اکوایران به نقل از اقتصاد نیوز در هفته دوم بهمن ماه در عملیات بازار باز ۳ هزار و ۶۱۰ میلیارد تومان نقدینگی به بانکها تزریق شده است.اما برای محاسبه خالص نقدینگی تزریق شده در بانکها باید حجم پول قبض شده در این هفته را برآورد کرد. این رقم در هفته اخیر در بیشترین حد خود در یک ماه و نیم گذشته قرار داشت.

عملیات بازار باز چیست؟

عملیات بازار باز به منظور کنترل نرخ بهره بین بانکها و تراز نقدینگی در این نهادهای مالی صورت می گیرد. بانک مرکزی در این بازار با خرید اوراق بدهی دولتی به بانکها نقدینگی تزریق کرده که این تزریق در عملیات هفته های اخیر بازار باز از نوع ریپو است. در مقابل اگر لازم باشد به بانک ها اوراق می فروشد تا نقدینگی را جمع کند. این عملیات از طریق رصد نرخ سود در بازار بین بانکی انجام می شود.

در بازار بین بانکی، کف نرخ سود در این بازار تقریبا ۱۴ درصد و سقف آن ۲۲ درصد است.  یعنی بانکها در حالتی که برای حل مشکل کمبود نقدینگی خود نیاز جدی تری دارند باید در سقف نرخ سود از بانک مرکزی استقراض کنند و در مدت کوتاهی آن را باز پرداخت نمایند. این عملیات را استقراض شبانه می گویند.

هدف از تعیین کف و سقف برای نرخ سود، رسیدن به رقمی است که هدفگذاری بانک مرکزی است.

از آن جا که نرخ بهره بین بانکی تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر قدرت خرید مردم داشته و در نهایت نرخ تورم را جابجا می کند بنابراین برای رسیدن به تورم هدفگذاری شده باید نرخ معینی را بانک مرکزی سیاستگذاری کرده باشد. این نرخ تقریبا حول محور ۲۰ درصد در گردش است. برای مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی و حفظ آن در محدوده هدف بانک مرکزی عملیات بازار باز را برگزار می کند.

در این نوع معاملات با هر فروشی که بانکها در اوراق بدهی دولتی ثبت می‌کنند باید در سررسیدی ۱۴ روزه این مبلغ را با نرخ سود معین به بانک مرکزی باز پرداخت کنند. این عمل را می توان در معنای قبض پول گرفت. ما به التفاوت این دورقم نقش بسزایی در کنترل نرخ بهره بین بانکی داشته و از این طریق بر ارزش پول و قدرت خرید جامعه اثر گذار خواهد بود.عکس این حالت برای بانک مرکزی رخ می دهد وقتی بانک مرکزی اوراق به بانک ها می فروشد در سررسید باید اوراق را از بانک ها بازخرید کند.

قبض و بسط پول در عملیات بازار باز در هفته دوم بهمن

درعملیات هفته گذشته بازار باز در ۸ بهمن، از سوی بانکها ۴ هزار و ۷۶۰ میلیارد تومان اوراق به بانک مرکزی پیشنهاد شده بود که ۳ هزار و ۶۱۰ میلیارد تومان آن از طریق بانک مرکزی پذیرفته شد. یعنی در حدود ۷۵ درصد. این بالاترین درصد پذیرش خرید اوراق بدهی دولتی در یک ماه و نیم گذشته توسط بانک مرکزی و کمترین اوراق پیشنهاد شده در این مدت توسط بانکها بوده است.

به عبارت دیگر در هفته گذشته ۳ هزار و ۶۱۰ میلیارد تومان نقدینگی به بانکها تزریق شد. این در حالی بود که به دلیل بازپرداخت نقدینگی در عملیات ریپو، ۴ هزار و ۵۹۰ میلیارد تومان از بانکها جمع آوری شد. اما این تنها قبض پول صورت گرفته توسط بانک مرکزی از بانکها نبوده است.

این نهاد در بازار ثانویه اوراق بدهی دولتی نیز با فروش اوراق به بانک‌ها ۴۸۰ میلیارد تومان دیگر از آنها جمع آوری کرده است. این عمل می تواند سه دلیل داشته باشد.

دلیل نخست: قبض بیشتر پول به منظور کنترل دقیق تر نرخ سود. چنانچه مجموع این ارقام را محاسبه کنیم حجم کل قبض پول ۵ هزار و ۷۰ میلیارد تومان محاسبه خواهد شد.

