به گزارش اکوایران، پس از آزادی روز جمعه دو آمریکایی در بازداشت حماس، مقامات اسرائیل تصاویری از این زنان را که دست در دست هم به سوی آزادی با یک فرستاده اسرائیل راه می‌رفتند، پخش کردند و مقامات آمریکایی عکس‌هایی را از گفتگوی تلفنی این دو با رئیس جمهور بایدن به اشتراک گذاشتند. در این ماجرا قطر در جایی بود که ترجیح می داد باشد؛ کمی خارج از تصویر اما آمیخته در آن.

به نقل از واشنگتن‌پست، طی سال‌ها، این کشور کوچک و غنی از انرژی از روابط دیپلماتیک گسترده خود، از جمله با گروه‌هایی مانند حماس و طالبان، و دشمنان ایالات متحده از جمله روسیه، برای مذاکره در مورد مسائل ظریف در جریان درگیری‌های بین‌المللی استفاده کرده است.

در ماجرای آزادی آمریکایی‌ها، جودیت رانان و دخترش ناتالی رانان، از ایوانستون، سومین بار در دو ماه گذشته بود که میانجیگری قطر در تسهیل مذاکرات بین دشمنان سرسخت نقش داشت. در ماه سپتامبر، قطر به آزادی پنج زندانی دوتابعیتی در بازداشت ایران کمک کرد. اوایل این ماه، قطر در میانه تلاش‌ها برای آزاد کردن کودکان اوکراینی تحت بازداشت روسیه بود.

قطر چگونه در این کار مشارکت داشت؟

رانان‌ها اولین اسرا از بیش از 200 اسیر بودند که از زمان حمله مرگبار حماس به اسرائیل در دو هفته پیش، در دست این گروه بودند. حماس در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اسرا بنا به درخواست میانجی‌گرهای قطری به دلایل انسانی آزاد شده‌اند.

ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه قطر، گفت که میانجیگری که منجر به آزادی رانان شد بخشی از تلاشی بود که قطر ادعا کرد امیدوار است «به آزادی همه گروگان‌های غیرنظامی از هر ملیتی منجر شود» که توسط حماس نگهداری می‌شوند.

در بیانیه‌ روز جمعه این کشور اعلام کرد که این اقدام پس از «روزها ارتباط مستمر بین همه طرف‌های درگیر» انجام شد و گفت که این تلاش‌ها با هدف کاهش تنش از بحران کنونی است.

چرا قطر دارای اهرم فشار است؟

قطر که حامی سرسخت فلسطینی‌ها و جنبش‌های اسلام‌گرای منطقه‌ای است، روابط خود را با حماس نزدیک به دو دهه حفظ کرده است. در گذشته، قطر تلاش کرد تا میانجی‌گری در مناقشات بین حماس و جنبش رقیب فلسطینی آن، فتح در کرانه باختری رود اردن باشد. در سال 2012، شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر وقت قطر، اولین رئیس دولتی بود که از غزه تحت کنترل حماس بازدید کرد و متعهد شد صدها میلیون دلار به آن کمک کند. رهبران حماس سال‌هاست در دوحه، پایتخت قطر میزبانی می‌شوند.

قطر همچنین در زمانی که سایر کشورهای خلیج فارس به شدت با هرگونه همکاری مخالف بودند، روابط سطح پایین خود را با اسرائیل حفظ کرد. در دهه 1990، قطر به یک دفتر تجاری اسرائیل به عنوان تنها پایگاه این کشور در خلیج فارس اجازه فعالیت داد.

تمیم بن حمد آل ثانی، امیر کنونی، پس از تحویل گرفتن قدرت از پدرش، از پیروی از برخی از همسایگان قطر در عادی‌سازی کامل روابط با اسرائیل خودداری کرده است. مقامات قطری گفتند که چنین اقدامی تنها به دنبال صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها خواهد بود.

سایر ابتکارات میانجیگری قطر چیست؟

به گفته سلطان برکات، استاد دانشگاه حمید بن خلیفه بنیاد قطر، قطر که کشوری غنی از گاز با 2.7 میلیون نفر جمعیت است، تلاش کرده است تا در امور منطقه‌ای و جهانی از جمله از طریق تلاش‌های میانجی‌گری که به طور جدی در اواسط دهه 2000 آغاز شد، نفوذ کند. برکات مقاله‌ای در سال 2014 درباره این ابتکارات نوشت، از جمله تلاش‌های اولیه برای میانجیگری در یمن، لبنان، سودان و بین اسرائیل و حماس.

او نوشت: «قبل از سال 2011، این تلاش‌ها نتایج پیچیده‌ای به همراه داشت.» از آغاز آن سال، با گسترش اعتراضات دموکراسی‌خواهانه در سراسر خاورمیانه، قطر کمتر به دلیل دیپلماسی مورد توجه قرار گرفت و بیشتر با حمایت از قیام‌های بهار عربی و همچنین گروه‌های اسلام‌گرای درگیر در این شورش‌ها همراه شد. این مداخلات باعث خشم قدرت‌های منطقه‌ای از جمله امارات متحده عربی و عربستان سعودی شد.

تنش‌ها با همسایگان در سال 2017 به اوج رسید. عربستان سعودی و دیگران که از روابط دوحه با گروه‌های شبه‌نظامی، ایران و حمایت مالی این کشور از شبکه خبری الجزیره خشمگین شدند، محاصره اقتصادی را برای سال‌ها به قطر تحمیل کردند و ارتباطات زمینی و دریایی و هوایی را قطع کردند.

فواید و خطرات قطر چیست؟

این حملات دیپلماتیک بخشی از مجموعه ابتکارات «قدرت نرم» است که قطر برای تقویت جایگاه جهانی خود و متمایز کردن خود از رقبای منطقه‌ای به کار گرفته است، تلاشی که شامل میزبانی پردیس‌های دانشگاه‌های آمریکایی و حمایت از تیم های ورزشی، از جمله برگزاری جام جهانی 2022 است.

این میانجیگری - به ویژه زمانی که به نفع ایالات متحده باشد - همچنین به عنوان محافظی در برابر برخی از انتقاداتی که قطر به دلیل حمایت از گروه‌هایی که کشورهای غربی به عنوان نهادهای تروریستی تلقی می‌کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قطر که سال‌ها روابط خود را با جنبش تندرو طالبان افغانستان حفظ کرده است، در سال 2021 در کمک به ایالات متحده برای تخلیه شهروندان و متحدانش در خلال خروج توام با هرج‌ومرج آمریکا از افغانستان، نقش کلیدی ایفا کرد.

وزیر خارجه قطر، محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی در آن زمان گفت: «اگر قطر تعامل خود با طالبان را متوقف کند، ما خلأیی ایجاد خواهیم کرد.» او افزود: «سوال این است که چه کسی این خلاء را پر خواهد کرد؟»