وضعیت بیکاری در ایران بحرانی شده است؟

به گزارش اکوایران، «اشتغال» یکی از دغدغه‌های اصلی افراد است؛ خصوصا زمانی که این افراد جوان محسوب می‌شوند و برای ساختن آینده خود نیاز به شغل مشخص و درآمد مناسب دارند.

به دلیل اهمیت مسئله اشتغال،‌ آمارهای مربوط به آن همواره مورد توجه تحلیل‌گران قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین این داده‌ها، نرخ بیکاری کل کشور و نرخ بیکاری جوانان است. منظور از جوانان، افرادی است که بین 15 تا 24 سال سن دارند.

داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در پاییز سال جاری، نرخ بیکاری کل کشور نسبت به مدت مشابه در سال قبل کاهش یافته و حتی به کمترین سطح خود حداقل در یک دهه اخیر رسیده است. با این حال، نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله در این فصل نسبت به پاییز 1401 رو به افزایش گذاشته و تقریبا یک‌پنجم جمعیت فعال را در بر گرفته است.

در حال حاضر، نرخ بیکاری جوانان 2.7 برابر نرخ بیکاری کل کشور است. روند 5 سال و نیمه این نسبت نیز نشان می‌دهد که همواره نرخ بیکاری جوانان بیش از 2 برابر نرخ بیکاری کل کشور بوده است. آیا این ارقام نشان می‌دهد که بیکاری ایران در وضعیت بحرانی قرار گرفته است؟

اوضاع بیکاری جوانان در پاییز امسال؛ 206 جوان میان هر 1000 بیکار

آخرین داده‌ای که مرکز آمار از شاخص‌های بازار کار منتشر کرده مربوط به پاییز 1402 می‌شود. طبق این آمار، جمعیت در سن کار (15 سال و بالاتر) حدودا 64.6 میلیون نفر برآورد شده است. از این تعداد، به طور تقریبی 26.8 میلیون نفر در بازار کار مشارکت دارند. یعنی شاغل یا بیکار هستند. در تعاریف مرکز آمار، بیکار به فردی اطلاق می‌شود که شغل ندارد اما یا مایل به کار کردن است و یا دنبال شغل می‌گردد.

 از میان افرادی که در بازار کار مشارکت دارند(جمعیت فعال)، تقریبا 2 میلیون و 43 هزار نفر بیکار هستند. بنابراین نرخ بیکاری کل کشور در پاییز سال جاری 7.6 درصد برآورد می‌شود. این نرخ در پاییز سال گذشته 8.2 درصد بوده است. نرخ بیکاری ثبت شده در پاییز سال جاری حداقل در یک دهه گذشته بی‌سابقه بوده و در کمترین سطح خود قرار گرفته است.

رقم اعلام شده مربوط به بیکاری تمام افرادی است که 15 سال یا بیش‌تر دارند. نرخ بیکاری برای سایر رده‌های سنی نیز اعلام می‌‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها رده سنی 15 تا 24 ساله است. اصطلاحا به این رده سنی، رده «جوانان» گفته می‌شود. در پاییز سال جاری،‌ نرخ بیکاری جوانان 20.6 درصد برآورد شده است که جمعیتی برابر با 523 هزار و 37 نفر را تشکیل می‌دهد. به بیان ساده‌تر، در پاییز سال جاری از هر 100 نفر فعال در بازار کار، تقریبا 21 جوان بیکار بوده است.

این نرخ در پاییز سال گذشته 19.2 درصد بوده است. تعداد جوانان بیکار در آن زمان نیز 473 هزار و 317 نفر اعلام شده است. آیا این نرخ برای بیکاری جوانان مطلوب است یا خبر از وضعیتی بحرانی می‌دهد؟

ناتوانی بازار کار در جذب جوانان

مرکز آمار اخیرا گزارشی تحت عنوان «جریان نیروی کار» منتشر کرده و در آن به بررسی تحولات بازار کار در پاییز 1402 پرداخته است. طبق این گزارش، یکی از مشکلات بازار کار ایران این است که نتوانسته جوانان را در بازار کار جذب کند. شاهد این مدعا نیز این است که از بهار 97 تا کنون نرخ بیکاری جوانان بجز یک فصل همواره بالاتر از 20 درصد بوده است.

یعنی تقریبا همواره یک پنجم از جمعیت فعال در بازار کار را جوانان بیکار تشکیل داده‌اند. همچنین، در بخشی از گزارش مرکز آمار اشاره شده که طبق ادبیات بین‌المللی بازار کار، هر گاه نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله بیش از دو برابر نرخ بیکاری کل جمعیت باشد،‌ آن کشور با معضلی به نام «بحران بیکاری» مواجه است و مسئولان نه تنها باید به آن توجه کنند بلکه باید راهکارهایی برای رفع آن ارائه دهند.

محاسبه این نسبت از بهار 97 تا پاییز 1402 نشان می‌دهد که در این بازه زمانی، همواره نرخ بیکاری جوانان بیش از 2 برابر نرخ بیکاری کل کشور بوده است. البته باید توجه داشت که پیش از بهار 98، سن اشتغال، 10 سال و بالاتر بوده و نرخ بیکاری کل کشور نیز بر اساس این کف سنی محاسبه می‌شده اما از بهار 98، حداقل سن اشتغال 15 سال در نظر گرفته شد و مبنای محاسبه نرخ بیکاری تغییر کرد. بنابراین بخشی از بالارفتن نسبت «نرخ بیکاری جوانان بر نرخ بیکاری کل کشور» از ابتدای سال 98 به دلیل تغییر جزئیات محاسبه است.

با این حال، به طور کلی طبق تحلیلی که مرکز آمار ارائه داده، در 5 سال و نیم اخیر با این که نرخ بیکاری رو به کاهش و نرخ مشارکت رو به افزایش بوده اما همواره بیکاری ایران در وضعیت بحرانی قرار داشته است. برای مثال، در تابستان و پاییز 1400 و در پاییز 1402، نرخ بیکاری جوانان 2.7 برابر نرخ بیکاری کل کشور بوده است.

البته، این که گفته می‌شود بیکاری ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد، نتیجه‌ای است که با بررسی یک شاخص و معیار بین‌المللی حاصل می‌شود. بازار کار به دلیل پیچیدگی‌هایی که دارد نباید به صورت تک‌بُعدی مورد بررسی قرار گیرد و باید همه شاخص‌های مربوط به آن به صورت پویا و مرتبط به هم بررسی شود.