شطرنج با دیکتاتوری جسور؛ آیا جنگ اتمی با کره شمالی گریزناپذیر است؟

به گزارش اکوایران، در حالی که جنگ در اوکراین به سومین سال خود نزدیک شده و جنگ غزه آتش بحرانی گسترده‌تر در خاورمیانه را شعله‌ور می‌سازد، ناظران امنیت جهانی به دقت مراقب بخش دیگری از جهان یعنی کره شمالی هستند؛ جایی که جدیدترین تحریکات کیم جونگ اون سؤالاتی در مورد نیت نظامی او ایجاد کرده است.

رد مماشات با جنوب

به نوشته سی‌ان‌ان، طی هفته‌های اخیر، رهبر کره شمالی دهه‌ها سیاست کشورش در قبال کره جنوبی را کنار گذاشته و اکنون اعلام کرده که کره شمالی دیگر به دنبال آشتی و اتحاد مجدد با جنوب نیست و خواستار طبقه‌بندی آن به عنوان «دشمن دائمی» خود شده است.

خبرگزاری دولتی کی‌سی‌ان‌اِی کره شمالی، کیم در گردهمایی سیاسی ماه گذشته اعلام کرد: «کره شمالی خواستار جنگ نیست، اما از آن اجتناب نخواهد کرد».

او با اشاره به نام رسمی کره جنوبی گفت: «در صورت وقوع جنگ، هدف کشور اشغال، سرکوب و باز پس گیری جمهوری کره و تسلیم آن به خاک جمهوری خلق کره خواهد بود».

تغییر گسترده سیاست این کشور هسته‌ای همراه با آزمایش‌های تسلیحاتی، بمباران منطقه حائل دریایی و فراخوان کیم از کره شمالی برای تسریع آمادگی‌های جنگی در پاسخ به «تحرکات» ایالات متحده، صورت گرفته است.

این تحولات در کنار هم باعث نگرانی بین‌المللی و بحث در میان ناظران در مورد نیت رهبر کره شده است.

رابرت کارلین و زیگفرید هکر، کارشناسان برجسته کره شمالی نوشتند: «ما نمی‌دانیم کیم چه زمانی یا چگونه قصد دارد ماشه را بکشد، اما در حال حاضر، خطر بسیار فراتر از هشدارهای معمول در واشنگتن، سئول و توکیو در مورد «تحریک‌های» پیونگ‌یانگ است. کیم تصمیمی استراتژیک برای شروع جنگ گرفته است».

بسیاری از ناظران دیگر با این نظر مخالف بوده و استدلال می‌کنند که رهبر ۴۰ساله به خوبی می‌داند که هرگونه اقدام نظامی بزرگ علیه کره جنوبی و ایالات متحده می‌تواند سقوط رژیمش را تسریع بخشد.

اما حتی این ناظران نیز خود را امسال برای افزایش تقابل‌ها آماده کرده و در مورد خطر تشدید خصومت‌های کره شمالی که منجر به درگیری نظامی در شبهه‌جزیره کره خواهد شد و احتمال درگیری هسته‌ای را افزایش می‌دهد، ابراز نگرانی کرده‌اند.

ائول چول لیم، مدیر مرکز تحقیقات کره شمالی در مؤسسه مطالعات خاور دور دانشگاه کیونگنام سئول گفت: «وضعیت شبهه‌جزیره کره وارد مرحله بسیار بحرانی شده است».

او با بیان اینکه حتی اگر کیم نفع سیاسی یا اقتصادی کمی در جنگ ببینید، افزود: «با توجه به سطح بالای تنش‌ها، احتمال درگیری تصادفی به دلیل سوءتفاهم، قضاوت‌های نادرست و سوءبرداشت وجود دارد».

کیم به انجام اقدامات تحریک‌آمیز معروف بوده و در سال‌های اخیر نشان داده که سیاست آتی رژیمش در مورد کره جنوبی تغییر خواهد کرد.

اما کارشناسان می‌گویند که در حال حاضر، تغییر سیاست کره شمالی احتمالاً ناشی از نگرانی‌های فزاینده کیم از بابت افزایش هماهنگی و مانورهای نظامی کره جنوبی و ایالات متحده است. این تحول همچنین محصول اعتماد جدید او به تغییر جو ژئوپلیتیکی بوده که پیونگ‌یانگ را به سمت شریکی کلیدی، یعنی روسیه نزدیک‌تر کرده است.

