لحظه سرنوشت میلی؛ اره برقی‌اش هم‌چنان می‌تازد؟

آنخل سانتوس، به گفته خودش، «دل‌چرکین» است. دل‌چرکین از اینکه هر بار پا به فروشگاهی در بوئنوس‌آیرس می‌گذارد، احساس می‌کند فقیرتر از قبل شده است؛ از اینکه در ۶۷ سالگی ناچار است برای تأمین مخارج زندگی در کنار شغل سرایداری، کارهای پراکنده انجام دهد و این به معنای کار ۱۴ ساعت در روز و پنج روز در هفته است؛ از اینکه مستمری مادر و عمویش در حالی سقف‌گذاری شده که تورم افسارگسیخته پیش می‌رود؛ و در نهایت، دل‌چرکین از اینکه فریب وعده‌های رئیس‌جمهور خاویر میلی و شعارهای پرهیاهوی «اقتصاد ارّه برقی‌»‌اش را خورده است.

‌اکنون ذکر نام «ارّه برقی» کافی است تا سانتوس از کوره در برود. او به یاد می‌آورد که میلی در جریان کارزار انتخاباتی سال ۲۰۲۳ بارها توضیح می‌داد که آن ارّه‌ برقی‌ای که در تجمع‌ها به‌نمایش می‌گذاشت، نماد بریدن دست «قِشر حاکم» از بودجه عمومی و اصلاح ساختار متورم دولت برای تثبیت اقتصاد و آغاز رونق خواهد بود. اما به گفته سانتوس، «در نهایت، آن ارّه علیه کسانی به‌کار رفت که بیش از همه به کمک نیاز داشتند».

نارضایتی گسترده در آستانه انتخابات

به نوشته بلومبرگ، در آستانه‌ی انتخابات میان‌دوره‌ای که می‌تواند آزمایش برنامه‌ی اقتصادی بازار آزادِ رادیکال میلی را از مسیر خارج کرده و کشور را بار دیگر به بحران بکشاند، این نارضایتی بزرگ‌ترین چالش اوست. در سراسر آرژانتین - از مرکز بوئنوس‌آیرس تا جنگل‌های دورافتاده‌ی شمال‌شرق کشور - مردم از فداکاری‌هایی که میلی از آن‌ها می‌خواهد، خسته شده‌اند. درست است که او همان‌طور که وعده داده بود، تورم را با سرعتی چشمگیر از اوج تقریباً ۳۰۰ درصد پایین آورده، اما بسیاری از مردم می‌گویند وضعیتشان بهتر نشده است. افزایش حقوق‌ها نیز به‌شدت کاهش یافته؛ در نتیجه، قدرت خرید مردم همچنان در حال کاهش است.

از سوی دیگر، رونق اقتصادی‌ای که میلی وعده داده بود تا در پی اجرای سیاست‌های لیبرتارینی‌اش رخ دهد، هیچ‌گاه تحقق نیافت. سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی به سختی جریان دارد و نرخ بیکاری نیز بالای ۷ درصد است؛ رقمی بسیار بالاتر از زمان آغاز ریاست‌جمهوری او. به گفته لوئیس کوستا، مشاور سیاسی در بوئنوس‌آیرس: «طبقه‌ی کارگر به امید بهبود اقتصادی به او رأی داد، اما این انتظارات برآورده نشده است. رسوایی‌های پیاپی فساد نیز به تصویر عمومی میلی آسیب زده است. میلی دیگر آن مرد دو سال پیش نیست».

زمانی که در انتخابات استانی ماه سپتامبر، حزب او تنها ۳۴ درصد آرا را در بوئنوس‌آیرس به دست آورد، زنگ خطر به صدا درآمد. این نتیجه موجی از فروش وحشت‌زده را در بازارهای مالی به‌راه انداخت؛ آن‌قدر شدید که میلی ناچار شد به سراغ متحد نزدیک خود، دونالد ترامپ، برود تا بسته‌ی نجاتی تدارک ببیند. تیم ترامپ - به‌رغم نارضایتی واشنگتن - یک خط اعتباری ۲۰ میلیارد دلاری پیشنهاد داد، بانک‌های وال‌استریت را برای تأمین ۲۰ میلیارد دیگر تحت فشار گذاشت و صدها میلیون دلار نیز به بازار ارز تزریق کرد تا از سقوط پزو جلوگیری شود. به گفته‌ی کارولینا جیالدی، رئیس فروش بین‌الملل در کارگزاری Max Capital در بوئنوس‌آیرس، آن انتخابات «یک نقطه‌ی عطف بود. سرمایه‌گذاران ناگهان فهمیدند تصورشان از اینکه میلی خیلی محبوب است، اشتباه بوده است».

