تروری فراتر از یک ترور؛ انگیزه‌های نهان تل‌آویو برای حمله به کنسولگری دمشق/ دیگر خط قرمزی وجود ندارد؟

به گزارش اکوایران، هفته گذشته، موشک‌های اسرائیلی به حریم هوایی سوریه وارد شد و دفتر کنسولی ایران در دمشق را هدف و جان 13 نفر را گرفت.

به نوشته العربی الجدید، در میان قربانیان، سردار محمدرضا زاهدی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لبنان و سوریه بود که او را به بالاترین مقام ترورشده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از زمان ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس، در عراق در ژانویه 2020 در آمریکا تبدیل کرد. 

پس از آن، ایران و حزب الله ترور که اسرائیل بهای گزافی برای کشتن فرمانده سپاه خواهد پرداخت. حزب‌الله در بیانیه‌ای گفت: «این جنایت نشان می‌دهد که دشمن اسرائیلی هنوز هم احمق است، وقتی معتقد است که با حذف رهبران می‌تواند موج خروشان مقاومت مردم را متوقف کند. یقیناً این جنایت بدون مجازات و انتقام از دشمن نخواهد ماند.»

علیرغم صحبت‌هایی که از سوی تهران و حزب الله مطرح می‌شود، تحلیلگران چندان مطمئن نیستند که پاسخ به این حمله به چگونه خواهد بود.

به گفته مهند حاج علی، معاون تحقیقات مرکز خاورمیانه کارنگی در بیروت: «آن‌ها به بازدارندگی مرتبط با ایران خدشه وارد کرده‌اند».

ترورهای آزادانه اسرائیل

در حالی که سردار زاهدی ممکن است بالاترین مقام سپاه پاسداران باشد که از 7 اکتبر ترور شده، اما او تنها رهبر مهمی نیست که پس از آغاز عملیات سیل الاقصی توسط حماس، هدف گرفته شده است. در 25 دسامبر 2023، رضی موسوی که از او به عنوان تأثیرگذارترین فرمانده ایران در سوریه یاد می‌شد، در حمله اسرائیل به حومه دمشق ترور شد.

تنها چند هفته بعد، در خربت سلم، در جنوب لبنان، وسام طویل پس از قرار گرفتن بمبی در زیر ماشینش کشته شد. طویل به عنوان یک فرمانده ارشد در نیروی نخبه حزب‌الله، رضوان، خدمت می‌کرد -یک واحد عملیات ویژه که به نام عماد مغنیه، فرمانده ترور شده حزب الله نامگذاری شده بود که بالاترین فرمانده حزب الله بود که در چندین سال اخیر کشته شد.

جدا از ایران و حزب الله، صالح العاروری، یکی از فرماندهان موسس شاخه نظامی حماس، گردان‌های عزالدین قسام، در 2 ژانویه در حومه جنوبی بیروت ترور شد که تا زمان کشته شدن مروان عیسی در غزه در ماه گذشته، مهمترین رهبر حماس بود که توسط اسرائیل از 7 اکتبر کشته شد.

در گذشته، چنین حملات گستاخانه‌ای می‌توانست پاسخ بزرگ حزب‌الله را از جنوب لبنان در پی داشته باشد، به‌عنوان راهی برای اطمینان از اینکه اسرائیل بیشتر از این پیش نمی‌رود، یا در غیر این صورت خطر یک جنگ تمام عیار را به همراه داشت که برای همه افراد درگیر بسیار پرهزینه بود.

با این حال، از زمانی که دور اخیر درگیری‌ها آغاز شد، حزب الله تنها به شلیک دسته‌های بزرگ موشک به مواضع نظامی اسرائیل در امتداد مرز لبنان و اسرائیل اکتفا کرده است - چیزی که در بحبوحه یک درگیری داغ، هیچ گونه اثر بازدارندگی نمی‌گذارد.

به گفته حاج علی، حزب‌الله و ایران می‌دانند که واکنش بزرگ به این ترورها «بدون تشدید تنش» نیست و خطر گسترش درگیری‌ها را به دنبال دارد و این برخلاف چیزی است که ایران و حزب‌الله از ابتدا در مورد عدم تمایل به یک جنگ تمام عیار و باقی ماندن در «جبهه حمایتی» از حماس در غزه گفته‌اند.

فراس مکساد، کارشناس ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، با ارزیابی حاج علی موافق است. به عقیده او، ایران می‌تواند پاسخش را برای زمانی در آینده برنامه‌ریزی کند، اما نتیجه آن هم نامعلوم است. به گفته: «ایرانی‌ها -حداقل در آینده قابل پیش بینب این را تحمل می‌کنند. پاسخ به احتمال زیاد با استفاده از شیوه عملیاتی ایران خواهد بود که جنگ نامتقارن، با استفاده از گروه‌های مختلف و تشکل‌های مسلح متحد آن در سراسر منطقه است». او افزود: «ممکن است برنامه‌ریزی بلندمدتی برای پاسخ وجود داشته باشد، اما نحوه واکنش ممکن است چیزی شبیه به واکنش به ترور سلیمانی باشد».

انگیزه‌های نهان

به گفته مکساد، حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق همچنین می‌تواند چیزی فراتر از حذف یک فرمانده عالی رتبه سپاه باشد.