این تغییرات همچنین مصادف با سال انتخاباتی ایالات متحده است؛ جایی که جو بایدن هم‌زمان با مدیریت بحران‌های جهانی، به دنبال کسب دوره دوم ریاست‌جمهوری خود است. کیم احتمالاً با دقت نظاره‌گر بوده و احتمالاً مایل باشد که دونالد ترامپ به جای بایدن پیروز شود.

چرخش اساسی

طی دهه‌ها، دولت‌های شبهه‌جزیره کره تأکید کرده‌اند که اعضای یک خانواده بوده و هدف نهاییشان اتحاد صلح‌آمیز هستند. از سال ۱۹۵۳ و زمانی که آتش‌بس به جنگ کره پایان داد، دو طرف ارتباط خود را با یکدیگر قطع کرده و از نظر فنی، در حال جنگ هستند.

ادوارد هاول، مدرس سیاست در دانشگاه آکسفورد بریتانیا که بر شبهه‌جزیره کره تمرکز دارد، گفت: «کیم جونگ اون می‌گوید که دیگر کره جنوبی را به چشم بخشی از کره نمی‌بیند. در نگاه او، کره جنوبی یک قدرت کاملاً خارجی در نظر گرفته می‌شود».

کارشناسان می‌گویند که طبقه‌بندی مجدد کره جنوبی به عنوان کشور دشمن، به کیم این امکان را می‌دهد که تداوم افزایش زرادخانه هسته‌ای و موشکی خود را توجیه کرده و سایه آن را بر سر سئول نگه دارد که از زمان ریاست‌جمهوری یون سوک یول، موضع سخت‌تری علیه پیونگ‌یانگ اتخاذ کرده است.

علی‌رغم تحریم‌های بین‌المللی سنگین، کیم طی سال‌های اخیر با تمرکز بر توسعه تسلیحاتی که می‌توانند نه تنها کره جنوبی و ژاپن بلکه قلمروی ایالات متحده در گوام و سرزمین اصلی آمریکا را هدف قرار دهند، به تقویت زرادخانه خود ادامه داده است. از نظر او، این قابلیت‌ها برای جلوگیری از حمله احتمالی و تضمین بقای رژیمش ضروری به شمار می‌آید.

کیم از سال ۲۰۲۲ مرتباً ادعا کرده که هدف اصلی زرادخانه هسته‌ایش «بازدارندگی از جنگ» بوده، اما همچنین احتمال استفاده از تسلیحات اتمی را برای حفظ «منافع اساسی» کره شمالی را نیز مطرح کرده است.

او همچنین از بابت تقویت روابط بین ایالات متحده و کره جنوبی به طور فزاینده‌ای نگران است.

یون و بایدن برنامه‌های بازدارندگی و هماهنگی مشترک در مواجهه با تهدیدات و توسعه تسلیحات کره شمالی را تشدید کرده‌اند. این شامل گسترش مانورهای دو یا چندجانبه در منطقه و همکاری امنیتی از جمله با ژاپن بوده که کیم آن‌ها را تهدیدی برای رژیم خود می‌داند.

به گفته وون گون پارک، استاد بخش مطالعات کره شمالی دانشگاه اوها وومنز سئول، «پیشرفت» کره جنوبی و ایالات متحده در زمینه بازدارندگی «یکی از دلایل اصلی احساس ناامیدی کیم جونگ اون است». .

کیم به صراحت این نگرانی‌ها را مطرح کرده است. ماه گذشته، او گفت: «بی‌ثباتی منطقه به دلیل تشدید تنش‌های نظامی به رهبری ایالات متحده در حال افزایش است». بر اساس گزارش کی‌سی‌ان‌ای، اگرچه پیونگ‌یانگ خواهان جنگ نیست، اما «خطر» وقوع آن «به طور قابل توجهی تشدید شده است».

همچنین ممکن است تغییر سیاست کیم در مورد کره جنوبی به خاطر این دیدگاه بوده که مذاکرات با ایالات متحده برای به رسمیت شناخته شدن به عنوان کشوری هسته‌ای و کاهش تحریم‌ها، دیگر مسیر قابل اتکایی نیست.

به گفته واشنگتن، پیونگ‌یانگ در پی نشست ناموفق سال ۲۰۱۹ کیم و ترامپ، درخواست گفتگو با کاخ سفید را رد کرده است.

برخی می‌گویند که شاید رهبر کره شمالی لغو سیاست اتحاد مجدد را نه به عنوان گامی به سوی جنگ، بلکه دفاعی ضروری بداند.