در انتخابات روز یکشنبه، ائتلاف میلی باید عملکردی بهتر از آن ۳۴ درصد داشته باشد تا بتواند حداقل بخشی از طرح‌هایش برای تقویت اقتصاد نحیف کشور را به تصویب برساند: کاهش مالیات‌ها، تسهیل قوانین استخدام و اخراج کارگران، و اصلاح نظام بازنشستگی. اما تردیدها در بازارها افزایش یافته است: آیا او می‌تواند از این حد فراتر برود؟ و اگر بله، چقدر؟

ریسک کیسیلوف

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که حمایت از میلی رو به کاهش است، در حالی که محبوبیت پرونیست‌ها - چپ‌گرایانی که طی چهار دهه گذشته به صورت تقریباً بی‌وقفه کشور را اداره کرده‌اند - در حال افزایش است. آن‌ها در انتخابات بوئنوس‌آیرس ۴۷ درصد آرا را به دست آوردند. برای سرمایه‌گذاران، بازگشت سریع پرونیست‌ها، آن‌هم به‌این‌زودی پس از شکستشان در سال ۲۰۲۳، نگران‌کننده است. دولت‌های پرونیست در گذشته با ایجاد کسری‌های بودجه عظیم و انبوهی از مقررات دست‌وپاگیر برای بخش خصوصی، اقتصاد کشور را از بحرانی به بحران دیگر می‌کشاندند، تا جایی که آرژانتین بارها بدهی خود را نکول کرد و ارزش پول ملی آن سقوط کرد. در طول قرن حاضر، پزوی آرژانتین ۹۹٫۹ درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است.

میلی، که در سال ۲۰۲۱ حزب لیبرتارین خود را بنیان گذاشت، قرار بود پادزهری برای همان سیاست‌های ولخرجانه باشد. مردم، خسته از تورم و مجذوب شخصیت غیرمعمول او، تغییر را پذیرفتند. سرمایه‌گذاران نیز به‌شدت خوش‌بین شدند و قیمت سهام و اوراق آرژانتین بالا رفت تا جایی که برای مدتی کوتاه، در میان تمام بازارهای نوظهور، بهترین عملکرد را داشتند. اما به گفته کوستا، این چرخه آشناست: «مردمِ ناامید از احزاب سنتی، به سراغ گزینه سوم می‌روند… و سپس برمی‌گردند». اکنون بسیاری معتقدند که عملکرد قوی پرونیست‌ها در انتخابات روز یکشنبه تنها پیش‌درآمدی برای بازگشتشان به کاخ ریاست‌جمهوری کاسا روسادا در سال ۲۰۲۷ است. در این سناریو، میلی دو سال آینده را به‌عنوان رئیس‌جمهوری کم‌نفوذ سپری خواهد کرد؛ اصلاحات بازار آزادش شکست خواهد خورد و سقوط ارزش پزو - که او و ترامپ سخت کوشیده‌اند مانعش شوند - تقریباً قطعی خواهد بود.

در میان چهره‌های پرونیست، آکسل کیسیلوف است، شاگرد زوج قدرتمند کریشنرها که بیش از یک دهه بر کشور حکومت کردند، از حالا به‌عنوان یکی از بخت‌های اصلی ۲۰۲۷ مطرح است. او با خط‌ریش‌های پر و گفتار تندش چهره‌ای یاغی‌گونه دارد، اما در عرصه‌ی سیاست‌گذاری، ضد میلی محسوب می‌شود: طرفدار سرسخت کنترل دولتی بر اقتصاد و گسترش هزینه‌های اجتماعی. تا آنجا که اصطلاح «ریسگو کیسیلوف» یا ریسک کیسیلوف اکنون به واژه‌ای رایج در محافل مالی بوئنوس‌آیرس تبدیل شده است. به گفته‌ی رامیرو بلازکس، تحلیلگر گروه Stonex، «او در نگاه سرمایه‌گذاران مثل هیولای زیر تخت است». برخی تحلیلگران می‌گویند ظهور کیسیلوف یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های میلی را برجسته می‌کند: ناتوانی او در ایجاد اجماع ملی بر سر اصلاحات بنیادی لازم برای پایان‌دادن به چرخه‌ی تورم و کاهش ارزش پول. به گفته بنجامین گدان از مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز: «میلی آن‌قدر در پیشبرد اصلاحات ناموفق بوده که جایگزین او دقیقاً برنامه‌ای کاملاً مخالف او دارد».

