههای رشد ظرفیت و برنامههای توسعه
تحولات اخیر در صنعت مس ایران نشان میدهد برنامهای برای جهش ظرفیت در جریان است. منابع قابل طراحی شرکت در سال ۱۴۰۳ تا نیمه نخست ۱۴۰۴ با رشد بیش از ۱۳ درصد به ۱۶.۱ میلیارد تن رسیده و منابع زمینشناسی کل با افزایش ۹ درصدی به ۲۲.۲ میلیارد تن بالغ شده است. همزمان، میزان استخراج سالانه بیش از ۱۵ درصد رشد کرده و به ۱۷۲ میلیون تن رسیده است.
طبق طرحهای توسعه، تولید مس محتوی کشور در سالهای آینده میتواند به ۸۰۰ هزار تن و تولید کنسانتره تا ۴ میلیون تن برسد. در چارچوب سند توسعه ۱۴۱۰، افزایش سهم ایران در صادرات کاتد و تقویت صنایع پاییندستی هدفگذاری شده است.
فرصت پیشِرو، اما مشروط به سه گلوگاه
با وجود دستاوردهای حاصلشده، بهرهگیری کامل از ظرفیتهای موجود منوط به رفع و تقویت سه گلوگاه اساسی است:
نخست، فناوری،که مستلزم نوسازی ماشینآلات، بهروزرسانی روشهای استخراج و ارتقای فرآیندهای فرآوری است.
دوم، انرژی، شامل تأمین پایدار و مطمئن برق و گاز برای واحدهای تولیدی، ذوب و صنایع پاییندستی.
سوم، دیپلماسی اقتصادی؛ با هدف توسعه بازارهای صادراتی، کاهش ریسکهای سیاسی و اقتصادی و تثبیت حضور در زنجیره جهانی مس.
در این چارچوب، استقرار نظامی از حکمرانی شفاف، منسجم و قابل پیشبینی در صنعت مس، پیششرط بهرهبرداری مؤثر از «فرصت مس» در دهه آینده است؛ امری که میتواند جایگاه ایران را در بازار جهانی این فلز راهبردی بهطور معناداری ارتقا دهد.