کیم در بیانیه‌های عمومی خود با اشاره به همین موضوع، در ماه گذشته گفت که این کشور «قدرت» خود را نه برای «حمله‌ای پیشگیرانه» جهت اتحاد زوری با جنوب، بلکه برای «دفاع مشروع از خود» افزایش می‌دهد.

به گفته لیم، کیم «خصوصاً نسبت به جذب کره شمالی توسط کره جنوبی محتاط بوده و معتقد است که برقراری روابط عادی با جنوب بدون توسعه اقتصاد کره شمالی غیرممکن است».

کیم می‌خواهد به‌جای «گفتگوهای توخالی برای اتحاد مجدد»، منابع را بر ساخت و گسترش زرادخانه و اقتصاد خود متمرکز کرده و برای منافع اقتصادی خود با شرکای جدید همکاری کند.

پنج مقام آمریکایی نیز اخیراً به سی‌ان‌ان گفته‌اند که ایالات متحده هیچ نشانه‌ای مبنی بر احتمال حمله کیم به کره جنوبی یا تحریک‌های گسترده که شامل تسلیحات هسته‌ای شود، ندیده است.

برخی تحلیلگران معتقدند که اظهارات علنی کره شمالی نشان می‌دهد که این کشور برای دستیابی به صلح در شبهه‌جزیره، سیاست اتحاد مجدد را کنار می‌گذارد.

یک مقام ارشد دفاعی آمریکا گفت: «اولویت اول کیم حفظ حکومتش است. تغییری رخ نداده، بلکه اولویت استراتژیک کل خانواده او از زمان جنگ کره، همین بوده است».

دیکتاتور جسور

همچنین احتمال دارد از آنجایی که رهبر کره شمالی شاهد چشم‌انداز جهانی در حال تغییر است، اطمینانش از بابت زرادخانه و راه‌های پیش روی خود بیشتر شده باشد.

کارشناسان می‌گویند که در نگاهش، کیم آمریکایی را می‌بیند که نفوذ رو به کاهشش در درگیری‌هایی مانند اوکراین و خاورمیانه تحت فشار قرار گرفته و شاهد رشد چین است که ائتلاف فزاینده‌ای از کشورها مانند روسیه را دور خود جمع کرده که همگی در تضاد با غرب هستند.

رِیچِل مینیونگ لی، عضو غیرمقیم برنامه ۳۸ شمال اندیشکده استیمسون گفت: «کیم جونگ اون نه تنها به دلیل شکاف میان ایالات متحده و چین و ایالات متحده و روسیه، بلکه مهم‌تر از آن، جهانی چندتکه جسورتر شده که در آن، رهبری ایالات متحده به طور قابل توجهی تقلیل یافته و هیچ پیامد معنی‌داری برای تجاوز به کشورهای دیگر وجود ندارد».

او خاطرنشان کرد که تغییر سیاست کیم در مورد کره جنوبی بخشی از «تغییر گسترده‌تر و اساسی سیاست خارجی کره جنوبی است؛ یعنی کنارگذاشتن عادی‌سازی روابط با ایالات متحده از طریق خلع سلاح هسته‌ای و چرخش به سمت چین و روسیه».

این رویکرد زمانی که ولادیمیر پوتین از رهبر کره شمالی برای سفر خارجی کم‌سابقه به روسیه استقبال کرد، تقویت شد؛ دیداری که به گفته مقامات غربی، به خاطر نیاز رئیس‌جمهور روسیه به تأمین مهمات برای ادامه تجاوزش به اوکراین بود.

کاخ سفید با نگران‌کننده خواندن حمایت تسلیحاتی پیونگ‌یانگ، ادعا کرده که از آن زمان، روسیه در جنگ خود علیه اوکراین از موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد کره‌ای استفاده کرده است. تحلیلگران حدس می‌زنند که روسیه متقابلاً به برنامه ماهواره‌ای جاسوسی کره شمالی کمک کرده است. همکاری بیشتر با مسکو می‌تواند به کیم برای حل کمبود مزمن غذا و سوخت کمک کرده و اقتصاد کره شمالی را بسازد.

چین که تا حد زیادی مهم‌ترین راه نجات اقتصادی کره شمالی است، نسبت به هرگونه حرکتی از سوی پیونگ‌یانگ که بی‌ثبات‌کننده بوده یا نیروهای آمریکایی بیشتری را به منطقه بکشاند، محتاط است.