با این‌همه، میلی ۵۵ ساله هنوز میلیون‌ها هوادار دارد. بسیاری از آنان از کاهش چشمگیر تورم - از ۲۵ درصد در ماه به حدود ۲ درصد - راضی‌اند و می‌گویند این تغییر، دست‌کم اندکی آرامش مالی را به زندگی‌شان بازگردانده است. برای گاستون وولپه، این روزها دیگر نیاز نیست بسته‌های بزرگ پوشک برای پسران دوقلویش ذخیره کند تا از موج بعدی افزایش قیمت‌ها جا نماند. او می‌گوید اکنون زندگی‌اش نوعی «قابل‌پیش‌بینی بودن» پیدا کرده که سال‌ها از آن بی‌بهره بود: «حالا می‌دانم با این مقدار پول می‌توانم این‌قدر کالا بخرم، و هفته‌ی آینده هم همین‌طور خواهد بود».

پس از کاهش محدودیت‌های مالی توسط میلی، بانک‌ها دوباره شروع به ارائه وام‌های مسکن کردند - امری کم‌سابقه در کشوری که سال‌ها خرید خانه فقط به‌صورت نقدی انجام می‌شد. همچنین فروش آنلاین دلار به مشتریان مجاز شد، گامی که بازار سیاه ارز را تا حدی از رونق انداخت. میلی به‌سرعت یکی از پیچیده‌ترین نظام‌های رفاهی را که پرونیست‌ها در گذشته ایجاد کرده بودند، نیز حذف کرد - سیستمی که نیازمندان را مجبور می‌کرد برای دریافت کوپن غذا و سهمیه‌های رایگان برنج، شیر و دیگر اقلام اساسی، در خیابان‌ها راهپیمایی و از دولت حمایت کنند. این تغییر، مردم را از ساعت‌ها ایستادن بی‌هدف در خیابان بی‌نیاز کرد و هم‌زمان گره‌ترافیکی همیشگی بوئنوس‌آیرس را تا حد زیادی از میان برد.

شوک‌درمانی میلی و واقعیت پس از آن

میلی از همان کارزار انتخاباتی هشدار داده بود که اجرای سیاست‌های او، که خود آن را نوعی «شوک‌درمانی» می‌دانست، برای نشان دادن آثار مثبتش به زمان نیاز دارد. او وعده داده بود که با کاهش شدید هزینه‌های دولتی، اخراج کارکنان مازاد و حذف یارانه‌ها برای برق، گاز و آب، ثبات اقتصادی را بازگرداند.

این برنامه، که از دید بسیاری از اقتصاددانان در کشوری در آستانه‌ی ابرتورم ناگزیر بود، با دیدگاه رادیکال خود میلی نیز سازگار بود؛ اقتصاددانی که خود را متعلق به جریان «آنارکو-سرمایه‌داری» در جنبش لیبرتارینی می‌داند. در روز تحلیف، میلی در برابر کنگره آرژانتین سخنرانی تیره و صریحی ایراد کرد: «دیگر پولی نیست» - و از مردم خواست برای دوران سخت‌تری آماده شوند.

لارا اوسس، ۲۶ ساله و از چهره‌های فعال در حوزه رمزارزها، از جمله نسل جوان آرژانتینی بود که در روز انتخابات برای حمایت از میلی پای صندوق آمدند. میلی، مانند ترامپ، مهارتی چشمگیر در ترویج جنبش خود در شبکه‌های اجتماعی داشت - جنبشی با شعارهایی شبیه «آمریکا را دوباره به عظمت برسانیم»، با این تفاوت که «آرژانتین» جایگزین آن شده بود. اوسس از هشدارهای میلی درباره‌ی «درد موقت» نمی‌هراسید. او می‌گوید: «برای خیر عمومی بود. ما خیلی هیجان‌زده بودیم».

اما دو سال بعد، آن شور و شوق تقریباً به‌کلی فروکش کرده است. هرچند اوسس هنوز حاضر نیست در انتخابات پیش‌رو از حزب او دست بکشد - چون به‌گفته‌ی خودش، «میلی هنوز بهترین گزینه است» - اما احساس نمی‌کند وضعیت اقتصادی‌اش به اندازه‌ای که انتظار داشت، بهبود یافته باشد. به‌ویژه حذف یارانه‌ها فشار زیادی به او وارد کرده؛ هزینه‌های شارژ ساختمان محل زندگی‌اش سر به فلک کشیده است. او با لحنی خسته گفت: «ارّه برقی دیگر بس است، به اندازه کافی بریدید».

