جنگ روایت‌ها بر سر امتیازات برجامی

به گزارش اکوایران، به دنبال تسریع تحولات دیپلماتیک و تسهیل روند تعاملات میان ایران و آمریکا با میانجیگری دیپلمات‌های اتحادیه اروپا، اکنون چشم انداز توافق احیای برجام، دست‌یافتنی‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.

طبیعت یک مصالحه

به همین ترتیب گزارش‌های رسانه‌ای و ادعاهای منابع غیررسمی درباره محتوای پیش‌نویس توافق و امتیازات رد و بدل شده میان طرفین نیز ضد و نقیض هستند. امری که  به نظر می‌رسد ناشی از «طبیعت مصالحه و عوارض طبیعی پسامصالحه» است.

به باور برخی تحلیلگران، آنچه توافق احیای برجام را نزدیکتر از همیشه کرده، انعطاف‌پذیری و تساهل دوجانبه از سوی دو سوی اصلی مناقشه، ایران و آمریکا بوده‌؛ و این «طبیعت یک مصالحه» است.

با این حال به نظر می‌رسد اکنون تهران و واشنگتن هر یک به نوبه خود در حال اقناع نیروهای سیاسی داخلی و آماده‌سازی افکار عمومی کشور خود هستند و به همین دلیل هر یک سعی دارند در روایت خود آنچه گرفته‌اند را بزرگ‌نمایی کنند و آنچه داده‌اند را اندک جلوه دهند؛ و این‌ها نیز احتمالاً زمینه‌سازی‌های پیش از [اعلام] توافق» و یا «عوارض طبیعی پس از مصالحه» هستند.

روایت‌های متناقض درباره امتیازات برجامی

مجلس ایران روز چهارشنبه درباره آخرین تحولات گفتگوهای وین جلسه غیرعلنی برگزار کرد و حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه، علی باقری کنی، علی شمخانی و بهروز کمالوندی با حضور در این نشست به تشریح آخرین تحولات مربوط به مذاکرات و متن پیش‌نویس توافق احتمالی پرداختند. علی‌رغم غیرعلنی بودن این نشست، ادعاهای ضد و نقیضی در فضای رسانه‌ای درباره اظهارات مذاکره‌کننده ارشد ایران و روایت او از درونمایه توافق منتشر شد.

به گفته علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، در این برهه باید ۳ نکته را مد نظر داشت: ۱) همه آنچه در مورد گفتگوهای وین گزارش می شود لزوماً واقعیت نیست. ۲) همه چیزهایی که واقعیت دارند لزوماً نهایی نمی‌شوند. 3) همه چیزهایی که اتفاق می‌افتد لزوماً گزارش نمی شود.

پیش از این نیز رسانه‌ها درباره درخواست‌های مطرح شده در پاسخ ایران به متن پیشنهادی اروپا گمانه‌زنی‌های مختلفی کردند که به نقل از منابع اروپایی گفته می‌شد تهران در زمینه تحریم‌ها و تضمین‌ها درخواست‌هایی دارد که «غیرمناقشه‌برانگیز» هستند. و به همین دلیل اغلب کارشناسان می‌گفتند اکنون توپ در زمین آمریکاست.

در انتظار پاسخ آمریکا

از سوی دیگر درحالی که برخی گزارش‌ها حاکی از این بود که اتحادیه اروپا در اوایل روز جمعه منتظر پاسخ ایالات متحده به خواسته‌های ایران در مورد متن پیشنهادی اروپا است، تا اوایل روز شنبه هیچ خبر رسمی در این زمینه وجود نداشت.

به نوشته لارا روزن، خبرنگار آمریکایی، یک مقام اتحادیه اروپا عصر پنجشنبه به وقت واشنگتن دی‌سی درباره زمانی که می‌توان منتظر پاسخ ایالات متحده بود، گفت: «هر لحظه، اما مطمئناً ممکن است فردا باشد». یکی دیگر از مقامات اروپایی اوایل پنجشنبه گفت: «در انتظار واکنش آمریکا هستیم».

با این حال  خبرگزاری سی‌ان‌ان شب گذشته گزارش داد که یک مقام ارشد دولت گفت: در حال حاضر، ایالات متحده به طور خصوصی بازخورد خود را به اروپایی ها منتقل می کند. یکی دیگر از مقامات دولت آمریکا گفت، اما ایالات متحده هنوز به طور رسمی به پیش نویس های اتحادیه اروپا و ایران پاسخ نداده است.

یکی دیگر از مقامات ارشد دولت گفت: «ما طبق معمول دولت بایدن، در حال انجام تکالیف خود هستیم. ما در حال رایزنی با کارشناسان خود در این سازمان هستیم. و هنگامی که پاسخی آماده شد، آن را خواهیم فرستاد.»

ایران در موضوع FTO انعطاف نشان داده است؟ 

در همین حال برخی رسانه‌های آمریکایی مدعی شدند که ایران  درباره درخواست حذف سپاه پاسداران ایران از فهرست موسوم به FTO انعطاف نشان داده و در پاسخ  خود به پیش‌نویس توافق هسته‌ای پیشنهاد شده توسط اتحادیه اروپا -که آن را پیش‌نویس «نهایی» توصیف کرده است-این خواسته را ذکر نکرده است.

