به گزارش اکو ایران، هدفمندسازی یارانه‌ها از موضوعاتی است که در سال‌های اخیر همواره از جهات گوناگون موضوع بحث بوده و به ویژه با مسئله‌ ناترازی دست به گریبان بوده است.

 در لایحه بودجه هر سال تبصره 8 به یارانه‌ها اختصاص دارد که در آن مواردی که یارانه باید خرج آن‌ها شود و محل کسب درآمد برای پرداخت این یارانه‌ها مشخص شده است.

 در این گزارش به منابع هدفمندسازی یارانه‌ها در لایحه بودجه 1403 پرداخته شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به این موضوع و مقایسه آن با بودجه 1402 پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد مجموع منابعی که در لایحه بودجه 1403 برای منابع هدفمندسازی یارانه‌ها اختصاص داده شده برابر با 879 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به بودجه 1402 به میزان 15 درصد افزایش یافته است. در این میان بیشترین سهم از منابع یارانه‌ها را دریافتی حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی داشته است. همچنین در بودجه 1402 بیشترین عملکرد را فروش داخلی فرآورده‌های نفتی داشته است.

منابع پرداخت یارانه‌ها از کجا تامین می‌شود؟

 منابع هدفمندسازی یارانه‌ها از چهار محل تعیین می‌شود؛ دریافتی حاصل از فروش داخلی فرآورده‌های نفتی، دریافتی حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی، دریافتی حاصل از خالص صادرات فرآورده‌های نفتی و دریافتی حاصل از منابع فرعی گاز مثل اتان، ال پی جی و گوگرد.

 البته چون عملکرد این منابع اغلب به صورت 100 درصد محقق نمی‌شود و هدفمندسازی یارانه‌ها با کسری منابع مواجه است، از منابع دیگری نیز استفاده می‌شود که در قانون پیش‌بینی نشده است. تنخواه بانک مرکزی، تنخواه خزانه‌داری، تسهیلات بانکی و واریزی شرکت ملی گاز برخی از این منابع هستند.

 در سال 1402 مجموعا 69 درصد از منابع قانونی محقق شده‌اند و دولت از این ناحیه 204 هزار میلیارد تومان کسری داشته است.

عملکرد منابع یارانه‌ها در بودجه 1402

 منابعی که برای هدفمندسازی یارانه‌ها پیش‌بینی شده بود بالغ بر 660 هزار میلیارد تومان بوده است که در بودجه سال 1402 به تصویب رسیده بود. اما از این مبلغ تنها 456 هزار میلیارد تومان آن یعنی 69 درصد منابع پیش‌بینی‌شده محقق شده و بخشی کسری این مقدار از منابع دیگری خارج از قانون بودجه تامین شده است. به طوری که مجموع منابع لازم برای هدفمندسازی یارانه‌ها 614 هزار میلیارد تومان بوده است.

 مقایسه قانون و عملکرد بودجه 1402 نشان می‌دهد 3 منبع درآمدی برای هدفمندسازی یارانه‌ها پیش‌بینی شده بود که 2 منبع کسری عملکرد داشته‌اند.

 در بودجه 1402 مصوب شده بود که دریافتی حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی برابر با 275 هزار میلیارد تومان باشد که از این مبلغ تنها 188 هزار میلیارد تومان آن محقق شده و بنابراین درصد تحقق عملکرد این منبع 68 درصد بوده است.

 همچنین مطابق این قانون 292 هزار میلیارد تومان باید از جانب صادرات فرآورده‌های نفتی به هدفمندسازی یارانه‌ها پرداخت می‌شد که تنها 162 هزار میلیارد یا 55 درصد آن محقق شده است.

 با این حال فروش داخلی فرآورده‌های نفتی بیش از میزان مصوب آن محقق شده است. در بودجه 1402 پیش‌بینی شده بود که از این ناحیه 92 هزار و 700 میلیارد تومان درآمد کسب شود. با این حال 106 هزار و 800 میلیارد تومان درآمد به دست آمد و عملکرد این منبع به 115 درصد رسید. مرکز پژوهش‌های مجلس علت این موضوع را رشد مصرف این فرآورده‌ها به ویژه بنزین و گازوئیل در داخل کشور دانسته است.

 اما این مبالغ در لایحه بودجه 1403 نسبت به سال 1402 تغییر کرده‌اند.

030128

منابع هدفمندی یارانه‌ها در لایحه بودجه 1403

 در لایحه سال 1403 در مجموع 678 هزار و 820 میلیارد تومان برای منابع هدفمندسازی یارانه‌ها پیش‎بینی شده است.

 در این مبلغ بیشترین سهم را دریافتی حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی داشته است. در لایحه پیش‌بینی شده که از این محل 275 هزار میلیارد تومان درآمد کسب شود که 40.5 درصد از کل منابع خواهد بود.

 همچنین 32.4 درصد از منابع برابر با 220 هزار میلیارد تومان نیز از ناحیه خالص صادرات فرآورده‌های نفتی کسب خواهد شد.

 از محل فروش داخلی این فرآورده‌ها نیز پیش‌بینی شده که 120 هزار و 800 میلیارد تومان برابر با 17.8 درصد کل منابع درآمد کسب شود.

 به علاوه یک منبع دیگر نیز به لیست منابع اضافه شده که دریافتی حاصل از فروش محصولات فرعی گاز خواهد بود که بنا شده از این محل 63 هزار میلیارد تومان درآمد به دست آید. البته مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه شدن این بند را بی ارتباط با قانون هدفمندسازی یارانه‌ها و خلاف بخش اول احکام بودجه دانسته است.

آیا منابع هدفمندسازی یارانه‌ها محقق خواهد شد؟

مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی کرده که هدفمندی یارانه‌ها همچون سال‌های قبل در سال 1403 نیز با کسری منابع مواجه شود و نابسامانی اوضاع این بخش حتی تشدید شود.

 این موضوع علاوه بر فشار سمت مصرف به بیش‌برآورد سمت منابع نیز مربوط است. مرکز پژوهش‌های مجلس افزایش مصرف داخلی فرآورده‌های داخلی را عاملی برای کاهش صادرات دانسته و بیان کرده که ارزش ریالی فروش داخلی این محصولات در مقایسه با صادرات هر سال بیشتر افت می‌کند. 

030128