دلیل دوم این اقدام می تواند ناشی از آن باشد که با فروش اوراق بدهی دولتی بانک مرکزی دست بازتری در عملیات ریپو داشته باشد و با جمع آوری پولی که در این بازار انجام می دهد بتواند به راحتی دوباره آن را در عملیات بازار باز تزریق کند.

دلیل سوم:با توجه به عدم تنوع اوراق به جهت سررسیدهای زمانی در سمت عرضه، بانک مرکزی تلاش کرده با عرضه اوراق زمینه عمق بخشی به بازار دوم بدهی را فراهم آورد. با متنوع سازی سمت عرضه اوراق علاوه بر بازارسازی برای اوراق زمینه ورود بیشتر تقاضا به بازار نیز فراهم می شود و قدرت نقدینگی اوراق بالا می رود.بنابراین خالص عملکرد بانک مرکزی در بازار باز، در این هفته قبض هزار و ۴۶۰ میلیارد تومان نقدینگی از بانک‌ها بوده است.

اما بیشترین حد قبض پول در یک ماه و نیم اخیر و کاهش اوراق پیشنهادی دولت در کمترین حد خود در این مدت، بیانگر چیست؟ در نگاه نخست این اقدام بیانگر سیاست قبض پولی بانک مرکزی بوده است. اما جست و جوی بیشتر نشان می دهد بانک مرکزی در این هفته با قبض بیشتر تلاش کرده جلو انبساط را بگیرد. زیرا هفته قبل موعد پرداخت سود برخی اوراق خریداری شده دولتی بوده است. دولت با پرداخت سود به خریداران که عمده آنها بانک ها بوده اند جریان ورود نقدینگی به این نهادها را تقویت کرد. طبیعتا با تقویت قدرت نقدینگی بانک ها امکان تسهیلات دهی بانک ها در بازار بین بانکی بالا می رود. بانک مرکزی با جذب نقدینگی مازاد تلاش کرده جلو بسط پولی و کاهش نرخ سود خارج از محدوده هدف را بگیرد. زیرا این اتفاق می تواند در موقعیت کنونی تحریک کننده نرخ تورم باشد. حفظ نرخ سود در سطوح نزدیک به ۲۰ درصد نشان می دهد بانک مرکزی تلاش دارد قیمت پول را در این سطح مدیریت کند تا از این مسیر اجازه ندهد نرخ تورم که بازتاب دهنده رشد قیمت کالاها و خدمات است بالاتر رود.

کاهش نرخ سود در بازار باز

نرخ سود تزریق نقدینگی در بانکها در این هفته ۰.۲ واحد درصد کاهش پیدا کرد. از طرفی تاریخ سررسید اوراق خریداری شده نیز متفاوت از سایر هفته ها دیگر ۱۴ روزی نبوده و ۱۲ روز رقم خورده است.

درنگاه اول دلیل این اتفاق می تواند ناشی از کنترل نقدینگی از منظر ضریب فزاینده باشد. به عبارت دیگر وقتی تاریخ سررسید کوتاه تر باشد حجم پول در گردش در زمان کمتری جریان پیدا کرده و با توجه به آنکه ضریب فزاینده نقدینگی در سطح بالایی قرار دارد، خلق نقدینگی در حد کمتری رخ می دهد.

با وجود این تفاسیر اما پی گیریهای اقتصاد نیوز نشان می دهد که دلیل کاهش تاریخ سررسید تصادف سررسید اوراق بدهی با تعطیلی ۲۲ بهمن است. و از این رو نرخ سود نیز از بالای ۲۰ درصد به ۱۹.۸ درصد نقل مکان کرده است.

خالص مداخله بانک مرکزی در هفته دوم بهمن

اعتبارات قاعده مند که در آن بانک‌ها به علت نیاز شدید تر خود به جبران کمبود نقدینگی از بانک مرکزی پول قرض می کنند نرخ سودی معادل با ۲۲ درصد دارد. یعنی سقف نرخ سود.

حجم استقراض در این بازار توسط بانکها در هفته گذشته ۳ هزار و ۵۸۰ میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر این رقم می تواند به شکل دیگری بسط نقدینگی در بانکها عنوان بگیرد.

در این صورت خالص مداخله بانک مرکزی در بازار بین بانکی در هفته گذشته ۲ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان بوده است. محاسبات نشان می دهند در این هفته نرخ سود موثر در این مقطع ۲۰.۹ درصد بوده است.