با این حال، در بحبوحه اصطکاک فزاینده با واشنگتن، پکن طی سال‌های اخیر جلوی تلاش‌های آمریکایی در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای محکوم‌کردن کره شمالی را گرفته و به دنبال حفظ تعامل با پیونگ‌یانگ، خصوصاً با نزدیک‌شدن این کشور به مسکو است.

به گفته هاول، همچنین ممکن است رژیم کیم گسترش درگیری در خاورمیانه را فرصتی برای انتقاد از غرب و کسب درآمد بداند. هاول همچنین با طرح ادعایی به این نکته اشاره داشت که مدت‌هاست این کشور تسلیحات گروه‌های فلسطینی را تأمین می‌کرد.

او گفت: «یکی از تغییرات توانایی کره شمالی برای بهره‌برداری از بحران‌های جهانی به نفع خود است».

پیش‌بینی تنش‌های شبه جزیره

کارشناسان هشدار می‌دهند که تشدید تنش‌ها در کره شمالی احتمالاً طی سال جاری نیز ادامه خواهد یافت و واشنگتن به تقویت رزمایش‌ها و همکاری با شرکای منطقه‌ای خود برای بازدارندگی کیم ادامه می‌دهد.

چگونگی کاهش این تنش‌ها قابل بحث بوده و برخی از کارشناسان تأکید دارند که نمایش قدرت بهترین بازدارنده علیه حمله کره شمالی است.

برخی دیگر استدلال می‌کنند که ائتلاف باید راهی بیابد که احساس خطر کیم از بابت فعالیت‌های آن‌ها را به حداقل رسانده و در نتیجه، از نزدیک‌ترشدن پیونگ‌یانگ به مسکو و پکن جلوگیری کند.

لیم خاطرنشان کرد: «کیم جونگ اون نسبت به یک اقدام تحریک‌آمیز تمام‌عیار توسط ارتش کره جنوبی که در قالب رزمایش نظامی پنهان شده، محتاط است و وعده داده که در این صورت، بدون تعلل خاک کره جنوبی را اشغال خواهد کرد».

او افزود: «بنابراین، اگر آمریکا، کره جنوبی و ژاپن نتوانند تهدید کره شمالی را طی رزمایش‌های نظامی مشترک کاهش دهند، ممکن است درگیری نظامی در شبهه‌جزیره کره رخ دهد».

لی نیز با این ارزیابی موافق است: «ممکن است کیم جونگ اون جسورتر به اقدام نظامی علیه آنچه که به نظر او کوچک‌ترین تهدیدی برای کره شمالی است، مانند مانورهای نظامی مشترک آمریکا و کره جنوبی، تمایل بیشتری داشته باشد».

طی ماه‌های آتی، کیم همچنین از نزدیک شاهد انتخابات ریاست‌جمهوری آتی آمریکا خواهد بود. مشخص نیست که در صورت پیروزی مجدد رئیس‌جمهور سابق، کیم دوباره با او تعامل خواهد داشت یا خیر. اما کارشناسان می‌گویند او به احتمال زیاد امید دارد که دولت جدید ترامپ که مدت‌هاست ائتلاف‌های خارج از کشور را نادیده می‌گیرد، همکاری امنیتی آمریکا با کره جنوبی و ژاپن را کنار بگذارد. رهبر کره شمالی حتی می‌تواند با حرکتی تهاجمی بر پویایی انتخابات آمریکا تأثیر بگذارد.

به گفته پارک، یک احتمال دیگر نیز می‌تواند این باشد که کیم هفتمین آزمایش هسته‌ای پیونگ‌یانگ که اولین آن از سال ۲۰۱۷ است را انجام دهد.

او گفت: «اگر کره شمالی هفتمین آزمایش هسته‌ای را انجام دهد، به معنای شکست کامل دولت بایدن بوده و فرصت خوبی برای ترامپ مهیا می‌سازد که ناکارآمدی بایدن در مقابله با رهبر کره شمالی را نشان دهد».

علاوه بر این، علی‌رغم تغییرات سیاستی گسترده کره شمالی در قبال جنوب، اگر کیم فرصتی برای پیشبرد اهداف بزرگ‌تر خود از طریق کاهش تنش‌ها با کره جنوبی و ایالات متحده ببیند، می‌تواند «در هر زمانی» تاکتیک خود را برای معکوس‌کردن تغییرات، عوض کند». او گفت: «این نوع رفتاری است که می‌توان از کره شمالی انتظار داشت».