از بهار 2023، تفاهم غیررسمی بین ایرانی‌ها و دولت بایدن وجود داشته که در آن دولت ایران تضمین می‌کند که غنی‌سازی اورانیوم آن از 60 درصد فراتر نرود و در مقابل، به کاهش تنش‌های منطقه‌ای به سطح حداقلی کمک می‌کند.

اما، همه این‌ها در 7 اکتبر به پایان رسید.

کشته شدن سربازان آمریکایی در پایگاه اردن نیز تقریباً همه چیز را به لبه پرتگاه سوق داد، اما با کمک عمانی‌ها، از یک بحران بزرگتر جلوگیری شد.

با این حال، درست مانند توافق هسته‌ای سال 2015 که میانجی میان ایران و دولت اوباما شد، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به شدت مخالف هر نوع تفاهم بین حامی اصلی و دشمن اصلی‌اش است.

مکساد توضیح داد: «آنچه بی‌بی نتانیاهو در اینجا هدف قرار می‌دهد فقط ایران نیست. من فکر نمی‌کنم نتانیاهو با این تفاهماتی که بین ایران و دولت بایدن صورت گرفته و برقرار است، راحت باشد». به گفته او: «این حملات مکرر که رهبران کلیدی ایران و حزب‌الله را هدف قرار می‌دهند، می‌توانند در نهایت به از بین بردن این تفاهم غیررسمی بین ایران و ایالات متحده کمک کنند، زیرا برای ایران «این روش دیگر کارساز نیست».

مکساد افزود: «واضح است که از سوی متحدان ایران خویشتن‌داری وجود دارد. نیروهای عراقی عقب‌نشینی کرده‌اند. حملات حزب‌الله محدود شده است. حوثی‌ها خسارت زیادی وارد نمی‌کنند. اما با این حال ایران  ضربه خورد. نتانیاهو از این خودداری ایران نهایت استفاده را می‌برد و این می‌تواند ایران را از آستانه دردی که می‌تواند تحمل کند عبور دهد و سبب فروپاشی این تفاهم ایرانی-آمریکایی شود».

این که چه چیزی برای ایران یا حزب‌الله نقطه شکست خواهد بود، همچنان نامشخص است، زیرا حملات متعدد اسرائیل در شش ماه گذشته، قبلاً مانند عبور از یک خط ناگفته در نظر گرفته می‌شد

دیگر خط قرمز وجود ندارد

حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، در یک سخنرانی در اوت ۲۰۲۳، خط مشی روشنی را برای اسرائیل بیان کرد: «هر گونه ترور در لبنان، بدون توجه به اینکه چه کسی کشته شود، شاهد انتقام‌جویی بزرگ حزب‌الله خواهد بود». نصرالله در آن زمان گفت: «هر گونه ترور در سرزمین‌های لبنان، که یک لبنانی یا سوری، یک ایرانی یا فلسطینی را هدف قرار دهد، پاسخ قاطع خواهد داشت. ما اجازه نخواهیم داد که این تحمل شود و اجازه نخواهیم داد لبنان به میدان جدیدی از ترور برای اسرائیل تبدیل شود».

در حالی که حملات موشکی گسترده حزب‌الله در پاسخ به کشتار در شش ماه گذشته را می‌توان در دسته «قوی» طبقه‌بندی کرد، اما به نظر می‌رسد نتوانسته بازدارندگی بین دو طرف را دوباره برقرار کنند.

حاج علی و مکساد هر دو استدلال می‌کنند که در حال حاضر هیچ خط قرمزی وجود ندارد که باید از آن عبور کرد، زیرا اسرائیل توانسته است هر کسی را که می‌خواهد بکشد، بدون اینکه با عواقب جدی حزب‌الله مواجه شود. حاج علی صراحتاً گفت: «تا کنون، اسرائیل از خطوط قرمز زیادی عبور کرده است که رنگ آن دیگر معنایی ندارد. این امر ایران و حزب.الله را با گزینه‌های جدیدی روبرو می‌کند».

یکی از مسیرهایی که آنها می‌توانند طی کنند، مسیر دیپلماتیکی است که در آن میانجیگری بین‌المللی، به ویژه از سوی آمریکایی‌ها، به یافتن راهی برای کاهش تنش بین حزب الله و اسرائیل کمک می‌کند. با این حال، به نظر می‌رسد در حال حاضر هیچ نشانه‌ای مبنی بر علاقه ایران یا حزب الله به این موضوع وجود ندارد.

گزینه دیگر این است که ایران و حزب الله تلاش کنند تا با پذیرش خطر تشدید تنش، سطح بازدارندگی خود را با اسرائیل بازگردانند. مکساد توضیح داد که بدون بازدارندگی، اسرائیل می‌تواند آنقدر جسور شود که «به دنبال یک هدف با ارزش خالص بالا، مانند رهبران حزب‌الله برود». او گفت: «آنچه بسیار واضح است این است که وضعیت موجود غیرقابل دفاع است. ایران و حزب الله در نتیجه تلاش برای درگیری محدود با اسرائیل، ضربه دیده‌اند. شاید آن‌ها در این رویه تجدیدنظر کنند».