ناتاشا برتراند و کایلی اتوود، خبرنگاران دیپلماتیک در گزارشی نوشته‌اند که یک مقام مسئول در دولت بایدن با اشاره به اینکه ایالات متحده بارها این درخواست را رد کرده است، گفت: «نسخه فعلی متن و آنچه آنها مطالبه می کنند، آن را کنار گذاشته. بنابراین اگر به توافق نزدیکتر هستیم، به همین دلیل است.»

این مقام ادعا کرد که ایرانی‌ها همچنین از درخواست های مربوط به حذف چندین شرکت مرتبط با سپاه صرف نظر کردند.

این مقام گفته است «در حالی که توافق اکنون نزدیکتر از دو هفته پیش است، اما نتیجه نامشخص است زیرا برخی شکاف ها باقی مانده است. پرزیدنت بایدن فقط توافقی را تایید می کند که منافع امنیت ملی ما را تامین کند».

 پیشرفت از این نقطه به بعد کند می‌شود

بر اساس این گزارش، یکی دیگر از مقامات ارشد دولت گفت که پیشرفت از این نقطه به بعد ممکن است کند باشد. اما به نظر می رسد در حال حاضر شتاب بیشتری نسبت به سال گذشته وجود دارد.

در حالی که ایالات متحده احساس می کند که یک مانع بزرگ برداشته شده است، هنوز برخی از نقاط اختلاف دیگر وجود دارد. به ادعای سی‌ان‌ان اینها شامل تمایل تهران برای تضمین پرداخت غرامت در صورت خروج رئیس‌جمهور آینده آمریکا از توافق، و درخواست این کشور برای پایان دادن به تحقیقات سه ساله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای این کشور است.

مقامات گفتند که موضع دولت بایدن در مورد این مسائل تغییر نکرده است و ایران هنوز باید به آژانس درباره موضوع پادمان‌ها توضیح دهد . به گفته این مقامات، ایالات متحده همچنین به ایران روشن کرده است که نمی‌تواند دولت‌های آینده را به این توافق ملزم کند، و همچنین نمی‌تواند وعده غرامت در صورت خروج رئیس‌جمهور آمریکا را بدهد.

خیز جمهوری‌خواهان برای حمله به توافق

در همین حال، از نظر سیاسی، مخالفت جمهوری خواهان با توافق در ایالات متحده همچنان قوی است، حتی اگر حذف سپاه از فهرست بخشی از توافق نباشد. این مخالفت تنها در هفته‌های اخیر با طرح اتهاماتی علیه تهران از سوی وزارت دادگستری درباره ادعای نقشه ترور جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا و با فضای ملتهب پس ااز حمله به سلمان رشدی، افزایش یافته است. جمهوری‌خواهان همچنین تاکید کرده‌اند که تلاش خواهند کرد هرگونه کاهش تحریم‌هایی را که ممکن است ایران برای بازگشت به برجام دریافت کند، مسدود کنند.

تد کروز، سناتور جمهوری‌خواه از تگزاس، به سی‌ان‌ان گفت: «توافق آن‌ها تحریم‌های اقتصاد ایران را از بین می‌برد و صدها میلیارد دلار به ایران سرازیر می‌کند». کروز افزود که او "متعهد به مسدود کردن و لغو این توافق فاجعه بار است."

مانند هفت سال پیش، لابی‌ها، فعالان، مقامات خارجی و قانون‌گذاران از همه چیز، از افشای رسانه‌های انتخابی گرفته تا خرید تبلیغات و کمپین‌های نامه‌نویسی برای بیان نظرات خود استفاده می‌کنند. این آشفتگی احتمالا در روزهای آینده افزایش خواهد یافت، به خصوص اگر مذاکره کنندگان در وین بتوانند پس از ماه ها مذاکره بر سر شرایط توافق کنند.

این بار رفت و برگشت احتمالاً نسبت به سال 2015 که دولت پرزیدنت باراک اوباما به دلیل تلاش برای ایجاد یک "اتاق پژواک" رسانه ای برای فروش این معامله به مردم مورد تمسخر قرار گرفت، از شدت کمتری برخوردار باشد.

اما بار دیگر، مخاطرات ژئوپلیتیکی زیاد است و مبارزه احتمالاً بر کنگره متمرکز خواهد شد، جایی که قانونگذاران فرصتی برای بررسی توافق برای احیای برجام خواهند داشت. و در حالی که کاخ سفید می‌تواند بار دیگر روی وتوی ریاست‌جمهوری به‌عنوان پشتوانه حساب کند، در یک وضعیت بعید در صورتی که قانون‌گذاران آرای کافی برای از بین بردن وتوی رئیس‌جمهور را به دست آورند (دو سوم سنا معادل ۶۷ سناتور)، این بار ماحصل انتخابات میان‌دوره‌ای در انتظار بررسی توافق است.