اقتصاد پس از «ارّه برقی»

میلی ظاهراً پیام سیاسی مردم را دریافت کرده است. برخلاف کارزار ۲۰۲۳ که در هر تجمع، ارّه‌ی نمادینش را همراه داشت، اکنون تقریباً دیگر آن را با خود نمی‌برد. اما اقتصاد هنوز آثار برش‌های آن ارّه را حس می‌کند. کاهش شدید هزینه‌های دولتی گرچه تورم را فرو نشاند، اما در عوض یکی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی - یعنی تحریک مالی - را خاموش کرد.

قرار بود این خلأ با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی جبران شود. اما این روند زمان‌بر است، به‌ویژه در کشوری که تجربه‌ی شکست‌خورده‌ی سیاست‌های بازار آزاد را بارها پشت سر گذاشته است. خرید سهام یا اوراق، که در چند ثانیه قابل فروش است، یک چیز است؛ اما ساخت یک کارخانه، چیز دیگر. چنین تصمیمی نیازمند اطمینان بلندمدت به پایداری سیاست‌های میلی است؛ اطمینانی که هنوز در میان سرمایه‌گذاران شکل نگرفته است. به گفته‌ی بنجامین گدان از دانشگاه جانز هاپکینز: «سرمایه‌گذاران می‌خواهند مطمئن شوند در کشوری سرمایه‌گذاری می‌کنند که دو سال بعد، رئیس‌جمهوری مارکسیستی بر سر کار نخواهد بود».

سرمایه‌گذاری خارجی جز در چند بخش سودآور مانند کشاورزی، معدن، نفت و گاز، تقریباً متوقف شده است. برعکس، بسیاری از شرکت‌های چندملیتی دارایی‌های خود را فروخته و سرمایه‌هایشان را به خارج منتقل کرده‌اند - از جمله اچ‌اس‌بی‌سی، پروکتر اند گمبل، مرسدس‌بنز و تلفونیکا. آمار رسمی نشان می‌دهد اقتصاد پس از رکودی عمیق در سال گذشته، به‌آرامی در حال بازیابی است، اما در زندگی روزمره‌ی مردم نشانی از این «بهبود» دیده نمی‌شود. نگهبان مرکز خریدی در مرکز بوئنوس‌آیرس، هر روز با دستگاه شمارشگر خود تعداد بازدیدکنندگان را ثبت می‌کند. او می‌گوید: «در سال ۲۰۲۳ حدود ۸ هزار نفر در روز وارد می‌شدند؛ حالا نصف آن است».

در محله‌ی اعیان‌نشین رکولتا هم اوضاع چندان بهتر نیست. گی‌یرمو زوتوی آرایشگر می‌گوید: «در سال ۲۰۲۴ کسب‌وکارم ۱۰ درصد افت کرد که قابل‌تحمل بود، اما امسال به‌جای بهبود، ۳۰ درصد دیگر پایین رفت». صورتحساب برقش نیز بیش از هزار درصد افزایش یافته است. در ماه ژوئیه، زوتو ۴۹ ساله دچار حمله قلبی شد و دلیل آن را فشار روانی ناشی از مشکلات مالی‌اش می‌داند: «این تنش‌های عصبی روی‌هم جمع می‌شود». زوتو، که در انتخابات ۲۰۲۳ از میلی حمایت کرده بود، حالا می‌گوید کارش با او تمام است. او حتی در آن زمان هم تمایل نداشت به میلی رأی دهد، اما اشتیاق دخترش و دوستانش به کارزار میلی باعث شد «ناخودآگاه همراه موج شود». چند خیابان آن‌سوتر، آنخل سانتوس، سرایدار ساختمان، داستان مشابهی دارد.

او در آغاز نسبت به میلی تردید داشت، اما دوستان و خانواده‌اش او را متقاعد کردند که «فرصتی برای تغییر» بدهد. اکنون، فهرست گلایه‌های سانتوس از میلی آن‌قدر طولانی است که به‌سختی می‌تواند همه را نام ببرد. آخرین مورد، توافق نجات مالی است که میلی با وزیر خزانه‌داری ترامپ، اسکات بسنت، امضا کرد؛ بسته‌ای که در کنار توافق‌های پیشین با چین و صندوق بین‌المللی پول قرار می‌گیرد.  اما به گفته‌ی سانتوس، «هیچ‌کدام از این پول‌ها برای مردم طبقه‌ی کارگر نیست». این جمله را این روزها در سراسر آرژانتین بارها می‌شنوی. کشوری که بارها از قراردادهای بدهی خارجی آسیب دیده، حالا از تکرار آن می‌ترسد؛ آرژانتین حتی موزه‌ای رسمی به نام موزه‌ی بدهی خارجی دارد تا یادآور این زخم‌های تاریخی باشد.